Giả trai tòng quân
Trong vô số câu chuyện về Bà mẹ Việt Nam anh hùng, Anh hùng LLVT nhân dân Trần Thị Quang Mẫn, chuyện mẹ giả trai tòng quân đi đánh giặc luôn được nhắc tới nhiều nhất.
Tên khai sinh của mẹ Mẫn là Trần Thị Sáu. Mẹ sinh năm 1927 tại xã Vĩnh Thạnh, huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang. Là con thứ 6 trong gia đình, ngay từ thuở nhỏ, cô Sáu đã thể hiện nhiều sự khác biệt so với bạn đồng lứa. Sáu cao lêu nghêu, toàn chơi những trò của con trai như: Trèo cây hái dừa, đánh lộn, thi dượt dưới nước. Thậm chí, có lần cha cô Sáu là ông Hai Phước ra thăm đồng đã sững người, không thể tin vào mắt mình khi thấy đứa con gái 13 tuổi đang dẫn đầu đoàn... đua trâu.
Ở xã Vĩnh Thạnh thời ấy không có trường dạy chữ. Cha cô Sáu lại là người ham chữ nghĩa nên ông cho mời thầy về dạy chữ Quốc ngữ cho các con và bọn trẻ trong xóm. Biết đọc, biết viết, Sáu lục tung cả tủ sách của cha, đọc không sót cuốn nào. Những trang sử về Bà Trưng, Bà Triệu, Lê Lợi, Nguyễn Trãi, Bùi Thị Xuân, Nguyễn Huệ, truyện “Hoa Mộc Lan tòng chinh”… thổi bùng trong lòng Sáu ước mơ cầm súng chiến đấu chống lại những kẻ theo chân thực dân Pháp đàn áp nhân dân. Biết tin bác Năm Cọp, một người bà con nổi tiếng với nghề săn cá sấu, săn cọp ở rừng U Minh mở lò dạy võ, Sáu lẳng lặng chẳng nói với cha mẹ, trốn đến xin học. Sáu học võ tinh tấn hơn cả đám con trai. Có hôm tự luyện võ trong vườn chuối nhà mình, lên cơn cao hứng, cô tung cước, chém tay, hạ sạch cả vườn. Ông Hai Phước về thấy những thân chuối gãy gục ngổn ngang. Bực quá, ông ra lệnh cho mấy bà chị quản Sáu trong buồng tối, không cho đi luyện võ nữa. Giấc mơ thành cao thủ vẫn chưa nguôi, đêm ngủ giữa các chị, Sáu ngủ mơ tung quyền cước, các chị lộn sạch xuống… đất.
Anh hùng LLVT nhân dân, Bà mẹ Việt Nam anh hùng Trần Thị Quang Mẫn. Ảnh do gia đình cung cấp
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 nổ ra đã thổi bùng ngọn lửa yêu nước trong lòng Sáu. Năm 1946, thực dân Pháp quay lại, giày xéo đất nước ta. Sáu quyết trở thành đội viên Vệ quốc đoàn. Cô lẳng lặng rủ em gái Bảy Trâm trốn nhà đi tập trận cùng với trai làng. Chuyện lộ ra, không biết bao lần Sáu bị ông Hai Phước đánh cho những trận đòn nhừ tử. Nhưng ý chí được tòng quân luôn nung nấu trong đầu Sáu. Cô quyết tâm trốn nhà theo Vệ quốc đoàn.
Lần thứ nhất, khi Sáu và em gái lén mang túi xách trốn đến điểm đóng quân cách nhà khoảng một cây số thì bị người cha huy động lực lượng trong gia đình bắt mang về. Hai chị em bị cha nhốt kín trong nhà. Lần thứ hai, sau khi dặn em chạy theo mình, Sáu vừa phóng ra khỏi nhà mấy chục mét thì cha đã cầm con dao chạy theo lôi về. Tiện con dao trong tay, ông chặt cụt món tóc dài óng ả của Sáu. Ông còn dọa sẽ tự sát nếu hai chị em bỏ đi lần nữa.
Sự ngăn cản quyết liệt của người cha càng làm tăng quyết tâm của Sáu. “Đất không chịu trời thì trời chịu đất”, biết không thể ngăn cản con, ông Hai Phước đành bảo: “Đã quyết đi phải mần cho ngon, đừng để tiếng xấu ba má phải chịu nghe con”.
