“Phố chất đầy năm tháng”

Người ta cứ tưởng, chỉ những người sinh ra và lớn lên trên đất Hà thành thanh lịch hay chí ít cũng phải là người được sống lâu năm ở Hà Nội mới “dám” nhận Hà Nội của mình. Bởi vậy mà thật lạ khi một “vị khách” từ một dân tộc xa xôi như ngài cựu Đại sứ Pháp Jean-Noël Poirier cũng phải lòng Hà Nội để thốt lên rằng: “Hà Nội, Hà Nội của tôi…”.

Hà Nội có gì mà khiến lòng người luôn xốn xang khi nhớ đến? Phải chăng, đó là những mái phố thâm nâu, cây cầu Long Biên lịch sử hay Tháp Rùa trầm mặc rêu phong? Hay đó là màu trắng tinh khôi mùa hoa loa kèn xuống phố, là bước chân thiếu nữ ngập ngừng giữa cơn mưa lá trút, là bất chợt hương hoa sữa nồng nàn góc phố mùa thu? Cũng có thể đó là gánh bún ốc nơi vỉa hè phố cổ, những ngõ nhỏ, phố nhỏ có những “Mắt phố” lúc khép lúc mở… Trong vô vàn cảm xúc của những người trót phải lòng Hà Nội, những hình ảnh thân thương ấy hiện lên trong “Phố chất đầy năm tháng”. “Phố chất đầy năm tháng” là tập hợp 99 bài viết đăng trên chuyên mục "Hà Nội tạp văn" của ấn phẩm Hànộimới Cuối tuần trong giai đoạn 2005-2017 và được Báo Hànộimới phối hợp với Nhà xuất bản Văn hóa-Văn nghệ TP Hồ Chí Minh xuất bản.

Có vị độc giả sinh sống ở TP Hồ Chí Minh đã nhận xét rằng: Đọc “Phố chất đầy năm tháng” như không phải mình đang đọc chữ mà giống như những âm thanh, hình ảnh sống động đang chạy qua trước mắt mình vậy… Xuyên suốt hơn 300 trang viết của cuốn sách, gồm 3 phần: "Thương nhớ Thăng Long", "Miền ký ức" và "Khúc giao mùa" là những cảm xúc lãng mạn, tinh tế về một Hà Nội cổ xưa và hiện đại, giàu chất thơ nhưng cũng tràn ngập chất liệu thực tế của đời sống xã hội.

Ở phần thứ nhất-“Thương nhớ Thăng Long”, Hà Nội hiện lên là “Nơi tôi gửi lại tuổi thơ”, với những “Ngõ phố”, “Mắt phố”, với cầu Long Biên, đường Cổ Ngư, Ô Quan Chưởng… Ở đó “có một đô thị mà vẻ đẹp kiến trúc không được tạo nên bởi những quần thể, những đại lộ, những quảng trường, sự kỳ vĩ lẫn tráng lệ đều vắng bóng, đó là Hà Nội. Cái đẹp, cái hồn và duyên của Hà thành ẩn khuất sau những dãy phố, trong những ngõ ngách, trên những mặt nhà xưa cũ, dưới những tán cây rợp bóng… ("Em ơi, Hà Nội ngõ"…). Hà Nội khiến cho ai đó bất chợt trở nên rụt rè, e lệ dẫu trong lòng không khỏi xốn xang. “Hà Nội đa tình quyến rũ. Những người gặp và sống với Hà Nội đều nói như vậy. Khi ở bên Hà Nội, tôi cũng thấy như vậy. Và tôi bén duyên Hà Nội đến độ yêu lúc nào chẳng rõ” ("Đêm Hà Nội").

