Vì vậy, bảo vệ hệ sinh thái Chư Mom Ray luôn là vấn đề nóng bỏng trong tình hình hiện nay. Phóng viên Báo Quân đội nhân dân Cuối tuần đã có cuộc trao đổi với ông Đặng Xuân Thủy, Phó giám đốc Vườn Quốc gia Chư Mom Ray xung quanh vấn đề này...

Phóng viên (PV): Chư Mom Ray được công nhận là “Vườn di sản ASEAN” dựa theo tiêu chuẩn nào, thưa ông?

Ông Đào Văn Thủy: Vườn Quốc gia Chư Mom Ray là một trong số 30 vườn quốc gia thuộc hệ thống rừng đặc dụng của cả nước, có tổng diện tích 56.249,2ha, thuộc các xã: Rơ Kơi, Sa Nhơn, Sa Sơn, Mô Rai, thị trấn Sa Thầy của huyện Sa Thầy và xã Sa Loong, Pờ Y, Đăk Kan của huyện Ngọc Hồi. Đây là khu vực có tính đa dạng sinh học cao, tồn tại 7 hệ sinh thái rừng chính là rừng thường xanh mưa ẩm á nhiệt đới và 5 hệ sinh thái rừng phụ là loại rừng trảng cỏ cây bụi. Các kiểu rừng này là nơi tập trung của các loài thú móng guốc, thú ăn thịt... Vườn Quốc gia Chư Mom Ray có giá trị về bảo vệ môi trường, điều hòa khí hậu, nguồn nước và phòng hộ đầu nguồn cho thủy điện Plei Krông, Ya Ly, Sê San 3 và phát triển du lịch sinh thái. Vườn Quốc gia Chư Mom Ray có tổng diện tích rừng đặc dụng là 54.583,59ha; rừng sản xuất 1.665,64ha. Về hệ động vật, đã điều tra và ghi nhận được 950 loài, trong đó có 120 loài động vật có vú, 290 loài chim, 42 loài bò sát, 25 lưỡng cư, 108 loài cá nước ngọt, 365 loài côn trùng. Đặc biệt, 176 loài trong số nói trên thuộc diện quý hiếm, được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam và thế giới. Về hệ thực vật, tổng số loài đã phát hiện và ghi nhận tại vườn quốc gia này là 1.895 loài, thuộc 541 chi, 184 họ. Trong đó, ngành dương xỉ có 178 loài, ngành thực vật hạt trần có 11 loài, ngành thực vật hạt kín có 1.302 loài và 131 loài thuộc diện quý hiếm.

PV: Chúng ta đã và đang thực hiện những chương trình, dự án nào tại Vườn Quốc gia Chư Mom Ray để góp phần mang lại lợi ích kinh tế cho người dân sinh sống quanh rừng này?

Ông Đào Văn Thủy: Có tới 60% số hộ sinh sống trên địa bàn Vườn Quốc gia Chư Mom Ray là hộ nghèo, dân trí thấp, hiểu biết pháp luật của một bộ phận người dân còn hạn chế. Do đó, việc tuyên truyền, giáo dục ý thức để người dân chấp hành các quy định về quản lý, bảo vệ rừng và phòng cháy, chữa cháy rừng (PCCCR) gặp nhiều trở ngại. Bên cạnh đó, cuộc sống của người dân vùng đệm vườn quốc gia còn nhiều khó khăn, thu nhập chủ yếu từ cây nông nghiệp hằng năm nên thời gian rảnh rỗi trong năm người dân thường vào rừng thu hái lâm sản phụ, săn bắt chim, thú, cá biệt có các hộ đồng bào dân tộc thiểu số đời sống còn phụ thuộc rất nhiều vào rừng (săn, bẫy chim, thú; bắt cá; lấy rau rừng; rà sắt phế liệu).

leftcenterrightdel
Các lực lượng phối hợp bảo vệ rừng. 
Trong những năm qua chúng ta thực hiện trồng mới 5 triệu héc-ta rừng, theo Quyết định số 661/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và dịch vụ môi trường rừng, theo đó giao khoán bảo vệ rừng cho 564 hộ dân, 5 tổ chức sống gần ranh giới vườn quốc gia với tổng diện tích gần 16.000ha, nhằm khuyến khích và nâng cao trách nhiệm của người dân trong hoạt động bảo vệ rừng. Định mức khoán quy định của Nhà nước còn thấp nên chưa thực sự nâng cao thu nhập cho người dân. Tuy nhiên, thông qua công tác khoán bảo vệ đã từng bước nâng cao vai trò, trách nhiệm của người dân và đã mang lại hiệu quả tốt trong công tác quản lý, bảo vệ rừng thời gian qua.

