Dĩ nhiên, đi kèm với thông điệp này là những lời biện hộ khéo léo: Đối phó với nước Nga sau những gì diễn ra ở Crưm (Crimea) và miền Đông U-crai-na (Ukraine).
Nhưng chẳng cần phải đợi đến khi hội nghị thượng đỉnh của NATO ở Vác-xa-va, Nga mới có động thái phản ứng. Ngay cả trước khi hội nghị diễn ra, Nga đã tuyên bố triển khai ba sư đoàn mới ở quân khu Tây của nước Nga. Và trong lúc ở phần phía Tây của châu Âu diễn ra các cuộc luân chuyển quân cũng như tập trận của NATO thì Nga cũng tiếp tục các cuộc tập trận chớp nhoáng ở phần lãnh thổ châu Âu của mình.
Nói tóm lại là sau một phần tư thế kỷ tạm thời yên ắng sau khi Chiến tranh Lạnh chấm dứt, châu Âu lại đang chứng kiến một tình trạng căng thẳng mới giữa Nga với NATO, có thể dẫn tới những hệ lụy khôn lường. Khác với tình trạng đối đầu trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh khi mà nguyên tắc cơ bản là “hủy diệt lẫn nhau” (bằng vũ khí hạt nhân) đã giúp cho thế giới duy trì được một nền “hòa bình nóng”, tình trạng căng thẳng hiện nay ở châu Âu tiềm ẩn những nguy cơ có thể xảy ra xung đột nghiêm trọng. Cả hai phía đều tuyên bố không muốn khởi đầu một cuộc Chiến tranh Lạnh mới, nhưng những tuyên bố đó luôn bị phủ định bởi các động thái diễn ra trên thực tế, với những cáo buộc tung ra về việc “bên kia” đã “động thủ” trước!
Lấy ví dụ đơn giản về Hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo mà Mỹ và NATO triển khai ở châu Âu. Hệ thống phòng thủ này được Mỹ quyết định đưa ra từ thời Tổng thống G.Bu-sơ (Bush), trước cả khi cuộc khủng hoảng nổ ra ở U-crai-na. Do vậy, không thể nói rằng nó được triển khai xuất phát từ những căng thẳng giữa Nga và phương Tây nảy sinh do cuộc khủng hoảng này. Mục đích của nó là nhằm để bảo vệ các thành viên NATO ở châu Âu trước những cuộc tấn công bằng tên lửa (có thể có) của I-ran (Iran). Đó là cái cách mà các nhà hoạch định chính sách của phương Tây diễn giải để biện hộ cho sự tồn tại của hệ thống phòng thủ tên lửa này. Nhưng nếu thế thì vì sao sau khi Kế hoạch hành động toàn diện chung (JCPOA) được ký giữa I-ran với nhóm P5+1 vào tháng 7-2015, trong đó quy định những hạn chế về tên lửa đối với I-ran sẽ tiếp tục được duy trì trong 8 năm, việc cấm mua bán vũ khí quy ước tiếp tục được áp dụng thêm 5 năm, mà hệ thống đe dọa an ninh của Nga này lại không bị hủy bỏ?
Để đáp lại, Nga chỉ đơn giản là cho triển khai các bệ phóng tên lửa Iskander có khả năng mang đầu đạn hạt nhân ở vùng Ca-li-nin-grát (Kaliningrad), nằm lọt trong lãnh thổ của NATO. Thông điệp đưa ra rất rõ ràng: Cho dù có được “cái ô” hệ thống phòng thủ tên lửa che chở đi chăng nữa thì các vị trí của NATO vẫn không hề an toàn!
Như vậy, cả hai phía đều có lý do cho những gì mà mình làm để bảo vệ an ninh quốc gia (Nga) hay các thành viên (NATO). Tuy nhiên, chính những động thái trên nguyên tắc “mắt đền mắt, răng đền răng” này đã dẫn tới một tình trạng chưa có lối thoát ở châu Âu, khi mà khả năng xảy ra các cuộc đụng độ (dẫn tới xung đột nghiêm trọng) là hoàn toàn có thể xảy ra.
Những động thái nhằm tháo gỡ, tiến tới thoát ra khỏi tình trạng đối đầu tiến thoái lưỡng nan hiện nay phải dựa trên một yếu tố căn bản là “lòng tin”, thì lại đang thiếu hụt trầm trọng trong quan hệ giữa Nga với NATO.
Người Nga có lý do để lo ngại khi mà đường phân định ranh giới với phương Tây đã và đang chuyển dịch về phía Đông, sát với biên giới quốc gia của họ, quá nhiều so với trước đây. Và Hiệp ước cơ sở được ký năm 1997 giữa Nga với NATO, vốn làm nền tảng cho quan hệ hai bên, về việc phương Tây cam kết không triển khai các lực lượng lớn cũng như vũ khí hạt nhân trên lãnh thổ các nước thành viên mới của NATO, đang bị vi phạm nghiêm trọng.
YÊN BA