Phóng viên (PV): Thưa đồng chí, đã từng nhiều năm tham gia công tác thanh niên, đồng chí đánh giá về thế hệ thanh niên Việt Nam hôm nay và so với thế hệ trước khác nhau như thế nào?
Đồng chí Vũ Mão: Mỗi thời kỳ, giai đoạn lịch sử, thanh niên Việt Nam lại có những sứ mệnh lịch sử khác nhau. Ví dụ ở thời kỳ cách mạng giải phóng dân tộc thì thanh niên có sứ mệnh là lên đường cứu nước, giành lại độc lập dân tộc, thống nhất đất nước. Có thể nói, thanh niên thế hệ hôm qua-hiện nay đã ở lứa tuổi 70-80-tự hào rằng họ đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử, đã hoàn thành nhiệm vụ vinh quang với Tổ quốc, rửa được nỗi nhục mất nước.
Tuy vẫn có một bộ phận thanh thiếu nhi ở vùng sâu, vùng xa còn nhiều khó khăn, thiếu thốn nhưng thế hệ trẻ hôm nay rất may mắn được hưởng những thành quả của các lớp cha anh xưa mang lại, cả về vật chất lẫn tinh thần. Thanh niên hôm nay có sứ mệnh quan trọng, vẻ vang là xây dựng đất nước, bảo vệ Tổ quốc. Xây dựng đất nước là sự nghiệp vô cùng khó khăn, phức tạp, phải kiên trì qua năm tháng này đến năm tháng khác, phải có kiến thức, tư duy về các lĩnh vực kinh tế, khoa học kỹ thuật... Đồng thời với đó là nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc mà trong tình hình hiện nay, sứ mệnh lịch sử này vô cùng quan trọng và ở khía cạnh nào đó còn khó khăn hơn so với thế hệ trước.
Chúng ta đang xây dựng đất nước trong giai đoạn cơ chế thị trường đầy cam go, cạnh tranh khốc liệt và chỉ những người có tri thức, kiên trì mới có thể vượt qua khó khăn để tồn tại, phát triển được. Bởi vậy, thách thức cho thanh niên hôm nay cũng rất lớn. Trong điều kiện dân số ngày càng đông, cạnh tranh ngày càng lớn… nhiều thanh niên không có việc làm, không có thu nhập để ổn định cuộc sống... Đó là những khó khăn của thanh niên mà thế hệ cha anh, nhất là những người đang làm công tác lãnh đạo, quản lý Nhà nước các cấp phải thấu hiểu, phải thấy khuyết điểm, trách nhiệm của mình trong đó để có những giải pháp phù hợp, kịp thời. Và vì thế chúng ta cũng không nên trách móc thế hệ trẻ. Tất nhiên đó là góc nhìn của tôi từ vị trí, góc độ trách nhiệm của những người đi trước, thế hệ cha anh. Còn trong giai đoạn hội nhập quốc tế với nhiều thuận lợi và cả thách thức như hiện nay, thanh niên cũng cần chủ động, có trách nhiệm với chính mình, với đất nước.
PV: Vậy theo đồng chí, trách nhiệm của thanh niên ngày hôm nay thể hiện thế nào?
Đồng chí Vũ Mão: Đó là phải chủ động học tập, rèn luyện để có tri thức, trở thành công dân tài năng vì sự nghiệp giàu mạnh của đất nước, bảo vệ Tổ quốc.
Trong xã hội hiện nay, như nhiều người nói thì đạo đức, văn hóa đang có biểu hiện xuống cấp và dễ xuất hiện chủ nghĩa cá nhân trong mỗi người. Điều đó đòi hỏi thanh niên phải tự vươn lên, tự đấu tranh với chính mình, rèn luyện trở thành con người có đức, thiện, tuệ minh. Thanh niên ngày nay hãy rèn luyện với mục tiêu trong sáng, làm sao để tốt cho mình và cũng tốt cho người, phải biết chia sẻ vì cộng đồng, bởi cho đi chính là nhận lại, tôi từng viết: Biết nhận tự mình phải biết cho/ Chớ như ai đó giữ bo bo…
PV: Có câu hát “Đừng hỏi Tổ quốc đã làm gì cho ta, mà cần hỏi ta đã làm gì cho Tổ quốc hôm nay”, theo đồng chí, cần làm gì để thanh niên tự giác cống hiến cho đất nước?
    |
 |
|
Thanh niên tỉnh Quảng Nam trồng cây, thực hiện Phong trào Tuổi trẻ chung sức xây dựng nông thôn mới |
Đồng chí Vũ Mão: Thanh niên chính là chủ nhân của đất nước hôm nay và ngày mai. Nghĩ vậy, trước hết thanh niên phải có ý chí, nghị lực vươn lên, lý tưởng cao đẹp để cống hiến. Và muốn cống hiến nhiều cần có nền tảng tri thức, có công việc, vị trí xã hội và nếu quá trình rèn luyện, phấn đấu được giao nhiệm vụ, trọng trách cao thì phải làm tốt hơn nữa.
