Trong một tuyên bố mới đây, Thủ hiến Xcốt-len, bà Ni-cô-la Xtua-gian (Nicola Sturgeon) cho biết, vùng lãnh thổ này sẽ tổ chức cuộc trưng cầu dân ý về khả năng rời Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ai-len vào mùa thu năm 2018, vài tháng trước khi nước Anh rời EU. Về mặt hình thức, nguyên nhân xuất phát từ “lòng tự trọng”. Thủ hiến Xcốt-len cho rằng, Chính phủ Anh cần sự thỏa hiệp trong đàm phán với EU để có thể nhận được sự ủng hộ của Xcốt-len hơn là chỉ tập trung đàm phán về vấn đề người di cư. Trước đó, bà Xtua-gian đã nhiều lần nhấn mạnh, tiến trình Brexit cần bảo đảm nguyện vọng dân chủ của người Xcốt-len và của Quốc hội Xcốt-len không bị gạt sang một bên. Trước đó, trong cuộc trưng cầu dân ý vào tháng 6-2016, 62% cử tri Xcốt-len đã bỏ phiếu ủng hộ việc ở lại EU.

Thực chất, việc Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ai-len rời khỏi EU sẽ gây nhiều thiệt hại hơn là mang lại lợi ích cho Xcốt-len. Brexit có thể gây tổn hại nghiêm trọng tới các lợi ích kinh tế, xã hội và văn hóa của vùng lãnh thổ này. Đồng thời, 80.000 việc làm của người Xcốt-len sẽ mất nếu Anh rời khỏi thị trường chung EU. Mặt khác, Xcốt-len hiện đang dựa vào những người di cư trẻ nhằm gia tăng lực lượng lao động và dân số. Vì thế, chính quyền Xcốt-len đã và đang tìm kiếm một thỏa thuận riêng rẽ về vấn đề nhập cư và kinh tế trong quá trình đàm phán Brexit nhằm bảo đảm lợi ích cho 5 triệu người dân của mình.

Xcốt-len có lịch sử 300 năm nằm trong Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ai-len. Dù chỉ là một vùng lãnh thổ tự trị nhưng Xcốt-len vẫn có đại diện tại EU và được phân 6 ghế trong Nghị viện châu Âu. Vì thế, cách “ứng xử” của Xcốt-len có khả năng gây ảnh hưởng đáng kể tới mối quan hệ Anh-EU. Và đặc biệt, việc tuyên bố về cuộc trưng cầu dân ý độc lập lần này của Xcốt-len đang gây thêm khó khăn cho Thủ tướng Anh Thê-rê-sa May (Theresa May) trong các cuộc đàm phán với 27 lãnh đạo khác của EU liên quan đến Brexit. Thậm chí, việc này sẽ làm suy yếu vị thế của Anh trong quá trình này.

Trong quá khứ, đã nhiều lần người dân Xcốt-len thể hiện các động thái đòi tách khỏi Liên hiệp với Anh để trở thành một nhà nước độc lập. Lần gần đây nhất, tháng 9-2014, Xcốt-len đã tổ chức trưng cầu dân ý về độc lập. Tuy nhiên, hơn 55% cử tri đã ủng hộ ở lại Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ai-len. Lý do dễ lý giải nhất cho việc này là khi ấy Xcốt-len đang cần Anh để duy trì mối quan hệ kinh tế thuận lợi với châu Âu-bạn hàng lớn nhất, có ý nghĩa quyết định đối với sự tăng trưởng của Xcốt-len.

Dù chưa ngã ngũ, nhưng nếu một cuộc trưng cầu dân ý về độc lập tiếp theo được tổ chức vào năm 2018, rất có thể kết quả sẽ có sự khác biệt so với năm 2014. Bởi khi ấy, nước Anh không còn đứng trong ngôi nhà chung châu Âu và Xcốt-len sẽ tự mình giải quyết mối quan hệ với châu Âu.

Sau tuyên bố của Thủ hiến Ni-cô-la Xtua-gian, theo kết quả khảo sát của tổ chức Thăm dò Thái độ xã hội tại Xcốt-len, 46% số người được hỏi ủng hộ một Xcốt-len độc lập. Trong số này có tới 72% số người trong độ tuổi 16-24. So với kết quả cuộc trưng cầu dân ý năm 2014, thái độ người Xcốt-len đã có sự khác biệt. Sự khác biệt ấy rất có thể sẽ gia tăng mạnh nếu kịch bản “Brexit cứng” trở thành hiện thực.

HUY ĐĂNG