Sáu và em Bảy Trâm gia nhập Vệ quốc đoàn. Bảy Trâm đi học làm y tá. Sáu vốn không thích nữ công gia chánh, chỉ ham trực tiếp cầm súng đánh giặc nên định xin vào Trường Quân chính quân khu. Tuy nhiên lúc đó, trường chỉ nhận con trai. Sáu quyết định giả trai bằng cách cắt tóc cua, quấn chặt ngực, tập dáng đi khệnh khạng, phơi nắng, dầm mưa cho nước da đen cháy. Cô còn đào một cái lỗ dưới đất, ngày nào cũng úp mặt xuống gào hết cỡ cho bể giọng, nói được tiếng khàn đục như con trai. Chưa hết, để chắc chắn không bị phát hiện, Sáu lấy tên là Trần Quang Mẫn. Cô tập uống rượu, hút thuốc rê phì phèo, làm những việc của đàn ông như: Lợp lá, sửa nhà… Những lúc đi tắm, Mẫn lén khi không có ai. Lúc đi ngủ, cô không dám đánh trần lăn lóc như đám con trai mà chui vào nóp, quấn chăn ngủ lấy cớ vì… “sợ ruồi”.
“Đàn ông hơn cả đàn ông”, năm 1947, Sáu Mẫn được chọn đi học ở Trường Quân chính Quân khu 9. Thế nhưng, việc học tập không yên lành. Đơn vị của Mẫn liên tục được huy động chi viện cho quân ta. Ngay trận đánh đầu tiên, Sáu Mẫn đã lập công lớn. Hôm đó, quân địch về càn trên địa bàn xã Vĩnh Thạnh. Nằm dưới hào, Sáu Mẫn bình tĩnh rê nòng súng hướng về một tên địch đi ngông nghênh giữa đường. Nhận lệnh: “Bắn!” của người chỉ huy, cô siết cò. Tên địch ôm ngực loạng choạng, để rơi khẩu súng và lao đầu xuống vệ đường. Kể từ ấy, Sáu Mẫn chiến đấu khắp vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Cùng những chiến công, cô đã được đề bạt từ chiến sĩ lên tiểu đội trưởng, rồi trung đội trưởng…
Chàng Mẫn đẹp trai
Chiến đấu dũng cảm, ghi nhiều chiến công, nhưng điều khiến Sáu Mẫn luôn lo lắng là những… cô gái. Trong đội hình Trung đội 1, Đại đội 70, Chi đội 124, Quân khu 9, “anh” Trần Quang Mẫn luôn nổi bật vì… đẹp trai. Không những thế, mỗi khi đơn vị đóng trong nhà dân, "anh" Mẫn luôn giành các công việc nặng nhọc như gánh nước, đốn cây, bổ củi... Vì thế, không có gì lạ khi rất nhiều cô gái “thương thầm nhớ trộm” “anh” Mẫn. Trong số đó có cô Cà Mun, dân tộc Khơ-me, 16 tuổi, có tiếng đẹp người đẹp nết. Cà Mun đã “theo đuổi” “anh" Mẫn đến 4 năm trời. Không biết làm cách nào khác, Sáu Mẫn phải thú thực với riêng Cà Mun. Cà Mun hờn giận, không tin, cô phải vén áo cho cô xem. Cà Mun òa khóc. Cuối cùng, cô gái Khơ-me đành đi lấy chồng. Chuyện bí mật của Sáu Mẫn vẫn được giữ kín.
Trong một trận đánh lớn, “anh” Mẫn lập một chiến công, thế là “anh” được lên báo “Tiếng súng kháng địch”. Cậu họ của Sáu Mẫn, lúc đó là cán bộ quân sự, đọc tin thấy cháu gái mình được tuyên dương dưới danh nghĩa Đại đội trưởng Trần Quang Mẫn, mới tiết lộ chuyện giả trai của cháu mình với Mười Bé, một chiến sĩ cùng đơn vị. Cảm phục cô gái gan dạ, kiên trung, dù chưa gặp mặt nhưng Mười Bé đã đem lòng yêu thầm. Cũng kể từ đó, đi đến đâu, Mười Bé cũng dò hỏi tin tức về Sáu Mẫn. May mắn cho Mười Bé, trong một trận đánh, anh được sát cánh cùng cô. Mười Bé tìm cách gặp riêng Sáu Mẫn và nói mình đã biết sự thật. Mười Bé cũng thổ lộ tình cảm của mình. Vẫn ham giết giặc, “anh” Mẫn một mực khăng khăng từ chối chuyện mình giả trai. Qua bao lần thuyết phục, cảm động trước tình yêu Mười Bé dành cho mình, đám cưới giữa “anh” Mẫn và Mười Bé đã được tổ chức tại đơn vị. Cả đại đội lúc ấy ai ai cũng ngỡ ngàng vì cô dâu lại là "anh" Trần Quang Mẫn đại đội trưởng.
