Chuyện cũ, người quen, và...

Ngần ấy thời gian đã trôi qua, thế hệ cán bộ, chiến sĩ của đơn vị mà tôi gặp gỡ, chuyện trò ngày ấy, nay nhiều người đã là những cán bộ lãnh đạo và chỉ huy các cấp ở nhiều cơ quan, đơn vị hải quân. Cũng từ đó đến nay, Trung đoàn Công binh 131 Hải quân đã hai lần được tuyên dương Đơn vị Anh hùng LLVT nhân dân và hiện nay đã phát triển lên cấp lữ đoàn với nhiều đổi thay mạnh mẽ. Nhưng những điều mắt thấy tai nghe trong chuyến công tác đầu tiên ấy vẫn ấn tượng mãi trong tôi...

Ấy là mùa hè năm 1989, cả nước rầm rộ Phong trào “Hướng về Trường Sa thân yêu” với sáng kiến mỗi tỉnh, thành phố quyên góp xây dựng tặng bộ đội Trường Sa mỗi đảo một ngôi nhà vững chắc để tránh nắng mưa, sóng gió. Trung đoàn Công binh 131 Hải quân vinh dự được tham gia vận chuyển hàng, quà của nhân dân gửi tặng bộ đội Trường Sa và xây dựng những ngôi nhà tình nghĩa trên đây. Đầu tháng 4-1989, khung xây dựng nhà ở cho bộ đội đảo Len Đao gồm lực lượng Đại đội 2 của Tiểu đoàn 881 nhổ neo xuất phát. Phụ trách khung xây dựng này, ngoài toàn bộ Ban chỉ huy Đại đội 2 còn có đồng chí Phó tiểu đoàn trưởng về chính trị và Phó trung đoàn trưởng-Tham mưu trưởng trung đoàn đi cùng. Sự tăng cường chỉ huy trên đây cho thấy ý nghĩa và tầm quan trọng của khung xây dựng đặc biệt này. Đảo Len Đao cách Gạc Ma năm trước bị tàu nước ngoài gây hấn và đưa quân lên chiếm đóng trái phép chỉ 7 hải lý. Khu vực này tàu đối phương tập trung khá nhiều và thường xuyên ngăn cản, khiêu khích tàu, thuyền của quân và dân ta hoạt động thực thi chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc. Tuy vậy, tất cả cán bộ, chiến sĩ khung xây dựng đều bình tĩnh, tự tin, xử lý tốt các tình huống và quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ. Sau hơn 3 tháng lao động quên mình, vượt qua muôn vàn khó khăn, nguy hiểm, Đại đội 2 đã hoàn thành công trình xây dựng nhà ở cho bộ đội đảo Len Đao.

Cán bộ, chiến sĩ lữ đoàn tham gia nạo vét kênh mương nội đồng ở xã Tân Dân, huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh

Cuối tháng 8 năm ấy, nghe tin Đại đội 2 đã hành quân về doanh trại đóng ở Hà Tu, Quảng Ninh, tôi vội tìm về “thâm nhập” để viết bài tuyên truyền. Phó trung đoàn trưởng-Tham mưu trưởng Trần Văn Thắng, người vừa được “tăng cường” cùng Ban chỉ huy khung xây dựng tại đảo Len Đao, hào hứng giới thiệu tôi xuống ngay Tiểu đoàn 881. Sau khi nghe tôi trình bày nội dung yêu cầu, Phó tiểu đoàn trưởng về chính trị Nguyễn Trung Huân, người cũng vừa trực tiếp đi cùng khung xây dựng Đại đội 2 tại Len Đao, xuýt xoa phân trần: “Tiếc quá, một số anh em có thành tích xuất sắc trong đợt công tác vừa được thưởng phép “tranh thủ”. Nhưng mà nhà báo yên tâm, cứ hỏi chuyện Trung úy “tân binh” Đào Văn Bạn là đủ chuyện “đầu binh cuối cán” tha hồ mà viết!”.

Được gọi vui là “tân binh” vì Trung úy Đào Văn Bạn vừa tốt nghiệp Trường Sĩ quan Chỉ huy Kỹ thuật Công binh, được phân công về Trung đoàn Công binh 131 Hải quân cuối năm ngoái. Được tham gia khung xây dựng ở đảo Len Đao vừa rồi cũng là lần đầu tiên Đào Văn Bạn được làm quen với sóng gió. Là học sinh phổ thông thi vào trường sĩ quan quân đội, dẫu đã được trui rèn gần 4 năm trong môi trường quân ngũ, nhưng đến khi khoác ba lô về nhận nhiệm vụ trung đội trưởng ở trung đoàn, nét “học trò” vẫn còn phảng phất trên gương mặt chàng trung úy còn thiếu mấy tháng nữa mới tròn 22 tuổi. Một sĩ quan như thế liệu có chịu đựng được sóng gió biển khơi và công việc xây dựng công trình trên biển? Không ngờ, Đào Văn Bạn đã tỏ rõ sự can trường đáng nể. Thật chẳng hổ danh với tấm bằng tốt nghiệp sĩ quan công binh loại giỏi! Ấy là chưa kể, ra xây nhà ở Trường Sa thì từ trung đội trưởng trở xuống đều ăn nghỉ, sinh hoạt, lao động... như chiến sĩ. Đào Văn Bạn cũng phải tiết kiệm từng ca nước ngọt, từng ngọn rau xanh và quần cộc, lưng trần chuyển tải bằng xuồng nhôm kéo dây như anh em chiến sĩ...