Đất nước ta đang trong công cuộc đổi mới, đi lên với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Con đường chúng ta chọn đi chưa từng có tiền lệ nên những người lãnh đạo Nhà nước hiện nay cũng rất vất vả để đưa ra những chính sách phù hợp. Những người cán bộ trẻ ý thức, làm tròn được trách nhiệm của mình thì sẽ nói lên được tiếng nói quan trọng, đóng góp cho đất nước.
Với số đông thanh niên Việt Nam là học sinh, sinh viên, nông dân, công dân, người lao động bình thường vẫn có thể đóng góp được rất nhiều cho đất nước. Đó là tinh thần lao động, học tập hết mình, biết dấn thân, xông pha vào những việc, những nơi khó khăn… Hiện nay, mạng xã hội phát triển, chúng ta có thể chia sẻ những suy nghĩ, đóng góp của bản thân về các vấn đề xã hội, đất nước và nếu là ý kiến hay, hợp lý sẽ có nhiều người lắng nghe, trong đó có cả những người lãnh đạo. Đó là điều kiện thuận lợi, may mắn mà thanh niên ngày nay đang được hưởng thụ trong thời đại công nghiệp 4.0 mang lại. Nhưng chính sự tiện lợi đó lại đòi hỏi trách nhiệm của thanh niên cao hơn khi đưa lên vấn đề, để làm sao có tính đóng góp, thể hiện được chính kiến bằng cách thức phù hợp.
PV: Mạng xã hội có nhiều tiện ích, thuận lợi nhưng cũng bộc lộ những mặt trái của nó, làm thế nào để thanh niên không bị “lạc lối”, thưa đồng chí?
Đồng chí Vũ Mão: Mặt trái của mạng xã hội là sự tùy tiện của mỗi người mà nếu không đủ chín chắn, nhận thức đúng đắn, động cơ không tốt thì sẽ gây ảnh hưởng xấu đến cá nhân, xã hội. Trước tình hình đó, một mặt thanh niên phải tự rèn luyện bản thân với ý thức xây dựng cộng đồng, đất nước. Một mặt, phải có vai trò, trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước, mà theo tôi hiện nay vai trò này đang yếu. Chỉ nói riêng trong lĩnh vực thông tin truyền thông, tôi tôn trọng ý kiến cá nhân, thông tin mạng xã hội nhưng thời gian qua có sự tràn lan nhiều sự việc không đúng sự thật, thậm chí là vu cáo, kích động… Những điều đó chúng ta không vội cấm, quy chụp nhưng cần phải có sự trao đổi, đấu tranh của cơ quan liên quan. Có thể coi mạng xã hội cũng là một kênh trưng cầu ý dân hiệu quả nếu chúng ta biết cách tập hợp, khai thác. Trong những lĩnh vực khác cũng vậy, tôi nghĩ luôn cần sự tham gia của cơ quan quản lý Nhà nước.
Mỗi đất nước có đặc điểm, hoàn cảnh khác nhau, nội dung, phương thức giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện thanh niên cũng khác nhau. Ở nhiều nước mà tôi từng đến và tìm hiểu, tôi nhận thấy họ đều có sự chú trọng đầu tư, quan tâm giáo dục thanh niên từ nhà trường. Đầu tư cho con người của họ nhiều hơn nước ta. Đây là vấn đề mang tầm vĩ mô đòi hỏi các cấp, ngành cần có trách nhiệm trong việc tạo lập môi trường giáo dục, rèn luyện thanh niên từ nhà trường đến gia đình, xã hội. Nhất là trong giai đoạn hiện nay khi nhiều giá trị văn hóa gia đình, xã hội đang xuống cấp. Mặt khác, thanh niên là lứa tuổi còn non trẻ, lập trường, tư tưởng chưa vững, dễ bị lợi dụng kích động… Vậy nên các tổ chức đoàn thể cũng cần phát huy vai trò của mình trong việc giúp thanh niên có nhận thức đúng đắn các mặt tốt, xấu, phải, trái trong xã hội.
PV: Hiện nay, có nhiều ý kiến phê phán hiện tượng “hậu duệ”, “cậu ấm, cô chiêu” trong công tác cán bộ. Đồng chí nhìn nhận vấn đề này như thế nào?