Về những giải pháp lấy ngắn nuôi dài, để tài nguyên đất đai của rừng mang lại lợi ích cho nhân dân sinh sống ở dưới tán rừng, chúng ta đã có nhiều giải pháp. Ví dụ như, hiện nay chúng ta đã triển khai dự án trồng thí điểm 20ha cây dược liệu sa nhân tím ở huyện Sa Thầy. Cây này hiện đang phát triển tốt, thời gian tới có thể được nhân rộng.

PV: Vườn Quốc gia Chư Mom Ray là nơi sinh sống của hàng trăm loài động vật, hàng nghìn loài thực vật quý hiếm và những loài có nguy cơ tuyệt chủng. Ban quản lý vườn quốc gia và các đơn vị liên ngành đã làm gì để bảo vệ các loài này?

Ông Đào Văn Thủy: Vườn Quốc gia Chư Mom Ray tồn tại 12 tiểu rừng như rừng kín, rừng xanh, rừng đồng cỏ... Về hệ động vật, có nhiều loài thú lớn như: Bò tót, linh trưởng, mang Trường Sơn, có 3 loài voọc chà vá chân đen, chân trắng và chân nâu... Năm 2016, Trung tâm Bảo tồn và cứu hộ, phát triển sinh vật thuộc Vườn Quốc gia Chư Mom Ray đi vào hoạt động, trở thành nơi cứu chữa cho nhiều động vật do kiểm lâm viên bắt gặp, các đơn vị chức năng xử lý vi phạm thu giữ được và các cá nhân săn bắt giao nộp cho trung tâm. Lực lượng kiểm lâm viên thường xuyên tuần tra, tháo gỡ các loại bẫy săn bắt chim, thú. Ước tính mỗi năm chúng tôi tháo gỡ và bắt giữ được hàng ngàn bẫy như thế. Để bảo vệ các loài thực vật, chúng tôi thực hiện duy trì, bảo tồn các nguồn gien quý hiếm lan rừng, như di thực một số loài lan rừng về để bảo tồn chuyển vị, vừa để cung cấp cho thị trường. Ngoài ra còn duy trì bảo tồn gien một số loài thực vật quý hiếm khác như: Trắc, hương, cẩm...

PV: Việc bảo tồn và phát triển Vườn Quốc gia Chư Mom Ray hiện nay gặp những khó khăn, vướng mắc nào, thưa ông?

Ông Đào Văn Thủy: Hiện nay, lực lượng kiểm lâm trực tiếp thực hiện nhiệm vụ bảo vệ rừng của đơn vị còn thiếu quá nhiều so với quy định của Nhà nước, do đó công việc quá tải; bên cạnh đó, địa bàn quản lý rộng, giao thông đi lại khó khăn, nhất là vào mùa mưa; trang thiết bị, công cụ hỗ trợ phục vụ công việc còn thiếu… đã ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả công tác của đơn vị trong thời gian qua. Các chế độ tiền lương, phụ cấp đối với lực lượng bảo vệ rừng còn thấp, chưa đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, do đó ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện nhiệm vụ của lực lượng này. Vấn đề thiếu hụt nhân lực cũng phần nào gây trở ngại, khó khăn cho công tác bảo tồn. Theo quy định của Chính phủ thì cứ 500ha/biên chế kiểm lâm, nhưng Vườn Quốc gia Chư Mom Ray có diện tích 56.249,2ha lại chỉ có 68 biên chế, thay vì đúng quy định là 113 biên chế cán bộ.

Tài nguyên rừng Vườn Quốc gia Chư Mom Ray còn nhiều loài động vật, thực vật quý hiếm, trong khi đó sức ép vào rừng ngày càng gia tăng, giá cả thị trường của các loài động vật, thực vật ngày càng cao, nhu cầu đất sản xuất của nhân dân ngày càng lớn, do đó một bộ phận nhân dân bất chấp pháp luật để xâm hại rừng. Các hành vi coi thường pháp luật, chống đối, hù dọa lực lượng bảo vệ rừng của các đối tượng vi phạm ngày càng tăng đã làm ảnh hưởng đến tâm lý công tác của lực lượng kiểm lâm trong thời gian qua. Ngoài ra, một số ít chính quyền địa phương cấp xã cũng chưa thực hiện đúng chức năng, trách nhiệm của cấp xã trong quản lý, bảo vệ rừng và quản lý đất lâm nghiệp, nhất là còn nể nang, ngại va chạm, không cương quyết xử lý khi có hành vi vi phạm trên địa bàn... Vì thế, tính răn đe, giáo dục đối tượng vi phạm còn chưa cao.

