Phụ nữ hãy bớt hy sinh mù quáng

Phóng viên (PV): Thưa Giáo sư, vấn đề bình đẳng giới trong xã hội nước ta hiện nay đã có những tiến bộ nào đáng kể?

GS, TS Lê Thị Quý: Từ những thắng lợi trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng phụ nữ, vấn đề bình đẳng giới ở Việt Nam đã có những tiến bộ đáng kể. Quyền bình đẳng của phụ nữ đã được thừa nhận bởi Hiến pháp và pháp luật. Hệ thống luật pháp và chính sách về bình đẳng giới khá đầy đủ. Nhiều hủ tục khắt khe đối với phụ nữ đã được xóa bỏ. Với sự ra đời Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (20-10-1930), chúng ta đã có những chủ trương, chính sách cụ thể, thiết thực giải phóng phụ nữ. Đặc biệt, công tác nghiên cứu khoa học về phụ nữ, về giới từ sau đổi mới đang phát triển đã làm thay đổi nhận thức của xã hội về vấn đề bình đẳng giới, phòng, chống bạo lực gia đình, nạn mại dâm, nạn buôn bán phụ nữ, trẻ em gái…

Hiện nay vai trò, vị trí của phụ nữ trong xã hội vô cùng quan trọng. Đa số phụ nữ đều được thụ hưởng các chế độ, chính sách, quyền lợi của mình, được tự do, bình đẳng trong gia đình, được tham gia hoạt động chính trị, có quyền được bầu cử, ứng cử, tự do phát triển nghề nghiệp, làm kinh tế... Hầu như trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học, giáo dục, ngoại giao, giải trí, du lịch, thể thao, đặc biệt là bóng đá nữ… đều có những người phụ nữ nổi tiếng. Chúng ta ngày càng có nhiều nhân vật nữ lãnh đạo như: Chủ tịch Quốc hội, Phó chủ tịch Quốc hội, Phó chủ tịch nước, Bộ trưởng, trưởng các ban, ngành Trung ương, địa phương, doanh nghiệp… Đó là cơ hội tốt để phụ nữ lao động, sáng tạo, cống hiến và họ đã đóng góp rất lớn cho sự phát triển kinh tế quốc dân.

Tuy nhiên, so với nước ngoài thì Việt Nam vẫn đứng ở hạng trung bình trong bảng xếp hạng GDI (Chỉ số phát triển giới) của thế giới, kể từ năm 1995 đến nay. Một bộ phận phụ nữ, nhất là ở nông thôn, miền núi vẫn chưa được bình đẳng, vẫn là nạn nhân của bạo lực gia đình, nạn mại dâm, buôn bán người và các hủ tục như tảo hôn, tục bắt vợ của dân tộc Mông khi họ không có tình yêu với người đàn ông bắt họ về làm vợ…

Đội hình Phụ nữ Việt Nam tham gia diễu hành nhân kỷ niệm 70 năm Quốc Khánh (2-9-2015). Ảnh: HẠNH VĂN

PV: Thời gian qua, Đảng, Nhà nước ta đã rất quan tâm đến việc phát triển cán bộ lãnh đạo nữ, theo Giáo sư, phụ nữ làm lãnh đạo có những ưu điểm, hạn chế gì so với nam giới?

GS, TS Lê Thị Quý: Nhìn chung phụ nữ làm lãnh đạo có nhiều ưu điểm bởi họ có bản chất thiên bẩm là người tận tụy, tận tâm, tỉ mỉ với công việc. Xét về trí thông minh thì nhiều phụ nữ không thua kém đàn ông. Đàn ông có thể nói về chiến lược rất tốt nhưng làm thực tế thì hiệu quả công việc đôi khi lại không bằng phụ nữ. Phụ nữ luôn nhiệt tình, trách nhiệm, chu đáo khi được giao việc...

