Làm thế nào để các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về phát triển Tây Nguyên được thực hiện hiệu quả hơn nữa, đưa Tây Nguyên phát triển nhanh, ổn định, bền vững; đời sống của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên ngày càng được nâng cao, an sinh xã hội được bảo đảm? Thượng tướng Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an, Trưởng ban Chỉ đạo Tây Nguyên đã chia sẻ những trăn trở về giải pháp đẩy mạnh phát triển Tây Nguyên trong cuộc trả lời phỏng vấn phóng viên Báo Quân đội nhân dân Cuối tuần.
Để đồng bào yên tâm làm giàu trên đất Tây Nguyên
Phóng viên (PV): Thưa đồng chí, để Tây Nguyên phát triển bền vững, vấn đề bảo đảm đất canh tác cho đồng bào các dân tộc thiểu số hiện đang được thực hiện như thế nào? Làm thế nào để đồng bào yên tâm làm giàu trên đất Tây Nguyên?
Thượng tướng Tô Lâm: Nhiều năm qua, Đảng, Nhà nước rất quan tâm, có nhiều chính sách đặc thù giải quyết các vấn đề về đất ở, đất sản xuất, nhà ở, nước sinh hoạt... cho đồng bào dân tộc thiểu số nghèo ở Tây Nguyên. Triển khai thực hiện có hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, cấp ủy, chính quyền các tỉnh Tây Nguyên đã hỗ trợ đất sản xuất cho gần 4.500 hộ, đất ở cho hơn 2.000 hộ, chuyển đổi nghề cho khoảng 16.000 hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo thiếu đất sản xuất, đất ở, góp phần quan trọng xóa đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống cho đồng bào dân tộc thiểu số.
Tuy nhiên, yêu cầu bảo đảm đất canh tác cho đồng bào các dân tộc thiểu số vẫn đứng trước nhiều khó khăn. Mục tiêu “đến năm 2015, phấn đấu giải quyết hơn 70% số hộ nghèo chưa có đất ở và đất sản xuất” đến năm 2016 vẫn chưa đạt được. Thiếu đất cũng chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng phá rừng lấy đất sản xuất; tranh chấp, khiếu kiện tại một số công ty, doanh nghiệp cà phê, cao su...
Để đồng bào yên tâm làm giàu trên đất Tây Nguyên, thời gian qua, Ban Chỉ đạo Tây Nguyên đã tích cực phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương triển khai nhiều giải pháp bảo đảm an ninh, an toàn cho người dân và doanh nghiệp, thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội. Điển hình là đã phối hợp tổ chức thành công Hội nghị Xúc tiến đầu tư Tây Nguyên lần thứ tư, trao Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, Quyết định chủ trương đầu tư, chấp thuận đầu tư, Biên bản ghi nhớ cho 25 dự án, 24 nhà đầu tư, doanh nghiệp trong và ngoài nước với tổng vốn đầu tư 85.863 tỷ đồng (gần 4 tỷ USD); các ngân hàng ký cam kết, thỏa thuận hợp tác đầu tư vốn tín dụng với tổng số tiền hơn 39 nghìn tỷ đồng.
Thời gian tới, Ban Chỉ đạo Tây Nguyên tiếp tục phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền các địa phương ở Tây Nguyên đẩy mạnh thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về tăng cường quốc phòng, an ninh, xóa đói, giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội, phúc lợi xã hội, giải quyết đất ở, đất sản xuất... cho hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo ở Tây Nguyên. Đồng thời, chú trọng thu hút đầu tư phát triển các sản phẩm chủ lực, có lợi thế, gắn với chế biến và tiêu thụ sản phẩm ở các lĩnh vực: Nông nghiệp công nghệ cao, năng lượng sạch, công nghiệp chế biến, chăn nuôi đại gia súc, dịch vụ du lịch... Việc tăng cường đào tạo nguồn nhân lực cũng cần gắn chặt với giải quyết việc làm cho con em đồng bào các dân tộc thiểu số đã tốt nghiệp đại học, cao đẳng một cách hiệu quả. Quan tâm phát triển hệ thống y tế và dịch vụ chăm sóc sức khỏe cộng đồng, bảo đảm đồng bào dân tộc thiểu số và đồng bào di cư tự do được khám, chữa bệnh miễn phí. Thực hiện nghiêm chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về công tác quản lý, bảo vệ rừng, đóng cửa rừng tự nhiên; thực hiện giải pháp phục hồi rừng bền vững. Tập trung xử lý vấn đề đất đai; xây dựng thế trận an ninh nhân dân gắn với thế trận quốc phòng toàn dân trên cơ sở “thế trận lòng dân” vững chắc.
Giải pháp phát triển theo chiều sâu
PV: Một giải pháp để Tây Nguyên phát huy tiềm năng, thế mạnh của vùng là đẩy mạnh phát triển nông nghiệp theo chiều sâu, gắn với ứng dụng công nghệ cao và liên kết theo chuỗi giá trị sản phẩm; phát triển mạnh công nghiệp chế biến nông, lâm sản. Giải pháp này hiện đang được triển khai như thế nào, thưa đồng chí?
