Lời “kêu cứu” từ đại dương

Bộ Tài nguyên biển Thái Lan cho biết, con cá voi bị dạt vào bờ biển miền Nam nước này và một nhóm bác sĩ thú y đã nỗ lực “giúp ổn định tình trạng cho con cá voi nhưng cuối cùng nó vẫn chết”. Theo AFP, trong quá trình được cứu chữa, con cá voi đã nôn ra 5 túi nhựa. Kết quả giải phẫu phát hiện hơn 80 túi nhựa nặng đến 8kg nằm trong dạ dày của cá. Các túi nhựa được xác định là nguyên nhân khiến con cá voi bị chết đói do không thể dung nạp thêm bất cứ thức ăn nào khác. “Nếu bạn có hơn 80 chiếc túi nhựa trong dạ dày, chắc chắn bạn sẽ chết”, ông Thon Thamrongnawasawat, nhà nghiên cứu sinh vật biển và là giảng viên Đại học Kasetsart của Thái Lan, khẳng định.

Con cá voi này đã chết vì nuốt phải hơn 80 túi nhựa. Ảnh: ThaiWhales.org

Nạn ô nhiễm rác thải nhựa sử dụng một lần, không thể phân hủy hoặc khó phân hủy đang trở thành vấn đề cấp thiết toàn cầu và được xem là thách thức môi trường lớn thứ hai thế giới, sau biến đổi khí hậu. Theo báo cáo của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc, chỉ 9% trong số 9 tỷ tấn đồ nhựa được sản xuất trên thế giới từ trước tới nay là có thể tái chế được. Hầu hết số còn lại đều “kết thúc tại các hố chôn rác, đống rác lộ thiên hoặc bị vứt ra môi trường”. Trong khi đó, tổ chức bảo vệ môi trường biển Ocean Conservancy cho biết, 90% lượng rác thải trôi nổi trên biển là rác thải nhựa gồm vỏ bánh kẹo, chai lọ nhựa, túi ni-lông, thìa, dĩa, ống hút… Trong số đó, 70-80% lượng rác thải trên biển có nguồn gốc từ đất liền, của các nhà máy, xí nghiệp, khu công nghiệp ven biển xả thẳng ra sông, biển mà không qua xử lý. Người ta cũng ước tính mỗi năm, chất thải nhựa đổ ra đại dương có thể bao quanh Trái Đất 4 vòng và nó có thể tồn tại 1.000 năm trước khi tiêu hủy hoàn toàn.

Các loài động vật, thực vật biển từ lâu đã “kêu cứu” khi hàng triệu tấn chất thải nhựa đổ ra đại dương, gây tổn thương hệ san hô, đe dọa môi trường sống của chúng. Rác thải nhựa đang được coi là “tử thần” của các loài sinh vật biển khi mỗi năm, 1,5 triệu động vật trên đại dương chết vì ngộ độc chất thải nhựa. Từ những loài sinh vật nhỏ như rùa biển hay những loài lớn như cá voi đều đã và đang là nạn nhân trực tiếp của chất thải nhựa. Các chuyên gia ước tính đến năm 2050, trên thế giới sẽ có thêm 33 tỷ tấn nhựa được sản xuất. Theo kịch bản xấu nhất mà Ocean Conservancy và công ty tư vấn McKinsey dự báo, tới năm 2025, cứ 3 tấn cá sẽ có 1 tấn rác thải nhựa trên đại dương.

Những con số đáng báo động trên đã buộc chính phủ nhiều nước phải hành động. Kể từ năm 2014, Chính phủ Thái Lan đã đưa xử lý rác thải trở thành ưu tiên của chương trình nghị sự với các chính sách giảm sử dụng túi ni-lông, chai lọ nhựa tại các cơ quan chính phủ và doanh nghiệp, đưa ra lệnh cấm đồ nhựa tại các điểm du lịch. Chính phủ Indonesia đã cam kết dành 1 tỷ USD mỗi năm để giảm 70% lượng rác thải nhựa trên biển trước năm 2025. Trong khi đó, hiện việc sử dụng túi nhựa dùng một lần ở các nước Liên minh châu Âu (EU) đã giảm 30% sau khi Ủy ban châu Âu (EC) cấm các siêu thị cung cấp miễn phí cho khách hàng các loại túi này từ năm 2016. Không giống nhiều nước trên thế giới, Nhật Bản không có quy định pháp luật về việc cấm sử dụng các loại bao bì đựng hàng dùng một lần hay có chế tài xử phạt và việc khuyến nghị hạn chế sử dụng các túi nhựa cũng rất hiếm hoi, song xứ Phù tang lại có quy định hết sức ngặt nghèo về phân loại rác thải để tối đa hóa việc tái sử dụng và tái chế rác thải. Chính quyền địa phương tại tất cả các tỉnh và thành phố của Nhật Bản đều có quy định riêng về cách thức người dân tự phân loại rác theo từng danh mục cụ thể. Ngoài ra, mỗi loại rác thải lại được thu gom theo quy định từng ngày trong tuần.

Liên hợp quốc cho biết, hơn 60 quốc gia đã áp lệnh cấm hoặc các khoản thuế cao đối với sản phẩm nhựa dùng một lần. Kết quả là tại 30% số quốc gia này, việc sử dụng túi nhựa đã giảm mạnh trong năm đầu tiên áp dụng các hạn chế, trong khi 20% ít tiến triển hoặc không có thay đổi gì. Số còn lại không đánh giá được hiệu quả của các biện pháp trên.

Trong khi chính phủ mỗi nước có những cách thức riêng, việc giảm lượng rác thải nhựa đang gây ô nhiễm môi trường cũng đòi hỏi nỗ lực chung tay của cả cộng đồng, từ quyết tâm chính trị tới thay đổi nhận thức, từ cam kết tới hành động cụ thể trong bối cảnh nhựa đã trở thành một trong những vật liệu phổ biến nhất thế giới nhờ tính hữu dụng. Đúng như thông điệp của Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres: “Từ chối sản phẩm nhựa sử dụng một lần. Từ chối những gì bạn không thể tái sử dụng. Cùng nhau, chúng ta có thể vạch ra con đường tới một thế giới sạch hơn, xanh hơn”.

HOÀNG VŨ