QĐND - Họ-những cán bộ, chiến sĩ biên phòng Đồn Thàng Tín, những giáo viên Trường THCS và Tiểu học Thèn Chu Phìn, huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang-vẫn hằng ngày bám đất, bám dân, vừa bảo vệ vững vàng chủ quyền Tổ quốc, vừa đem cái chữ, đem cái ấm no cho bà con dân tộc thiểu số giữa chốn biên giới bốn mùa mây mù.

Những điều đáng “ngạc nhiên” ở Thèn Chu Phìn

Cheo leo lưng chừng thung lũng Nậm Dế, Trường THCS và Tiểu học Thèn Chu Phìn tọa lạc trên một dẻo đất hẹp. Mảnh đất ấy, hẹp đến nỗi, trường không có nổi một cái sân con! Khoảng trống trước trường chính là con đường liên xã. Toàn bộ các hoạt động như chào cờ, mít tinh, ngoại khóa… đều phải nhờ vả sân UBND xã Thèn Chu Phìn. Mà đâu chỉ có thế, cái nhà vệ sinh mới được xây dựng, cái bếp đang được xây, cũng phải vón vén bên kia đường. Vẫn biết là thiếu an toàn đối với học sinh đấy, nhưng cũng chẳng còn giải pháp nào!

 

Trường THCS và Tiểu học Thèn Chu Phìn năm học này có tổng số 318 học sinh, trong đó, 212 học sinh tiểu học, 106 học sinh THCS. Ngoài trường chính tại Nậm Dế, trường còn 3 điểm trường đều ở các thôn 100% người Mông gồm: Lùng Chín Thượng, Cáo Phìn và Lùng Chín Hạ. Khoảng cách từ trường chính lên các điểm trường không quá xa nhưng đường đi toàn đất, đá. Mùa khô, có thể đi xe gắn máy. Mùa mưa, chỉ có nước đi bộ.

Trên địa bàn đứng chân của Trường THCS và Tiểu học Thèn Chu Phìn có tới 40% hộ nghèo và cận nghèo, với 100% đồng bào dân tộc thiểu số (82% đồng bào dân tộc Mông, 18% dân tộc Nùng). Khó khăn về kinh tế, vất vả về cơ sở vật chất nhưng đáng “ngạc nhiên” là sĩ số lên lớp luôn duy trì ở mức hơn 95%. Với các trường miền xuôi, sĩ số này có lẽ cũng thường thôi, nhưng với địa bàn vùng biên, đây là một thành tích.

“Sân” của Trường THCS và Tiểu học Thèn Chu Phìn cũng là đường liên xã.

Để có được thành tích ấy, thầy Hiệu trưởng Nguyễn Đình Bính thổ lộ, phải có những giải pháp hết sức sát sao. Hơn nữa, việc vận động học sinh đến trường ở Thèn Chu Phìn luôn được cấp ủy, chính quyền xã, Đồn Biên phòng (BP) Thàng Tín hết sức quan tâm. Khi tỷ lệ học sinh đến trường thấp, nhà trường báo cáo ngay cho xã. Cán bộ xã gọi cho từng bí thư chi bộ các thôn, bản vận động học sinh đến trường. Mà đâu chỉ có thế, mỗi giáo viên lại là một cán bộ dân vận. Họ đến từng nhà, hiểu từng hoàn cảnh học sinh, tạo được niềm tin với phụ huynh. Dân tin, dân yêu giáo viên, tức là dân hiểu việc cần thiết phải cho con em mình học cái chữ để thoát nghèo.

Trường THCS và Tiểu học Thèn Chu Phìn còn có một cách làm khiến nhân dân thêm phần gắn bó với nhà trường. Thứ sáu hằng tuần, nhà trường mời các nghệ nhân người Mông đến dạy khèn cho học sinh. Chưa hết, các cán bộ đoàn, đội còn mày mò phục dựng những trò chơi dân gian của người Mông, người Nùng để dạy cho học sinh. Thế là, lợi cả đôi đường, vừa thu hút được học sinh đến trường, vừa góp phần bảo tồn văn hóa của đồng bào.

Thêm một điều đáng “ngạc nhiên” nữa, có lẽ, hiếm trường nào trên cả nước có tỷ lệ giáo viên có vợ-chồng cùng là giáo viên cao như ở Trường THCS và Tiểu học Thèn Chu Phìn. Theo thống kê của thầy Hiệu trưởng Nguyễn Đình Bính, trong tổng số 36 giáo viên, công nhân viên của trường, tới 30 người có vợ hoặc chồng là giáo viên. Hơn thế, có cả cặp thầy cô giáo như cô Chiên, thầy Quỳnh còn nên duyên ngay tại trường.