Một nhân vật như thế thì quả là tha hồ mà khai thác chuyện “đầu binh cuối cán” trong chuyến công tác vừa rồi ở Trường Sa. Ấy thế mà bữa đó trò chuyện với tôi, Đào Văn Bạn cứ nhắc đi nhắc lại ấn tượng sâu sắc tự hào nhất trong chuyến công tác vừa rồi là các anh được đi làm nhiệm vụ trên tàu HQ-671 là con tàu duy nhất còn lại của Đoàn tàu Không số anh hùng, gắn liền với huyền thoại Đường Hồ Chí Minh trên biển trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Ngoài ra, trong Chiến dịch Đại thắng mùa xuân 1975, tàu HQ-671 còn vinh dự chở một đơn vị Đặc công Hải quân ra giải phóng đảo Sơn Ca thuộc quần đảo Trường Sa. Tháng 3-1988, tàu HQ-671 vừa trực tiếp bảo vệ vững chắc đảo Đá Lớn; vừa hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ tìm kiếm, cứu hộ các cán bộ, chiến sĩ ở các tàu vận tải quân sự của ta bị tàu chiến nước ngoài bắn chìm ở cụm đảo Gạc Ma-Cô Lin-Len Đao...

Quân y lữ đoàn khám bệnh, cấp thuốc cho nhân dân trên địa bàn đóng quân

Một sự trùng hợp thật thú vị và ý nghĩa: Tròn 29 năm sau cuộc trò chuyện trên đây, tháng 8-2018 vừa qua, tàu HQ-671 đã được Nhà nước suy tôn là Bảo vật quốc gia, hiện trưng bày tại Bảo tàng Hải quân. Cùng thời gian ấy, Thượng tá Đào Văn Bạn, Lữ đoàn phó-Tham mưu trưởng Lữ đoàn Công binh 131 Hải quân, được bổ nhiệm làm Lữ đoàn trưởng, thay thế Đại tá Phạm Huy Hồng vừa được nghỉ chờ hưu theo chế độ. Sự kiện “chuyển giao” trên đây diễn ra đúng vào dịp toàn lữ đoàn đang sôi nổi thi đua lập thành tích chào mừng 43 năm thành lập đơn vị vào ngày 6-11 sắp tới.

Còn một sự trùng hợp nữa cũng hết sức thú vị: Vào một ngày cuối thu tròn 30 năm trước, đất trời cũng se se như mấy bữa nay, Trung úy Đào Văn Bạn khoác ba lô về Trung đoàn Công binh 131 Hải quân nhận công tác. Trong số 9 đồng chí Chỉ huy trưởng kế tiếp nhau kể từ ngày thành lập trung đoàn (từ năm 2013 là lữ đoàn) đến nay, duy nhất người thứ 9 là Thượng tá Đào Văn Bạn từ ngày tốt nghiệp trường sĩ quan, được về đơn vị làm Trung đội trưởng đến khi lên Lữ đoàn trưởng vẫn chưa hề thuyên chuyển sang đơn vị nào khác, kể cả những giai đoạn anh được đi đào tạo nâng cao thì vẫn thuộc quân số của lữ đoàn.

