Trung tâm “độc học và phóng xạ”

Đi dọc các tỉnh miền núi biên giới phía Bắc, nhất là các tỉnh Tây Bắc, ở đâu chúng ta cũng thấy các sản phẩm truyền thông như phim, ảnh, tờ rơi, tài liệu tuyên truyền về thực vật độc, nấm độc. Các trung tâm y tế cơ sở được cung cấp tài liệu nhận dạng, chẩn đoán, xử trí cấp cứu và điều trị ngộ độc thực vật. Những sản phẩm đó là thành quả nghiên cứu miệt mài của các nhà khoa học thuộc trung tâm do Đại tá, TS Hoàng Anh Tuấn, Phó giám đốc trung tâm chủ trì, được Bộ Y tế nghiệm thu và cho phát hành trong cộng đồng cũng như hướng dẫn mạng lưới y tế cơ sở triển khai, áp dụng. Hoạt động này đã giúp giảm đáng kể số vụ, số người tử vong do ngộ độc nấm, thực vật độc những năm vừa qua.

Lãnh đạo Học viện Quân y tham quan bộ phận xử lý vệ sinh cho thương binh nhiễm độc do Trung tâm Đào tạo, Nghiên cứu Độc học và Phóng xạ triển khai.

Đại tá, PGS, TS Lê Văn Đông, Giám đốc trung tâm, cho biết: “Thông qua hoạt động phòng, chống nhiễm độc, trung tâm đã góp phần tạo nên điểm sáng trong chuỗi các hoạt động kết hợp quân-dân y. Trung tâm luôn sát cánh cùng mạng lưới chống độc và an toàn vệ sinh thực phẩm của quốc gia trong hầu hết các vụ ngộ độc lớn hay ngộ độc tác nhân mới hoặc chưa rõ nguyên nhân”.

Thế nhưng, phòng, chống nhiễm độc cho cộng đồng mới chỉ là việc “tay trái” của trung tâm. Với nhiệm vụ nghiên cứu khoa học về phòng, chống vũ khí hóa học và vũ khí hạt nhân, trong 60 năm qua, trung tâm đã lập được những chiến công xuất sắc, có tiếng vang tầm quốc tế. Trong sự cố nổ Nhà máy điện nguyên tử Chernobyl năm 1986 (Liên Xô trước đây), thuốc bảo vệ phóng xạ do Việt Nam sản xuất để ủng hộ các nạn nhân của sự cố được bạn bè quốc tế đánh giá cao. Đó chính là sản phẩm của loạt công trình nghiên cứu điều kiện phóng xạ tự nhiên (trên mặt đất và trong vũ trụ) do Đại tá, GS, TSKH Nguyễn Xuân Phách chủ trì. Nghiên cứu phòng, chống chiến tranh hạt nhân được Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng quan tâm từ rất sớm với việc thành lập Bộ môn Hóa học-Nguyên tử (tiền thân của trung tâm) ngày 13-1-1959. Trong 60 năm qua, việc tách-nhập bộ môn, cũng như trung tâm có nhiều lần tách-nhập, nhưng nhiệm vụ nghiên cứu về phóng xạ liên tục phát triển với rất nhiều đề tài phù hợp thực tiễn Việt Nam.

Đại tá, PGS, TS Lê Văn Đông chia sẻ: Cùng với nghiên cứu phòng, chống chiến tranh hạt nhân; nghiên cứu khoa học về độc học và biện pháp phòng, chống vũ khí hóa học trong chiến tranh hiện đại cũng là một nhiệm vụ trọng tâm của trung tâm. Các nhà khoa học của trung tâm đã tham gia nhiều đề tài nghiên cứu cấp Nhà nước và cấp bộ. Tiêu biểu như loạt đề tài do GS, TSKH Nguyễn Hưng Phúc chủ trì về đặc điểm tổn thương do vũ khí hủy diệt lớn và biện pháp phòng, chống; loạt đề tài do PGS, TS Nguyễn Bằng Quyền chủ trì về bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm cho bộ đội trong điều kiện địch sử dụng vũ khí hóa học và sinh học, được giới chuyên gia trong ngành đánh giá rất cao.

Trung tâm cũng là cơ quan đã cử cán bộ tham gia khảo sát, nghiên cứu tác hại và biện pháp khắc phục hậu quả chất độc hóa học do Mỹ sử dụng ở Việt Nam ngay sau ngày thống nhất nước nhà. Trước đó, trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, đề tài xử trí nhiễm độc CS được các nhà khoa học của trung tâm dốc sức nghiên cứu. Tủ thông gió lọc độc là sản phẩm do chính cán bộ trung tâm thiết kế dùng để tiến hành thí nghiệm về tác dụng của chất độc. Một số cán bộ, nhân viên của trung tâm đã tình nguyện ở trong tủ lọc độc một thời gian dài để nghiên cứu tác dụng của chất độc kích thích CS và tác dụng bảo vệ của ống chống khói. Từ những nghiên cứu này, các biện pháp và phương tiện phòng, chống chất độc CS do đế quốc Mỹ sử dụng đã được phổ biến và trang bị cho bộ đội ở chiến trường.

Giảng viên và kỹ thuật viên của Trung tâm Đào tạo, Nghiên cứu Độc học và Phóng xạ nghiên cứu khoa học trong phòng thí nghiệm.

“Nhà trường gắn liền với chiến trường, đào tạo và nghiên cứu gắn liền với thực tiễn” là phương châm hành động của chúng tôi”-Đại tá, TS Hoàng Anh Tuấn khẳng định như vậy. Những sản phẩm, đề tài như: Hộp thuốc phòng hóa cá nhân, phương pháp xử lý bỏng do phốt-pho trắng, xử lý nhiễm độc CS... của trung tâm trong thời kỳ chống Mỹ, cứu nước là kết quả trực tiếp từ những lần đi thực tế chiến trường của đội ngũ cán bộ trung tâm. Một số bác sĩ, kỹ thuật viên của trung tâm đã anh dũng hy sinh khi đi nghiên cứu và phục vụ chiến trường. Đó là những tấm gương hy sinh vì Tổ quốc và vì tính nhân văn của hoạt động nghiên cứu độc học và phóng xạ.

Bài và ảnh: HOÀNG ANH