Tuần trước gặp nhau, Tuyết Hoa hào hứng khoe với chúng tôi, giọng nửa mừng nửa lo:
- Em thật bất ngờ khi nhận được giấy mời là đại biểu chính thức dự Đại hội Phụ nữ toàn quốc lần thứ XII và trước đó khoảng 3 tháng em cũng nhận được giấy mời viết tham luận cho đại hội này. Quả thật là vinh dự lớn đối với em, một nghệ sĩ chỉ chuyên nghiên cứu và biểu diễn nghệ thuật âm nhạc dân gian truyền thống, nhưng đây cũng là thách thức lớn khi đứng trên bục của một đại hội lớn để phát biểu về nghề nghiệp của mình…
Mai Tuyết Hoa biểu diễn hát xẩm tại Nhà hát Lớn Hà Nội.
Quả thật, đây là vinh dự đối với nữ nghệ sĩ hát xẩm Mai Tuyết Hoa nói riêng và đối với giới nữ nghệ sĩ ngành biểu diễn nghệ thuật dân tộc nói chung. Đây cũng thể hiện rõ quan điểm của Đảng và Nhà nước ta trong việc quan tâm tới sự nghiệp bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc như Bác Hồ đã từng nói: “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi” và “nghệ sĩ là chiến sĩ trên mặt trận văn hóa”.
Nhạc sĩ Mai Tuyết Hoa ngay từ bé đã yêu âm nhạc dân tộc và có 17 năm theo học âm nhạc dân tộc từ sơ cấp đến đại học. Đặc biệt hơn nữa là cô đã “tầm sư học đạo”, nhiều năm trước từng lặn lội về tận miền quê ở huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình để nhờ nghệ nhân hát xẩm hàng đầu Hà Thị Cầu truyền nghề cho. Nhờ vậy mà Mai Tuyết Hoa nắm bắt được kỹ thuật hát xẩm truyền thống, để đến hôm nay có thể vừa biểu diễn vừa truyền nghề cho lớp trẻ một cách chính xác về kỹ thuật hát xẩm dân gian.
Mai Tuyết Hoa còn lập ra nhóm Xẩm Hà thành để khai thác và biểu diễn những điệu Xẩm đã ra đời trên đất Thăng Long-Hà Nội. Đây cũng là nhóm xẩm duy nhất đang bám trụ ở Đền vua Lê (hồ Hoàn Kiếm) để biểu diễn thường xuyên phục vụ khách đi bộ các tối thứ sáu, thứ bảy và chủ nhật hằng tuần, một việc làm hết sức ý nghĩa, góp phần tạo nên nét văn hóa riêng, đậm đà bản sắc dân tộc của Hà Nội trong thời đại toàn cầu hóa.
Nghệ sĩ, nhạc sĩ Mai Tuyết Hoa.
Mai Tuyết Hoa cũng là người khởi xướng xây dựng chương trình “Hát xẩm văn hóa giao thông”, đã từng biểu diễn quanh hồ Hoàn Kiếm và nhiều địa điểm khác, gây được hiệu ứng rất cao, góp phần vào cuộc vận động xây dựng văn hóa giao thông, thiết thực giảm tai nạn giao thông. Nhóm Xẩm Hà thành của Mai Tuyết Hoa đã sáng tác và biểu diễn chương trình xẩm về biển, đảo với điệu "Xẩm sai" truyền thống, giai điệu vui nhộn của thầy phù thủy, tống khứ ma quỷ, được lồng nội dung thời sự đã tạo nên hiệu ứng mạnh mẽ cho người xem.
Là nữ nghệ sĩ hát xẩm dân gian, Mai Tuyết Hoa đã dành những bài xẩm hay nhất hát về phụ nữ như “Trăng sáng vườn chè”, “Lỡ bước sang ngang”, “Cô hàng nước” và xúc động nhất là bài xẩm "Công cha nghĩa mẹ sinh thành". Bài xẩm này Mai Tuyết Hoa đã biểu diễn rất thành công ở Liên hoan Nghệ thuật dân gian quốc tế Tô-ki-ô (Nhật Bản) tháng 2-2009 và tại Pa-ri (Pháp) rằm tháng Giêng năm 2015.
Mai Tuyết Hoa không chỉ biểu diễn xẩm như các nghệ nhân dân gian xưa, chủ yếu là ở góc chợ, sân đình và trên tàu điện… mà gần đây còn đưa xẩm vào Nhà hát Lớn Hà Nội, với những buổi diễn hoành tráng mang tên “Đêm xẩm Hà thành” (năm 2010), “Xẩm và Đời” (năm 2013)... Đêm nào diễn xẩm, Nhà hát Lớn cũng chật kín người xem, từ cán bộ lãnh đạo đến người bình dân, đông nhất là phụ nữ. Đó là thành công của nữ nghệ sĩ hết lòng vì nghệ thuật dân tộc, với nguyện ước là phục hồi lại vốn nghệ thuật của ông cha và đem tới cho nhân dân món ăn tinh thần đậm đà tính dân tộc trong bối cảnh hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa mạnh mẽ như hiện nay…
Bài và ảnh: HOÀNG HOA