Chi tiết trên đây quả là nguyên mẫu độc đáo của một bài báo “Chân dung người lính”. Thế nhưng thật tiếc, trong chuyến công tác về Lữ đoàn Công binh 131 Hải quân cuối tháng 10-2018 vừa qua, tôi lại không gặp được tân Lữ đoàn trưởng Đào Văn Bạn. Đại tá Trương Tuấn Chuyền, Chính ủy lữ đoàn, cho biết anh Bạn vừa vào kiểm tra hoạt động của đội công tác đang thực hiện nhiệm vụ ở một huyện miền núi cực Nam Trung Bộ. Đấy là một vùng địa thế hiểm trở, đèo dốc cheo leo, dân cư nghèo nàn, khí hậu khắc nghiệt... Mấy tháng nắng hạn vừa rồi, đơn vị phải dùng xe tải chở nước từ nơi khác đến cho bộ đội và nhân dân sinh hoạt. Vừa chống đỡ với cái khát, vừa nơm nớp nguy cơ hỏa hoạn, đã có lần toàn đội phải khẩn trương cơ động cùng các lực lượng tại chỗ dập tắt một vụ cháy rừng khủng khiếp. Chưa qua nắng hạn lại tiếp mùa mưa lũ. Mà ở đây đã lũ là lũ ống, lũ quét, rất tang thương. Tuy bộ đội cũng chẳng sung sướng, dư dả gì, nhưng trước tình cảnh thương tâm của một số hộ nghèo đặc biệt khó khăn, anh em vẫn góp công góp của giúp đỡ bà con. Đặc biệt, bằng số tiền quyên góp và công sức anh em, tháng 7 vừa qua, đơn vị đã xây tặng một hộ nghèo ngôi nhà trị giá hơn 70 triệu đồng. Rồi nữa, nhờ uy tín bộ đội và những việc làm thiết thực thắt chặt quan hệ quân dân mà hồi tháng 5-2018 vừa qua, đơn vị đã góp phần giữ vững an ninh địa bàn, không để xảy ra “phản ứng dây chuyền” từ mấy vụ quá khích, lợi dụng tinh thần yêu nước của nhân dân để gây rối trong khu vực...

Những công việc như trên tôi đã được thấy, được nghe ở nhiều đơn vị. Nhưng một đơn vị Công binh Hải Quân chuyên về xây dựng công trình ở biển, đảo mà lại tham gia các hoạt động xã hội, xây dựng cơ sở chính trị, làm công tác dân vận... ở một địa bàn vùng sâu, vùng cao trên đất liền thì quả là hơi lạ. Như đoán được băn khoăn của tôi, Chính ủy Trương Tuấn Chuyền cho biết: Đấy cũng là một trong những nhiệm vụ thường xuyên của lữ đoàn và cũng không chỉ thực hiện ở một địa phương kể trên. Chỉ riêng ở miền Bắc, ngoài địa bàn đóng quân, tuổi trẻ lữ đoàn còn kết nghĩa với Quận đoàn Hai Bà Trưng của TP Hà Nội, với nhiều hoạt động rất sôi nổi và thiết thực. Đặc biệt từ nhiều năm nay, lữ đoàn đã triển khai thực hiện rất thành công chương trình phối hợp với Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Ninh Bình và Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Lào Cai trong công tác tuyên truyền về bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc. Mỗi đợt triển khai thực hiện chương trình hằng năm, đích thân Chính ủy hoặc Phó chính ủy lữ đoàn trực tiếp dẫn đầu đội công tác về tổ chức các hình thức giáo dục, tuyên truyền cho các đối tượng tận cơ sở. Một trong những hiệu quả cụ thể là sau mỗi đợt tuyên truyền tại các trường phổ thông, số học sinh đăng ký dự thi vào các trường hải quân tăng lên rõ rệt...

Thế là tôi bị cuốn vào câu chuyện về “xây dựng công trình lòng dân bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc trên đất liền” của Lữ đoàn Công binh 131 Hải quân với những chi tiết vô cùng sinh động. Ví như chuyện năm ngoái, sau đợt tuyên truyền tại 5 xã bãi ngang của huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, đơn vị đã quyên góp xây tặng bà Nguyễn Thị Ngát, 86 tuổi ở xã Chất Bình, là vợ liệt sĩ chống Pháp, một “Ngôi nhà đồng đội” trị giá 70 triệu đồng. Hoặc chuyện dịp 26-3 năm nay, Quận đoàn Hai Bà Trưng, TP Hà Nội tổ chức đoàn thầy thuốc trẻ của các bệnh viện trên địa bàn quận đi khám bệnh, phát thuốc cho nhân dân ở những địa bàn có các đơn vị của lữ đoàn đang công tác... Vui nhất là chuyện các cháu học sinh ở Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Lào Cai cứ “à, ồ...” vô cùng thích thú trước những hình ảnh, hiện vật tại cuộc Triển lãm lưu động “Bộ đội Cụ Hồ-Người chiến sĩ Hải quân” tại sân trường hồi tháng 6 vừa rồi. Có cháu cứ thắc mắc tại sao Bộ đội Hải quân lại có cả xe tăng, máy bay? Có cháu lại hồn nhiên hỏi: Tại sao Bộ đội Hải quân không mặc quần áo xanh như các chú Bộ đội Biên phòng? Vân vân và vân vân... Nếu chép hết những câu chuyện ấy, hẳn thành một cuốn sách về một mảng công tác của cán bộ, chiến sĩ Lữ đoàn Công binh 131 Hải quân mà ngay chính tôi cũng phải “à, ồ” đầy ngạc nhiên thích thú!

Bút ký của MAI NAM THẮNG