Để múa dân tộc không bị mai một

Mới tháng trước, Liên hoan Múa quốc tế lần thứ hai vừa được Việt Nam đăng cai tổ chức tại Ninh Bình. Trong những sắc màu đa dạng của các nền nghệ thuật múa quốc tế hội tụ, như: Trung Quốc, Colombia, Ai Cập, Nhật Bản… thì các đoàn nghệ thuật của Việt Nam cũng đã thể hiện những bản sắc riêng trong nghệ thuật dân vũ độc đáo của các dân tộc Mông, Dao, Thái… qua các tiết mục: “Nấm báo mưa”, “Chơi trống” hay “Một ngày trên bản”… Ở đó, khán giả trong nước và bạn bè quốc tế đã cảm nhận những màu sắc, ngôn ngữ hình thể được biểu đạt bởi tài năng của nghệ sĩ cùng sự tìm tòi, nghiên cứu của các nhà biên đạo múa Việt Nam.

Không chỉ ở Liên hoan Múa quốc tế, múa dân gian mới phát huy hết công suất với ý nghĩa giới thiệu và quảng bá bản sắc của các dân tộc Việt Nam đến bạn bè thế giới, mà nhiều năm trở lại đây, rất nhiều cuộc thi, liên hoan dành cho nghệ thuật múa dân gian dân tộc được tổ chức. Hồi cuối năm 2016, Hội Nghệ sĩ múa Việt Nam tổ chức cuộc thi tác phẩm múa chuyên nghiệp các dân tộc thiểu số khu vực phía Bắc. Để nhìn nhận rõ hơn về cuộc thi, hội thảo có tựa đề “Từ múa dân gian các dân tộc thiểu số cho đến tác phẩm múa chuyên nghiệp” đã được mở ra, thu hút sự tham gia của đông đảo nghệ sĩ, biên đạo, nhà lý luận phê bình và nghiên cứu sưu tầm nghệ thuật múa của Việt Nam. Tại hội thảo này, nhiều ý kiến của các nhà phê bình đã cho rằng, múa dân gian dân tộc đang bị lai căng, mặc dù ở mỗi cuộc thi, cuộc liên hoan có ngày càng nhiều tiết mục mới, tác phẩm mới khai thác chất liệu dân gian dân tộc, đặc biệt có nhiều nghệ sĩ, biên đạo đã cất công tìm tòi, đưa vào tác phẩm của mình những chất liệu múa của đồng bào các dân tộc ít được biết đến như Sila, Đan Lai, Sán Chay, Pa Dí… Theo ý kiến của nhà lý luận phê bình múa Thái Phiên: “Để đưa múa dân gian sánh tầm với nghệ thuật thời thượng, các nghệ sĩ, nhà biên đạo, nhất là những người trẻ đã vô tình làm “biến dạng” múa dân tộc. Những cô gái Thái đang uyển chuyển trong những điệu xòe bỗng chốc nhảy múa giật cục theo điệu nhạc hip hop; buồn hơn là sự bắt chước, sao chép các điệu múa của nước ngoài "cài cắm" vào tiết mục đã làm cho người xem không nhận ra đâu là múa dân tộc của người Việt nữa!”.           

NSND Ứng Duy Thịnh, Phó chủ tịch Hội Nghệ sĩ múa Việt Nam cho rằng, dù bị “bắt lỗi” nhưng sự xuất hiện ngày càng nhiều biên đạo trẻ tham gia vào các cuộc thi, liên hoan để giới thiệu những sáng tác mới về múa dân gian cũng đã thấy những người trẻ luôn đau đáu với sự nghiệp bảo tồn và phát huy những giá trị đặc sắc của dân tộc. Mà để có những tiết mục biểu diễn trên sân khấu, trong các cuộc liên hoan, nhiều người đã tìm đến những vùng núi cao, ăn, ở cùng đồng bào các dân tộc để hiểu về cuộc sống, tình cảm cũng như phong tục tập quán của họ. Từ chất liệu cuộc sống để đưa lên một tác phẩm múa hoàn chỉnh, kể câu chuyện văn hóa của người dân tộc là điều không dễ dàng gì. NSND Ứng Duy Thịnh kể về sự tìm tòi của cô giáo Nguyễn Thị Thanh Mai, giảng viên của Trường Cao đẳng Văn hóa-Nghệ thuật Việt Bắc (Thái Nguyên), đã cất công nhiều ngày đêm sống cùng với đồng bào dân tộc Dao quần trắng ở Tuyên Quang để dàn dựng tiết mục múa có tên “Khóc”, lấy từ nghi lễ Báo hiếu-nghi lễ tưởng nhớ ông bà, tổ tiên. Tiết mục múa này được chính các con em của đồng bào Dao quần trắng đang học tại trường biểu diễn, đưa về Thủ đô tham dự cuộc thi tác phẩm múa chuyên nghiệp các dân tộc thiểu số trong sự thán phục của giới làm nghề. “Sự tìm tòi, sáng tạo của thế hệ trẻ với nghệ thuật múa dân gian là điều đáng được trân trọng. Thay vì sự chỉ trích, lên tiếng về việc lai căng múa dân gian, các thế hệ đi trước, những nghệ sĩ đã khẳng định tên tuổi của mình với nghệ thuật múa dân tộc hãy kề vai sát cánh, đưa ra những hướng dẫn cụ thể, thích đáng đối với những người trẻ đang nỗ lực dành sự đam mê cho sự nghiệp bảo tồn và phát huy múa dân tộc. Đó là điều thiết thực để trong xu hướng toàn cầu hóa nghệ thuật thì khán giả trong và ngoài nước luôn nhìn ở mỗi tác phẩm múa là sự tiếp nối thế hệ, một sự kế thừa bản sắc”-NSND Ứng Duy Thịnh cho hay.

Rất dễ nhận biết, trong rất nhiều chương trình nghệ thuật đương đại hiện nay, đặc biệt là những chương trình truyền hình thực tế, nếu có các tiết mục nghệ thuật mang chất liệu truyền thống, ngay lập tức thu hút sự ca ngợi của truyền thông và khán giả. Với nghệ thuật múa dân gian cũng vậy, đã có không ít bạn trẻ vận dụng để đưa vào phần trình diễn của mình với một hơi thở mới, sức sống mới, tô điểm đậm nét hơn cho hình ảnh đẹp của múa dân tộc. Và để giữ gìn cũng như phát huy múa dân gian dân tộc, cần hơn nữa là sự nhiệt huyết của không chỉ nghệ sĩ sáng tạo, mà cả các cấp quản lý văn hóa cần thường xuyên hơn trong việc tổ chức các “sân chơi” cho nghệ sĩ tham gia.

CHÂU SA