Tôi đặt biệt danh cho họ là “những người đồng cảnh”!

Dường như có sự cảm thông nên số lượng “những người đồng cảnh” ở Thèn Chu Phìn nhiều đặc biệt. Bởi, cuộc sống của giáo viên vùng cao, vùng biên giới luôn gắn với sự xa nhà, “một chốn ba, bốn nơi”, gắn với sự xa cách về tình cảm vợ-chồng, cha mẹ-con cái, sự vất vả về mặt vật chất... Hơn thế, ở Thèn Chu Phìn, khó khăn về vật chất còn bị đôn lên gấp bội. Phần lớn lương thực, thực phẩm, các vật dụng phục vụ sinh hoạt… đều được chở từ dưới xuôi lên. Điều ấy đồng nghĩa với việc giá cả tăng gấp nhiều lần. Đồng lương giáo viên vốn còm cõi càng thêm eo hẹp.

Đến thăm trường ngày nghỉ, cặp “những người đồng cảnh” duy nhất tôi được gặp là vợ chồng thầy Nguyễn Ngọc Mường và cô giáo Nguyễn Thị Lịch. Cùng sinh năm 1985, Mường quê Bắc Quang, Lịch quê Vị Xuyên, mối lương duyên đưa họ đến với nhau từ năm 2009. Một năm sau, đôi giáo viên trẻ tổ chức đám cưới. Lại một năm sau, đứa con đầu lòng ra đời. Thêm một năm nữa, hai người được về chung một mái nhà tập thể Trường THCS và Tiểu học Thèn Chu Phìn. Thế nhưng, điều kiện vật chất quá khó khăn khiến họ phải gửi con về nhà bà ngoại ở Vị Xuyên. Cách trường 80km đường núi, chỉ khoảng hơn 3 giờ chạy xe gắn máy, nhưng nhiều dịp bận việc, cả tháng hai vợ chồng mới về thăm con được một lần. Lịch kể chuyện nhà mà mắt đỏ hoe. Chiều thứ sáu nào, con cũng ngóng bố mẹ. Không thấy bố mẹ về, lại bi bô hỏi bà. Lịch bảo, mẹ nào mà chả nhớ con nhưng tất cả vì các em học sinh.

Những trải nghiệm của Đại úy Hải

Vừa tay bắt mặt mừng, Đại úy Đỗ Minh Hải, Phó đồn trưởng Đồn BP Thàng Tín vừa bảo: “Lâu lắm mới có hôm giữa ban ngày không phải bật đèn”.

Cũng lại nằm trên một doi đất lưng chừng núi, Đồn BP Thàng Tín có hình dạng như cái liềm, lưng dựa vào núi, mặt hướng ra thung lũng trùng điệp ruộng bậc thang. Trời nắng ráo mà từng lớp mù vẫn bảng lảng nhuộm bạc ngọn sa mộc trước sân.

Bên chén trà Suối Giàng “búp của búp”, Đỗ Minh Hải trầm tĩnh kể chuyện đời mình.

Đại úy Đỗ Minh Hải, Phó đồn trưởng Đồn Biên phòng Thàng Tín.

Nhà ở thành phố Tuyên Quang, khi còn học phổ thông, Hải đã ước mơ vào bộ đội. Năm 2005, sau khi tốt nghiệp Học viện Biên phòng, chàng sĩ quan trẻ Đỗ Minh Hải khoác ba lô lên Đồn BP Thàng Tín nhận công tác. Khi đó, điều kiện đường sá khó vô cùng. Từ huyện lên đồn chỉ khoảng 14km nhưng trong điều kiện trời mưa phải đi mất gần 3 tiếng. Thậm chí, nhiều lúc phải gửi xe đi bộ. Điều kiện cơ sở vật chất của đồn lúc đó hết sức khó khăn, phải dựng nhà tạm để cán bộ, chiến sĩ ở. Thời tiết thì luôn khắc nghiệt vô cùng, giữa mùa hè vẫn có lúc mù và lạnh. Hải nhớ ngày đầu tiên lên đồn, vào giữa tháng 8 mà anh đồn trưởng nhắc: “Trời lạnh đấy nhé! Nước lạnh đấy nhé, tắm phải cẩn thận!”.