Đồng chí Vũ Mão: Vấn đề nào cũng có tính hai mặt. Thực tế đã có một số lãnh đạo đưa con, em mình vào những vị trí công tác không phù hợp, quá mức so với năng lực, kinh nghiệm, đạo đức của con, em. Đương nhiên việc đó chưa đúng và phải chịu sự phê phán của xã hội. Nhưng nếu vì một số trường hợp như vậy mà chúng ta có xu hướng tuyệt đối hóa khiến con, em lãnh đạo có năng lực không được quan tâm đào tạo, bồi dưỡng làm cán bộ thì cũng không nên.
Nói một cách khách quan thì con, em các lãnh đạo thường có điều kiện hơn về nhiều mặt, ít nhất điều kiện kinh tế gia đình không phải quá khó khăn, có điều kiện học tập. Trong gia đình có bố mẹ làm lãnh đạo thì con có môi trường thuận lợi trong tiếp xúc, trao đổi những kiến thức, hiểu biết về lĩnh vực quản lý, lãnh đạo mà con, em người nông dân khó mà có được. Đó là chúng ta chưa kể đến yếu tố gen sinh học mà có thể con cái được thừa hưởng từ bố mẹ là lãnh đạo giỏi.
Nhưng dù là con, em các vị lãnh đạo cũng phải được qua rèn luyện, có quá trình bồi dưỡng, không được đốt cháy giai đoạn và quan trọng nhất là những bậc phụ huynh phải có thái độ đúng đắn. Không ít người lãnh đạo có thể tuổi trẻ rèn luyện nhiều, khi có chức quyền lại không rèn luyện nữa, rơi vào chủ nghĩa cá nhân. Đôi khi qua những câu chuyện trao đổi nặng chủ nghĩa cá nhân của các vị lãnh đạo sẽ tác động đến con cái. Họ tạo cho con cái những suy nghĩ nặng cá nhân, ham quyền lực mà quên đi việc giáo dục, nhắc nhở con cái rằng để có được vị trí như vậy phải rèn luyện như thế nào. Chính điều đó dẫn đến việc “hậu duệ”, “cậu ấm, cô chiêu” ngồi sai ghế.
PV: Có một việc khó của đất nước là chống tiêu cực, tham nhũng và những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Theo đồng chí, làm thế nào để thanh niên tham gia tốt việc này?
Đồng chí Vũ Mão: Lâu nay ta vẫn biết tham nhũng phần lớn ở người có chức quyền, thanh niên là những người trẻ tuổi, thường chưa có chức quyền nhiều nên không phải đối tượng đó, hoặc phần ít có biểu hiện. Muốn thanh niên tham gia tốt việc này thì trước hết thanh niên phải tự rèn luyện. Đồng thời phải là lực lượng phát hiện, đấu tranh, không được thờ ơ với những hiện tượng tiêu cực ở trong chính đơn vị, cơ quan, xung quanh mình. Xưa kia, thế hệ cha anh đã dấn thân vào cuộc đấu tranh gian khổ chống giặc ngoại xâm, thì nay thanh niên có dám xung kích dấn thân vào cuộc đấu tranh chống giặc nội xâm hay không?
Hay việc hoàn thiện thể chế phòng, chống tham nhũng. Quốc hội đang thảo luận thông qua Luật Phòng, chống tham nhũng sửa đổi, thanh niên cũng có thể tham gia một cách tích cực qua các tổ chức đoàn thể của mình là đoàn thanh niên, hội sinh viên… để đưa ý kiến, kiến nghị, góp sức vào xây dựng luật. Việc này đòi hỏi thanh niên phải có ý thức, kiến thức và việc đóng góp ấy cũng là thể hiện trách nhiệm với đất nước. Thế nhưng tôi thấy hình như thanh niên vẫn còn coi đó là việc của người lớn, của ai đó chứ không phải việc của mình, trách nhiệm của mình.
PV: Đồng chí có muốn gửi gắm điều gì tới thế hệ thanh niên Việt Nam hôm nay?
Đồng chí Vũ Mão: Trước hết tôi thấy có niềm tin vào thế hệ trẻ hôm nay. Có niềm tin là có tất cả. Tôi luôn có khao khát, mong muốn thanh niên hôm nay làm tròn sứ mệnh của mình, xứng đáng với các thế hệ cha ông đi trước trong sự nghiệp xây dựng bảo vệ Tổ quốc.
PV: Trân trọng cảm ơn đồng chí!
THU HÒA (thực hiện)