Hạn chế của phụ nữ là thường không dám quyết những cái lớn, không dám liều như đàn ông. Họ còn vướng bận mang thai, sinh đẻ, nuôi con nhỏ… nên cũng bị hạn chế thời gian phấn đấu cho sự nghiệp. Ngoài ra, định kiến giới cũng làm hạn chế phụ nữ tham gia lãnh đạo. Nam giới làm lãnh đạo thì được vợ con ủng hộ nhiệt tình để họ vững vàng hơn trên vị trí của mình, nhưng ngược lại, phụ nữ làm lãnh đạo thì nhiều khi không được ủng hộ như vậy. Thậm chí có trường hợp chồng còn bất mãn vì vợ cao hơn mình, do đó sinh ra cáu gắt, nói xấu đủ điều, nào là đi suốt ngày không nấu cơm… Trong bầu cử, phụ nữ cũng bị chèn ép bởi tư tưởng hẹp hòi, đố kỵ của người khác. Có người còn dùng thủ đoạn để gạt phụ nữ ra khỏi danh sách bầu cử khi đưa danh sách nhân sự có sự chênh lệch rất lớn giữa nam và nữ. Quy định tuổi nghỉ hưu của phụ nữ ở tuổi 55, ít hơn nam giới như hiện nay cũng cản trở cơ hội được học tập, đào tạo, bồi dưỡng để bổ nhiệm chức vụ lãnh đạo với phụ nữ.

PV: Thực tế có những trường hợp phụ nữ tham gia lãnh đạo, quản lý… đã bị ảnh hưởng đến hạnh phúc gia đình bởi những định kiến về giới từ xưa. Giáo sư có suy nghĩ như thế nào về câu nói “Đàn ông xây nhà, đàn bà xây tổ ấm” trong thời kỳ hiện nay?

GS, TS Lê Thị Quý: Làm công tác lãnh đạo rất bận rộn. Vì vậy người chồng trực tiếp trong gia đình có người vợ làm cán bộ quản lý phải được học về giới để hiểu và chia sẻ với vợ như những người vợ thường chia sẻ với chồng khi chồng làm lãnh đạo. Cần phải tăng cường tuyên truyền lâu dài mới có thể xóa bỏ được những định kiến về giới. Nếu người chồng đố kỵ, gia trưởng thì người vợ không thể phát triển được. Điều đáng mừng là hiện nay, nhận thức về bình đẳng giới của nam giới đã thay đổi hơn rất nhiều. Trước đây, hầu như việc nhà chỉ phụ nữ làm, nhưng nay nhiều người đã biết chia sẻ.

Câu nói “Đàn ông xây nhà, đàn bà xây tổ ấm” trong thời kỳ hiện nay cũng chỉ đúng một phần nào thôi. Bởi vai trò phát triển kinh tế gia đình hiện nay không chỉ của riêng đàn ông như xa xưa, nhiều người phụ nữ làm kinh tế rất thành đạt, xây nhà rất giỏi không thua kém đàn ông. Còn việc xây tổ ấm hạnh phúc gia đình là trách nhiệm của cả hai vợ chồng. Nếu chỉ một mình phụ nữ xây tổ ấm trong khi đàn ông lại không chăm lo vun vén mà chỉ lo nhậu nhẹt, cờ bạc… thì không thể xây được. Hằng ngày đi làm về, cả hai người cùng chia sẻ với nhau mọi việc rồi cùng nghỉ ngơi thì hạnh phúc sẽ dồi dào hơn rất nhiều, tình yêu sẽ bền vững hơn. Trừ hoàn cảnh gia đình bộ đội và những người phải làm việc xa nhà triền miên thì không nói, còn lại các gia đình bình thường thì nên chia sẻ công việc với nhau.

PV: Là một cán bộ lãnh đạo viện nghiên cứu luôn bộn bề công việc, Giáo Sư có thể chia sẻ một vài kinh nghiệm của mình để làm thế nào giải quyết hài hòa giữa việc cơ quan và gia đình?