Lần đầu tiên lên vùng cao, nhìn cảnh thiên nhiên hùng vĩ, con người nhỏ nhoi, Hải mới cảm thấy sức mạnh con người thật kỳ diệu. Bắt tay vào công việc, ban đầu, anh bỡ ngỡ không biết nắm địa bàn như thế nào. Nghĩ, rồi làm, Hải tự lên một kế hoạch đi công tác dài ngày vào dân, ở với dân. Ban ngày dân đi làm thì đến chỗ làm cùng. Tối dân về thì vào nhà ở cùng. Đến với dân bằng tấm lòng chân thật, Hải được dân đáp lại bằng tình cảm ấm áp. Nhiều lần biết Hải đi công tác qua, dân lại nấu sẵn cơm, đợi anh về mời vào ăn. Cơm thường chỉ có món măng trúc, mấy con cá rô phi be bé gác gác bếp, thế nhưng cái tình thì tràn đầy. Khi Hải về, cả nhà ra tiễn.

Sau những ngày đầu trải nghiệm, Hải rút ra một điều: Bộ đội Biên phòng muốn đến được với dân, phải sát vào dân, phải nghe dân nói, làm dân tin.

Công tác ở Đồn BP Thàng Tín độ hơn một năm, Hải được chuyển sang Đồn BP Bản Máy. “Kinh nghiệm” nắm dân lại được Hải phát huy. Vì thế, anh lại nhận được tấm lòng chân thật của dân địa phương.

Tổng cộng, thời gian xa Đồn BP Thàng Tín của Hải dài tới 7 năm. Thế nhưng, khi trở lại, không người dân nào quên Hải. Ấy cũng là nền tảng quan trọng để anh tiếp tục công việc nắm vững tình hình và xây dựng địa bàn.

Cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Thàng Tín và lực lượng dân quân tự vệ trước cột mốc chủ quyền của Tổ quốc.

Đồn BP Thàng Tín quản lý địa bàn 3 xã: Thàng Tín, Pố Lồ và Thèn Chu Phìn. Cả 3 xã đều có điều kiện tự nhiên và điều kiện canh tác vô cùng khó khăn. Ruộng bậc thang ít, không “đẻ” ra thêm, lại đất pha cát, mùa mưa thì sạt, mùa khô hạn không canh tác được. Mỗi năm, người dân chỉ cấy một vụ lúa và một vụ ngô. Năng suất lại thấp nên phần lớn dân thiếu 2-3 tháng gạo ăn.

Điều kiện kinh tế khó khăn, cộng với tập quán du canh du cư vẫn tồn tại, tình hình người Mông di cư khỏi địa bàn liên tục tiếp diễn. Trước thực trạng ấy, Hải đã lên một kế hoạch. Trong đó, giải pháp quan trọng nhất là “đem” pháp luật đến từng nhà dân, tuyên truyền cho dân  hiểu việc di cư tự do là vi phạm Luật Cư trú. Hơn nữa, Hải cũng làm cho dân hiểu, từ xưa đến nay, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm tới địa bàn mình. Bằng chứng “bằng xương, bằng thịt” là những chương trình hỗ trợ cây, con giống, những hoạt động đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng... Rồi cả việc các đoàn thể, cá nhân dành tặng những phần quà ý nghĩa, góp phần xoa dịu “nỗi nghèo” của bà con.

Trước những nỗ lực và cách làm sáng tạo của cán bộ, chiến sĩ Đồn BP Thàng Tín, tình hình dân di cư những năm gần đây giảm rõ rệt. Đồng bào các dân tộc Mông, Nùng, Tày, Hán, La Chí... cùng chung sống ổn định. Đặc biệt, địa bàn do Đồn BP Thàng Tín quản lý có số vụ việc vi phạm pháp luật rất hiếm hoi. Đó là kết quả của nỗ lực bám đất, bám dân và hoạt động đối ngoại biên phòng. Đồn có quan hệ với hai đơn vị bạn là Trạm Hội ngộ hội đàm Thuyền Đầu khu vực Ma Li Pho, thuộc Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc và Trạm Kiểm soát Biên cảnh Múng Tủng thuộc Công an Biên phòng Trung Quốc. Năm 2014, Đồn BP Thàng Tín và Trạm Múng Tủng đã ký kết nghĩa xây dựng Đồn-Trạm hữu nghị biên giới bình yên. Thực tế trong thời gian qua, hai bên đã phối hợp hiệu quả, đi vào chiều sâu, tạo nên chuyển biến tích cực về an ninh, trật tự trên địa bàn.

Mê mải với câu chuyện của Hải, đồng hồ đã điểm giữa trưa từ bao giờ. Vậy mà, thời tiết chẳng chênh nhiều so với lúc sáng. Mây, mù vẫn bảng lảng khắp thung lũng. Hàng sa mộc trước sân vẫn “bạc đầu” sừng sững. Tạm biệt Hải và cán bộ, chiến sĩ Đồn BP Thàng Tín, chúng tôi lại hòa mình vào cái lành lạnh, hanh hanh của núi rừng biên giới.

Bài và ảnh: HUY QUÂN