Thượng tướng Tô Lâm: Tuy chịu tác động của hạn hán và thời tiết bất thường, song những năm vừa qua, nông nghiệp Tây Nguyên phát triển khá ổn định, tăng trưởng trung bình 6,4%/năm. Một số mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, phát triển theo hướng bền vững, gắn với chế biến và tiêu thụ được nhân rộng; bước đầu hình thành một số ngành hàng nông nghiệp quy mô lớn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu như cà phê, hồ tiêu, cao su... Chăn nuôi có bước chuyển từ nhỏ lẻ sang quy mô trang trại, ứng dụng khoa học kỹ thuật. Sản xuất công nghiệp cũng từng bước phát triển, nhất là chế biến nông, lâm sản, gắn kết với vùng nguyên liệu nông nghiệp hình thành chuỗi giá trị hàng hóa. Tuy vậy, sản xuất nông nghiệp ở Tây Nguyên nhìn chung chưa tương xứng với tiềm năng, thế mạnh, hầu hết còn nhỏ lẻ, manh mún.
Ban Chỉ đạo Tây Nguyên cùng với các bộ, ngành Trung ương, các tỉnh Tây Nguyên đang tập trung chỉ đạo thực hiện các giải pháp phát triển nông nghiệp theo chiều sâu và đa dạng hóa. Mục tiêu đến năm 2020 cơ bản có nền nông nghiệp hàng hóa quy mô lớn, có sức cạnh tranh cao, bền vững. Trong đó, ưu tiên phát triển cây công nghiệp dài ngày có nhu cầu thị trường cao; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ sinh học phục vụ nông nghiệp; nghiên cứu hoàn thiện cơ cấu cây trồng, vật nuôi cho các vùng sinh thái đặc thù; tăng cường đầu tư thâm canh các cây trồng chủ lực như cà phê, cao su, hồ tiêu, điều; thúc đẩy phát triển chăn nuôi đại gia súc... Đồng thời, tập trung phát triển mạnh ngành công nghiệp chế biến nông, lâm sản, với mục tiêu hình thành các khu, cụm công nghiệp chế biến nông, lâm sản quy mô lớn, hiện đại tầm khu vực và quốc tế, gắn với vùng nguyên liệu ổn định. Tập trung nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ mới, cung cấp máy móc, thiết bị có giá thành rẻ, chất lượng tốt phục vụ trực tiếp cho sản xuất và chế biến của hộ gia đình nông dân.
Xây dựng “thế trận lòng dân”
PV: Tây Nguyên là địa bàn chiến lược, trọng yếu của đất nước; bảo đảm quốc phòng, an ninh trên địa bàn Tây Nguyên liên hệ mật thiết với bảo đảm an ninh, quốc phòng cho cả nước. Đề nghị đồng chí cho biết những vấn đề cơ bản, cấp thiết hiện nay để xây dựng “thế trận lòng dân” trên địa bàn Tây Nguyên?
Thượng tướng Tô Lâm: Đại hội lần thứ XII của Đảng nhấn mạnh: “Tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách… tạo chuyển biến rõ rệt trong phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, nhất là các vùng Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ”; “xây dựng “thế trận lòng dân”, tạo nền tảng vững chắc xây dựng nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân”. Để thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội lần thứ XII của Đảng, xây dựng, củng cố vững chắc “thế trận lòng dân” trên địa bàn Tây Nguyên, cần tập trung thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ cụ thể:
Một là, chăm lo đầy đủ và sâu sắc đến đời sống, lợi ích của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên. Có biện pháp cụ thể và tích cực bảo đảm đời sống đồng bào các dân tộc thiểu số, trước hết là bảo đảm việc làm, chăm lo cái ăn, cái mặc, sức khỏe, việc học hành... của người dân, nhất là các hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo. Thực hiện nguyên tắc công bằng xã hội, lối sống có văn hoá, bảo đảm an ninh xã hội, an sinh xã hội, an toàn xã hội.
Hai là, thật sự tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của người dân Tây Nguyên; thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở, tổ chức để nhân dân tham gia thảo luận xây dựng đường lối, chủ trương, phương hướng nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội của địa phương; bồi dưỡng, phổ biến kiến thức quốc phòng và an ninh cho toàn dân khơi dậy lòng yêu nước, niềm tự hào, lòng tự tôn dân tộc, ý thức trách nhiệm tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; tuyên truyền để quần chúng nắm vững, thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nhất là chính sách về đất đai, phát triển kinh tế-xã hội, tôn giáo, dân tộc; động viên nhân dân tham gia kiểm tra mọi hoạt động của tổ chức Đảng, giám sát, phê bình cán bộ, đảng viên. Thực hiện đúng nguyên tắc: Mọi chủ trương, chính sách phải xuất phát từ lợi ích, nguyện vọng và trình độ của nhân dân.