Giữa thời chiến, tuần trăng mật của đôi uyên ương chìm trong tiếng bom đạn. Sáu Mẫn chỉ được gần chồng đúng 7 ngày. Mười Bé phải trở lại đơn vị. Khi ấy, họ vẫn chưa biết rằng, một mầm sống trong lòng Sáu Mẫn đang hình thành.
Gần tới ngày sinh con, Sáu Mẫn trở lại nhà cha mẹ ở Vĩnh Thạnh. Sắp "vượt cạn" thì một tin sét đánh ngang tai, Mười Bé hy sinh khi đánh đồn Chàng Chẹt. Tai Sáu Mẫn ù đặc. Bà Hai Phước ôm lấy con năn nỉ: “Sáu ơi, con phải sống để nuôi đứa con sắp sanh nữa chớ”. Bốn ngày sau, Sáu Mẫn sinh được một bé trai bụ bẫm. Cậu bé tuổi Nhâm Thìn (1952) được ông ngoại đặt tên là Nguyễn Quốc Hưng với lòng mong mỏi Tổ quốc sẽ có ngày thanh bình, hưng thịnh. Sinh con được vài tháng, Sáu Mẫn gửi Quốc Hưng lại cho ông bà ngoại để trở về đơn vị chiến đấu cùng đồng đội.
Biến đau thương thành hành động, biến căm thù thành sức mạnh, Sáu Mẫn càng kiên cường chiến đấu.
Sau khi phá hoại Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954, chính quyền Ngô Đình Diệm đã dựng lên ở miền Tây Nam Bộ 7 tên ác ôn khét tiếng mang danh "Người hùng chống cộng miền Tây". Đứng đầu trong số này là tên Lâm Quang Phòng, chỉ huy khu An Phước (Vĩnh Thuận). Tháng 7-1958, Tỉnh ủy Rạch Giá ra nghị quyết phải trừ khử tên Phòng bằng mọi giá. Nhiệm vụ được giao cho đơn vị của Sáu Mẫn. Cô lập tức xin được thực hiện. Biết nhà tên Phòng sắp tổ chức đám xả tang người cô hắn, Sáu Mẫn giả làm người giúp việc lọt vào. Tiệc xong, tên Phòng thấm mệt, nằm lim dim trên võng, Sáu Mẫn rút dao, dồn hết sức mạnh căm thù chém vào cổ hắn. Thế nhưng đêm ấy tên Phòng mặc chiếc áo ka ki quá dày, lưỡi dao lại vướng cái võng, hắn chỉ bị sướt trên mặt, rồi lăn xuống đất, chui vào gầm giường cạnh đó trốn. Sáu Mẫn lao theo, chém tiếp mấy nhát vào sườn, vào cổ hắn. Tên Phòng la ú ớ, thất thanh. Cả trung đội bảo vệ tên Phòng vây thành vòng tròn quanh Sáu Mẫn. Bọn giặc không nổ súng vì quyết bắt sống cô. Chúng quăng hàng trăm chiếc ghế đẩu vào người Sáu Mẫn. Cô dùng chụp hết, ném trả vào chúng. Nhiều đứa bị ghế trúng vào đầu, tuôn máu. Tuy nhiên, Sáu Mẫn đuối sức dần, một chiếc ghế bay vào cánh tay, làm con dao rơi xuống đất. Bọn giặc ào đến, hàng chục đôi giày đinh đá phốc vào ngực Mẫn. Cô gục trên vũng máu.
Chiến công hiển hách của Sáu Mẫn lan khắp đất miền Nam. Báo chí ở Sài Gòn khi đó đã mệnh danh người nữ chiến sĩ Việt cộng ở Rạch Giá là “Nữ chúa miền Tây”.
Bị địch bắt, Sáu Mẫn bị kết án 7 năm tù khổ sai, 5 năm biệt xứ. Vì thuộc thành phần luôn đấu tranh nên quân địch liên tục đưa Sáu Mẫn đi khắp các nhà tù Rạch Giá, Chương Thiện, Tân Hiệp, Chí Hoà, Côn Đảo... Cuối năm 1966, mãn hạn tù, Sáu Mẫn được trả tự do. Đầu năm 1967, Trần Thị Quang Mẫn được Đảng, Nhà nước tuyên dương danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cùng với chị Út Tịch. Tháng 12-1994, má Sáu Mẫn được Nhà nước phong tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng, vì có chồng và con trai độc nhất hy sinh trong chiến đấu.
NGUYỄN DUY ÁNH