Khi cộng đồng đứng ngoài DLCĐ
Chúng tôi bắt đầu quá trình tìm hiểu loại hình DLCĐ từ các công ty lữ hành trên địa bàn tỉnh Gia Lai, điều bất ngờ là trong các tour của hơn 10 công ty ở đây, rất ít tour có điểm đến là các làng văn hóa-du lịch (VHDL). Anh Lê Chí Nguyện, người điều hành Công ty TNHH MTV Du lịch Tây Nguyên Xanh, chia sẻ: “Khi đưa du khách đến các làng VHDL hầu hết họ đều thất vọng, nên chúng tôi cũng hạn chế thiết kế tour đến đây”.
    |
 |
|
Nhà rông làng Văn hóa du lịch Plei Ốp (phường Hoa Lư, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai). |
Gia Lai có nhiều ngôi làng VHDL từng được kỳ vọng là hướng phát triển kinh tế-xã hội cho địa phương. Nhưng sau một thời gian hoạt động, đã rơi vào cảnh đìu hiu, vắng khách và dần bị lãng quên. Điển hình có thể kể đến làng Đê Ktu (thị trấn Kon Dơng, huyện Mang Yang). Năm 2009, sau nhiều chuyến khảo sát, làng Đê Ktu được Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai lựa chọn xây dựng làng VHDL tiêu biểu cho dân tộc Ba Na với sự kỳ vọng sẽ trở thành làng Ba Na truyền thống kiểu mẫu, điểm đến hấp dẫn của du khách, giải quyết việc làm, mang lại thu nhập cho người dân trong vùng. Sau gần 10 năm hoạt động, làng Đê Ktu bây giờ hoang vắng, xuống cấp. Ngoài ra các làng, như: Làng Kép, làng Phung (xã Ia Mơ Nông, huyện Chư Păh), làng của người Anh hùng A Sanh (xã Ia Kha, huyện Ia Grai) gắn với dòng sông Pô Kô huyền thoại, làng kháng chiến Stơr (xã Tơ Tung, huyện Kbang) của Anh hùng Đinh Núp nổi tiếng, làng Plei Ốp ở ngay trung tâm thành phố Pleiku… cũng chưa được khai thác hiệu quả.
Theo các chuyên gia và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực du lịch, nguyên nhân du khách chưa mặn mà với DLCĐ ở Gia Lai là do sản phẩm du lịch còn đơn điệu, nhàm chán. Một số làng bê tông hóa quá nhanh làm mất bản sắc riêng của mình. Thêm vào đó, các làng gần như “ba không”: Không ẩm thực, không chỗ lưu trú và không có sản phẩm lưu niệm. Nên khi có khách thì cũng chỉ đến tham quan rồi về. Người dân địa phương-trụ cột chính của DLCĐ thì chỉ là những người ngoài cuộc, chịu sự chi phối hoàn toàn của các công ty lữ hành và các đơn vị tổ chức sự kiện. Vì vậy, nguồn lợi từ DLCĐ cũng không thuộc về người dân địa phương, nên họ thường “chỉ đâu đánh đó”, thụ động và thờ ơ với chính hoạt động du lịch trên ngôi làng của mình.
Du lịch cộng đồng hướng đi bền vững
|
|
 |
|
Đội cồng chiêng của người Gia Rai |
Kế hoạch phát triển du lịch tỉnh Gia Lai giai đoạn 2017-2020 xác định mục tiêu: Phát triển nhanh và bền vững để đưa du lịch trở thành ngành kinh tế có đóng góp quan trọng của tỉnh, góp phần tăng thu nhập cho xã hội, tạo việc làm, nâng cao đời sống nhân dân; bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa; phấn đấu đưa Gia Lai trở thành một trong những trung tâm du lịch trong khu vực tam giác phát triển Campuchia - Lào - Việt Nam. Để đến năm 2020, Gia Lai đón khoảng 450.000 lượt khách, trong đó: Khách quốc tế đạt 20.000 lượt, khách nội địa đạt 430.000 lượt; doanh thu đạt 450 tỷ đồng; duy trì tốc độ tăng trưởng 20-25%/năm; sử dụng 2.500 lao động. Theo đó, nhiều chương trình và đề án lớn được triển khai, DLCĐ cũng được hướng đến với các điểm làng: Plei Ốp (phường Hoa Lư, thành phố Pleiku), Kép (xã Ia Mơ Nông, huyện Chư Păh), Kon Mahar, Kon Pơdram (xã Hà Đông) và làng nghề truyền thống (xã Glar, huyện Đak Đoa)… để khai thác du lịch văn hóa trên cơ sở phát huy giá trị của di sản phi vật thể “Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên” của Gia Lai.
Theo anh Lê Chí Nguyện, để DLCĐ phát triển trước hết phải có sự quan tâm vào cuộc của cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở trong khảo sát, đầu tư, xây dựng, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa bản địa. Các làng VHDL phải giữ được những nét độc đáo riêng có của từng dân tộc; nơi lưu trú, không gian ẩm thực và các hoạt động trải nghiệm phải đáp ứng được yêu cầu của khách ở bất kỳ thời điểm nào. Đồng quan điểm đó, chị Rơ Châm H’Panh, Phó chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Ia Yok, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai, người vừa có sáng kiến khởi nghiệp phát triển nghề dệt thổ cẩm gắn với du lịch được Câu lạc bộ Nữ doanh nhân Gia Lai hỗ trợ vốn để thực hiện, nhấn mạnh yếu tố quyết định thành công của DLCĐ là sự tham gia của người dân bản địa. Theo chị H’Panh, muốn DLCĐ phát triển không được để người dân ngoài cuộc như hiện nay. Đồng bào dân tộc ở các làng VHDL phải là chủ thể và có thu nhập từ hoạt động du lịch của làng. “Đồng bào phải sống được bằng nghề du lịch thì mới làm du lịch được”-chị H’Panh nhấn mạnh.
Đồng chí Phan Xuân Vũ, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai khẳng định: DLCĐ là hướng đi bền vững, hiệu quả cho tương lai, song phải có lộ trình và bước đi vững chắc. Trước mắt sở sẽ tham mưu cho UBND tỉnh chỉ đạo làm mẫu ở một số làng VHDL, với sự tham gia của các công ty lữ hành trong và ngoài để rút kinh nghiệm rồi mới nhân rộng. Ngoài ra, ngành sẽ cùng với các địa phương vận động người dân chủ động bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa. Đồng thời giữ vai trò định hướng, đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, còn đồng bào ở các làng VHDL phải là người chủ của loại hình DLCĐ.
Bài và ảnh: NGUYỄN ANH SƠN