Lễ hội Cồng Chiêng hằng năm quảng bá Không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên đã được UNESCO công nhận là Kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại. Ảnh: VĂN HẠNH
Ba là, thực hiện hiệu quả Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng gắn với thực hiện Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị (khóa XII) về đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; kiên quyết đấu tranh ngăn chặn và đẩy lùi tình trạng suy thoái chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, nhất là tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí, nhũng nhiễu, xa rời nhân dân của một bộ phận cán bộ, đảng viên. Cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp ở Tây Nguyên có biện pháp tích cực giáo dục cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức nêu cao tinh thần phục vụ nhân dân, có ý thức và thái độ đúng đắn với nhân dân, yêu thương, gần gũi, tôn trọng, lắng nghe nhân dân; có chương trình, kế hoạch tiếp dân, giải quyết tốt các đơn, thư khiếu nại, tố cáo, các yêu cầu, nguyện vọng chính đáng của dân; trừng trị nghiêm minh, thích đáng những hiện tượng trù dập, ức hiếp quần chúng nhân dân.
Chú trọng bảo tồn và phát triển văn hóa
PV: Một vấn đề khác được cả xã hội rất quan tâm là bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số trên địa bàn Tây Nguyên. Đồng chí có thể chia sẻ thành tựu và giải pháp cho vấn đề này?
Múa xoang - loại hình nghệ thuật độc đáo của đồng bào Tây Nguyên luôn được bảo tồn và phát huy. Ảnh: PHẠM DỰC
Thượng tướng Tô Lâm: Tây Nguyên là một trong những vùng văn hóa lớn của nước ta, được hình thành từ hàng nghìn năm về trước. Nơi đây có hàng trăm bản trường ca sử thi, những pho tượng, nhà mồ có giá trị phong phú, đặc sắc. Không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên được UNESCO công nhận là “Kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại”. Phát triển bền vững Tây Nguyên không thể không chú trọng bảo tồn và phát triển văn hóa.
Những năm qua, triển khai thực hiện có hiệu quả Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VIII) về “xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9-6-2014 Hội nghị lần thứ chín Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, Quyết định số 1270/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số Việt Nam đến năm 2020”, các tỉnh Tây Nguyên đã có những thành công trong việc bảo tồn, phục dựng, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc. Cụ thể, đã duy trì tổ chức thường niên các lễ hội truyền thống, liên hoan văn hóa cồng chiêng; sưu tầm hàng trăm tác phẩm sử thi Tây Nguyên; phục dựng nhà rông truyền thống (riêng tỉnh Kon Tum đã phục dựng được 547 nhà rông trên tổng số 588 làng đồng bào dân tộc thiểu số, chiếm 86%); sưu tầm, chỉnh lý nhiều điệu múa, làn điệu dân ca, nhạc cụ của các dân tộc; khôi phục các làng nghề truyền thống; mở nhiều lớp truyền dạy sử thi Tây Nguyên, đánh cồng chiêng cho con em đồng bào dân tộc thiểu số do các nghệ nhân là đồng bào dân tộc thiểu số Ê Đê, M'nông, Gia Rai, Ba Na… trực tiếp truyền dạy; nhiều sản phẩm văn hóa đã được mời tham dự trình diễn trong các đợt liên hoan quốc tế, trong nước và ngoài nước.
Để tiếp tục nâng cao hiệu quả bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số trên địa bàn Tây Nguyên, chúng ta cần đẩy mạnh các hoạt động bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, kết hợp với các chương trình phát triển kinh tế, phát triển nghề thủ công truyền thống, du lịch cộng đồng kết hợp với xóa đói, giảm nghèo; bảo đảm mối quan hệ hài hòa giữa phát triển văn hóa và kinh tế; hài hòa giữa bảo tồn, phát huy và phát triển. Chúng ta cũng cần chú trọng bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc tại cộng đồng. Cấp ủy, chính quyền các cấp cần có cơ chế, chính sách đặc thù để phát triển du lịch văn hóa bản làng, du lịch sinh thái, xây dựng các mô hình du lịch cộng đồng, gắn phát triển du lịch với việc giữ gìn và phát triển bền vững văn hóa Tây Nguyên. Bên cạnh đó, cần tăng cường tuyên truyền, đưa các nội dung về bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số vào chương trình giáo dục phổ thông, nâng cao nhận thức về vai trò, vị trí của văn hóa, ý thức bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ Tây Nguyên. Xây dựng các chính sách khuyến khích hoạt động nghiên cứu, sưu tầm, bảo quản, truyền dạy và giới thiệu di sản văn hóa phi vật thể của cộng đồng các dân tộc thiểu số Tây Nguyên.
PV: Trân trọng cảm ơn đồng chí!
DƯƠNG THỊ THU HÒA (thực hiện)