Trong phần thứ hai: “Miền ký ức”, Hà Nội của những hoài niệm, ký ức với “Cổng làng”, “Những con đường nhỏ ngoại ô” hay “Đôi chân của mẹ”… Nơi đó có những ký ức của ai đó về con phố nhỏ thân thương thuở bé. “Ở đó không có những đêm trăng lãng mạn, nhưng có ánh đèn nơi cột điện đường, tối tối, chúng tôi có thể ngồi tụ họp, tán gẫu và chơi trốn tìm. Hôm nào mất điện (mà hồi đó rất hay mất điện), phố xá giống như cái sân đình, nhà nhà trải chiếu hoặc bắc ghế ra ngồi ngoài hiên… Phố xưa rộn rã vào những buổi sáng, thanh bình vào những buổi chiều và êm đềm vào những buổi tối. Còn văng vẳng âm thanh về khuya là tiếng gõ cốc cốc của người làm nghề tẩm quất đấm lưng với tiếng rao khắc khoải như tiếng cuốc gọi bầy…” ("Ký ức phố").

“Miền ký ức” đó còn có trong giấc mơ về thời thơ ấu của một người con Hà Nội, có một quầng sáng lung linh hiện lên, chẳng phải ánh sáng của đèn cao áp hay những biển hiệu quảng cáo xanh đỏ. Đó là ánh sáng của những ngọn đèn dầu le lói qua những ô cửa khi mặt trời vừa lặn, bóng tối lan dần từ trong nhà ra sân. “Trước khi đi ngủ, bao giờ mẹ cũng cẩn thận vặn nhỏ ngọn đèn đặt ở góc nhà. Trong quầng sáng yếu ớt, mẹ một tay quạt, một tay xoa lưng cho tôi. Tôi ngủ rất say, mơ hồ nghe thấy tiếng quạt nan rất nhẹ, rất đều. Đó là những đêm hè oi ả… Dưới ánh đèn điện, ánh trăng bớt đi phần lung linh kỳ ảo, những câu chuyện cổ tích cũng mất đi phần kỳ bí-đó có thể chỉ là cảm nhận của thế hệ đi trước sinh ra và lớn lên trong cái đói nghèo chung của thời cuộc. Còn với những ai chưa một lần thắp lên ngọn đèn, chỉ thấy nó thật buồn tẻ và u tối” ("Quầng sáng tuổi thơ").

Trong “Khúc giao mùa”-phần cuối của cuốn sách, Hà Nội hiện lên đủ bốn mùa với “Nắng xuân”, “Sắc màu mùa hạ”, “Hà Nội vào thu”, “Nỗi nhớ mùa đông”. Đó còn là “Mùa cây thay lá”, “Mùa xà cừ đổ lá”, “Những mùa hoa vội”, “Mùa em thắp sao trời”… Từng khoảnh khắc thay đổi của thời tiết, từng vận động của bất cứ thứ gì trong lòng Hà Nội đều mang lại cho con người những cảm xúc lạ kỳ. Cũng phải là người tinh tế lắm, yêu Hà Nội lắm mới nhạy cảm đến nỗi chẳng cần xem ngày tháng cũng thấy được mùa sang. “Nhưng ta biết rằng khi mùa thu về, gió ở trong cây có điều gì đó mách bảo. Gió không ào ạt thổi qua mà rì rào trong lá, nán lại phút giây để làm nên chút xao xác đầu mùa… Không có mùa nào trong năm và không ở đâu như Hà Nội, mùa thu làm cho tâm hồn tao nhân mặc khách xao động nhiều đến thế, kể cả những người chỉ đến thành phố một đôi lần, thậm chí có người còn chưa một lần gặp mặt với mùa thu Hà Nội…” ("Hà Nội vào thu").

Hà Nội trong “Phố chất đầy năm tháng” là vậy, giản dị mà thân thương, chẳng tráng lệ mà khiến lòng người nhớ nhung da diết. “Làm sao để những người con tha phương khỏi nhớ về Hà Nội mùa đông khi mà chính bạn, người đang sống trong lòng Hà Nội vẫn thầm mong nhớ” ("Nỗi nhớ mùa đông"). Để rồi vì yêu mà trong cuộc sống như dòng sông không ngừng chảy, người ta chỉ “mong sao những gì thuộc về phong cách sống đẹp của người ba mươi sáu phố phường được lưu truyền mãi mãi, không chỉ trong những câu chuyện kể” ("Người Hà Nội").

THU HÒA