Tất cả đều biết tiền thân của CPTPP là Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương TPP đã phải trải qua những chặng đường đầy cam go mới đạt được thỏa thuận cuối cùng vào tháng 10-2015, đến tháng 2-2016 được ký chính thức. Tuy nhiên, trong thời gian chờ đợi được thông qua ở các nước thành viên, TPP đã bị giáng một đòn nặng khi tháng 1-2017, Mỹ tuyên bố rút khỏi hiệp định.

leftcenterrightdel
CPTPP sẽ chính thức được ký đầu tháng 3 tới tại Chile. Ảnh: tapchitaichinh.vn

Việc Mỹ, thành viên lớn nhất rút khỏi TPP dẫn đến một hệ quả không tránh khỏi là thị trường của TPP sẽ bị giảm tới 60%, một sự sụt giảm đáng kể để người ta nghi ngờ về khả năng tiếp tục tồn tại một hiệp định thương mại xuyên Thái Bình Dương như thế. Tuy nhiên, 11 thành viên còn lại của TPP đã không dừng lại! Bởi cho dù Mỹ vắng mặt thì TPP-11 vẫn chiếm 13% GDP và 15% cán cân thương mại toàn thế giới! Đó là những con số đủ để thuyết phục 11 thành viên còn lại của TPP tiếp tục đàm phán để cho ra đời một hiệp định mới dựa trên những điều khoản cũ của TPP có sửa đổi.

Bước ngoặt kịch tính diễn ra ở Đà Nẵng của Việt Nam, tháng 11-2017. Trong khi các hoạt động trong khuôn khổ Tuần lễ APEC 2017 diễn ra sôi nổi thì các nhà đàm phán của 11 thành viên TPP còn lại nhẫn nại lao vào các phiên tranh luận trong những căn phòng đóng kín, có phiên kéo dài đến quá nửa đêm, để tìm cách đạt được một hiệp định mới. Từ một hoạt động được coi là “bên lề” của thượng đỉnh APEC, đàm phán TPP bỗng chốc trở thành tâm điểm chú ý của dư luận toàn thế giới! Sự khôn khéo, linh hoạt, mềm dẻo nhưng không kém phần cương quyết của nước chủ nhà Việt Nam đã đóng góp rất lớn vào việc ra đời của CPTPP ở những phút cuối cùng. Nhiều nhà phân tích quốc tế đã nhận xét rằng nếu không có sự tham gia của Việt Nam thì hẳn đã không có được CPTPP ở Đà Nẵng!

Thành công lớn nhất của CPTPP chính là việc nó vẫn tiếp nối những nội dung cơ bản nhất của TPP. Trong số 1.000 điểm của TPP trước đây, chỉ có 22 điểm không được đưa vào hiệp định mới.

Mặt khác, nó có một điều khoản quan trọng: Mở cửa cho các thành viên mới gia nhập, kể cả những nước ngoài khu vực vòng cung Thái Bình Dương. Có nghĩa là trong tương lai, CPTPP, tức TPP-11 sẽ không chỉ giới hạn ở 11 thành viên nữa. Với một hiệp định “mở” như vậy, bất cứ quốc gia nào cảm thấy đạt được lợi ích trong việc tham gia hiệp định đều có thể được xem xét trở thành thành viên. 

Và CPTPP cũng không quên vai trò của Mỹ, siêu cường kinh tế hàng đầu thế giới. Tất cả đều còn nhớ sắc lệnh đầu tiên mà Tổng thống Donald Trump ký sau khi chính thức vào Nhà Trắng, chính là việc rút Mỹ ra khỏi TPP. Khi một siêu cường kinh tế như Mỹ rút đi, để lại một khoảng trống mênh mông thì đương nhiên sẽ có những cường quốc khác muốn thế chỗ và mở rộng tầm ảnh hưởng! Đấy là chuyện tất yếu.

Bởi thế nên sau một năm cân nhắc, có lẽ Tổng thống Donald Trump đã nảy sinh những suy nghĩ mới! Bên lề Diễn đàn Kinh tế thế giới tại Davos (Thụy Sĩ) tháng 1-2018, Tổng thống Donald Trump chính thức tuyên bố về khả năng Mỹ có thể quay lại TPP với những điều khoản sửa đổi nào đó. Ông Donald Trump không nói rõ những điều khoản sửa đổi đó là điều khoản nào, nhưng có thể thấy Mỹ đã phải cân nhắc những thiệt hại (có thể hữu hình nhưng cũng có thể vô hình không tính đếm được) khi từ bỏ vai trò của một cường quốc trong hiệp định thương mại có thể nói là cực kỳ quan trọng trong những thập niên đầu tiên của thế kỷ 21. CPTPP vẫn chào đón sự trở lại của Hoa Kỳ!

Việc chính thức ký kết CPTPP là một tin vui đầu năm đối với cộng đồng quốc tế. Nó cho thấy khuynh hướng thương mại đa phương, liên kết sẽ tiếp tục được đẩy mạnh, đẩy lùi chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch đang có chiều hướng xuất hiện trở lại trên thế giới.

YÊN BA