GS, TS Lê Thị Quý: Tôi may mắn và hạnh phúc hơn nhiều người khác khi chồng là một Giáo sư, Tiến sĩ xã hội học, nhà nghiên cứu về nữ quyền. Con trai duy nhất của chúng tôi cũng là nhà nghiên cứu về nữ quyền. Cả ba thành viên trong gia đình tôi luôn sát cánh bên nhau, giúp đỡ nhau rất nhiều, từ công việc chuyên môn đến việc gia đình. Nhờ vậy, khi làm công tác quản lý ở viện, hầu như tôi không có vấn đề gì lớn giữa việc cơ quan và gia đình, không phải quá vất vả để sắp xếp. Nếu tôi bận thì chồng, con nấu cơm, làm việc nhà. Còn chồng, con bận công tác thì tôi làm việc nhà. Mọi việc đều được phân công hợp lý và diễn ra hài hòa, êm đẹp. Ai cũng có địa vị xã hội, ai cũng được tự do để phát triển sự nghiệp, đồng thời chia sẻ với nhau việc gia đình.

GS, TS Lê Thị Quý.

PV: Để giúp phụ nữ Việt Nam ngày càng được bình đẳng hơn về quyền lợi, vừa có cơ hội học tập, phát triển sự nghiệp, vừa giữ được hạnh phúc gia đình, theo Giáo sư, cơ quan chức năng và mọi người cần phải làm gì?

GS, TS Lê Thị Quý: Tôi nghĩ, bình đẳng giới không chỉ có bình đẳng về mặt luật pháp mà quan trọng phải bình đẳng trong thực tế cuộc sống, trong đời sống gia đình, trong công việc, trong tất cả các chính sách ảnh hưởng tới phụ nữ, tới quyền tự do của phụ nữ. Quyền của phụ nữ cần phải được xác định lại một cách rõ ràng hơn, để nâng cao nhận thức cho mọi người trong xã hội. Mọi chính sách của Nhà nước phải rất nhạy cảm về giới, có thể chia thành các nhóm phụ nữ trí thức, hành chính, lao động chân tay… để có chính sách hợp lý. Ở một số nước phát triển như Thụy Điển, Nhật Bản… có những chính sách rất hợp lý giúp phụ nữ phát triển sự nghiệp tốt hơn như đào tạo cho phụ nữ khi họ chưa có con hoặc con cái đã lớn. Về tuổi nghỉ hưu, trừ những người sức khỏe không bảo đảm họ muốn nghỉ hưu sớm thì ủng hộ, còn lại những người đang có trí tuệ, sức khỏe, còn làm việc được thì phải tạo điều kiện cho họ làm việc, để không lãng phí chất xám của họ. Theo tôi, sức làm việc và tuổi thọ của nhiều phụ nữ còn hơn nam giới, nhiều nữ trí thức nghỉ hưu vẫn làm việc hăng say và hiệu quả. Để chính sách đi vào cuộc sống thì cần phải có sự vào cuộc quyết liệt của cả cộng đồng xã hội, tổ chức phi chính phủ…

Để xã hội thực sự bình đẳng thì đàn ông phải chủ động học tập, tập huấn về giới để ứng xử văn minh hơn, chia sẻ nhiều hơn với phụ nữ. Còn phụ nữ cũng phải phấn đấu vươn lên khẳng định mình, bớt hy sinh mù quáng. Vì chồng, vì con nhưng cũng phải chú ý vì bản thân mình nữa, nếu không suốt đời sẽ không có thời gian học tập phấn đấu sự nghiệp. Chỉ khi nào phụ nữ tự giải phóng cho mình, tự khẳng định mình thì phụ nữ mới được giải phóng thực sự.

Giải phóng phụ nữ chính là giải pháp để thúc đẩy sự đóng góp sức lao động cho xã hội, thúc đẩy xã hội phát triển. Như Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Nói phụ nữ là nói phân nửa xã hội. Nếu không giải phóng phụ nữ thì không giải phóng một nửa loài người. Nếu không giải phóng phụ nữ là xây dựng chủ nghĩa xã hội chỉ một nửa”.

PV: Trân trọng cảm ơn Giáo sư!

HÀ THANH MINH (thực hiện)