PV: Trước sự liều lĩnh, bất chấp pháp luật của các đối tượng xâm hại rừng, Ban quản lý đã thực hiện những giải pháp nào để bảo vệ rừng hiệu quả hơn?

Ông Đào Văn Thủy: Thực hiện quy định về quản lý, bảo vệ rừng của Đảng và Nhà nước, trong những năm qua, Ban quản lý Vườn Quốc gia luôn xác định được ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác quản lý, bảo vệ rừng và PCCCR. Hằng năm, được sự chỉ đạo của UBND tỉnh Kon Tum, sự phối hợp chỉ đạo của UBND huyện Ngọc Hồi, huyện Sa Thầy và các ngành chức năng trên địa bàn, Vườn Quốc gia Chư Mom Ray đã xây dựng nhiều giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế, phối hợp chặt chẽ với các ngành chức năng tiến hành khảo sát xây dựng phương án khả thi cho công tác PCCCR.

Thời gian tới, chúng tôi tiếp tục đẩy mạnh triển khai thực hiện các văn bản chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh, của ngành, triển khai các phương án, kế hoạch đơn vị đã xây dựng; kịp thời bổ sung, điều chỉnh cho phù hợp với tình hình thực tế trên địa bàn, chủ động xử lý có hiệu quả các vấn đề vướng mắc phát sinh, bảo đảm thực hiện có hiệu quả cao nhất kết luận của Tỉnh ủy, phương án của UBND tỉnh và các phương án, kế hoạch của đơn vị. Ban quản lý sẽ tăng cường công tác truyền thông, tuyên truyền trong cộng đồng để thu hút sự tham gia của người dân vào các hoạt động tuần tra rừng, cung cấp thông tin, tố giác vi phạm để kịp thời xử lý vi phạm.

Chúng tôi cũng thực hiện đóng chốt tại các khu vực có nguy cơ xâm lấn rừng làm rẫy trái phép, các khu vực có nguy cơ khai thác trái phép... để kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý các hành vi vi phạm. Việc triển khai ký cam kết bảo vệ rừng, PCCCR với các hộ dân sản xuất nương rẫy giáp ranh với vườn quốc gia; giao khoán bảo vệ rừng cho các cộng đồng vùng đệm để nâng cao trách nhiệm của cộng đồng trong các hoạt động bảo vệ rừng cũng tiếp tục được tiến hành. Ban quản lý vườn quốc gia sẽ thường xuyên kiểm tra, đôn đốc các bộ phận, các trạm trong việc thực hiện nhiệm vụ, thực hiện nghiêm quy chế chịu trách nhiệm của người đứng đầu các bộ phận, trạm trong thực hiện nhiệm vụ được giao, kịp thời chấn chỉnh các thiếu sót, khuyết điểm của tập thể, cá nhân trong thực hiện nhiệm vụ. Chúng tôi cũng tiếp tục phối hợp với các đồn biên phòng, kiểm lâm của các huyện trên địa bàn, UBND các xã vùng đệm để kiểm tra, kiểm soát phương tiện lưu thông trên các tuyến đường đi qua vườn quốc gia, nếu thấy cần thiết sẽ đề nghị UBND huyện Sa Thầy, Ngọc Hồi tổ chức trạm liên ngành để kiểm soát. Nghiêm túc xử lý trách nhiệm của tập thể, cá nhân thực hiện nhiệm vụ được giao mà để xảy ra vi phạm theo đúng quy định của pháp luật và nội quy, quy định của cơ quan để bảo đảm tính nghiêm minh và trách nhiệm đối với cán bộ, nhân viên.

Đối với địa phương, đơn vị liên quan, cần thực hiện tốt các quy chế phối hợp đã ký kết với UBND các xã, các đồn biên phòng trong hoạt động tuần tra, bảo vệ rừng; đồng thời làm rõ trách nhiệm của các bên liên quan trong công tác phối hợp và xử lý vi phạm. Chúng tôi đề nghị chính quyền các xã vùng đệm nâng cao trách nhiệm, chỉ đạo các ban, ngành đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhân dân nâng cao trách nhiệm, chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật về bảo vệ rừng; thường xuyên trao đổi, thông tin giữa Vườn Quốc gia Chư Mom Ray và các cấp, ngành liên quan để kịp thời ngăn chặn, xử lý vi phạm.

Điều quan trọng nhất, để bảo vệ rừng một cách hiệu quả thì rất cần sự vào cuộc của toàn hệ thống chính trị và cộng đồng xã hội.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

NGUYỄN VĂN HẠNH (thực hiện)