QĐND - Tiến sĩ Nguyễn Khắc Thuần, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kỷ lục, vừa hoàn tất tập 1 của bộ “Tổng tập Sắc phong Việt Nam” và hiến tặng Bảo tàng Lịch sử Quốc gia công trình này. Sáng 27-12-2015, lễ trao tặng công trình được tổ chức trọng thể tại Thành phố Hồ Chí Minh. Từ Hà Nội, một đoàn cán bộ của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia do Phó giám đốc, Tiến sĩ Nguyễn Văn Đoàn dẫn đầu đã vào tiếp nhận. Nhân sự kiện này, phóng viên Báo Quân đội nhân dân Cuối tuần có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Nguyễn Khắc Thuần. 

Phóng viên (PV): Thưa ông, ý tưởng biên soạn bộ “Tổng tập Sắc phong Việt Nam” được hình thành từ khi nào và bắt đầu thực hiện ra sao?

TS Nguyễn Khắc Thuần: Cách đây 40 năm, nhân được mời đến nói chuyện về văn hóa và lịch sử tại khá nhiều địa phương, tôi có cơ may tiếp cận với không ít những người đang trông giữ đền thờ các vị thần linh. Thấy tôi có chút am hiểu, nhất là luôn sẵn lòng ủng hộ việc bảo vệ di tích lịch sử và văn hóa của tổ tiên, họ đã ưu ái dành cho tôi thật nhiều thiện cảm. Ở bất cứ đền thờ nào cũng vậy, báu vật thiêng liêng nhất luôn là những tờ thần tích và sắc phong, các vị trông giữ đền không dễ gì cho phép ai được xem, riêng tôi, đến đâu cũng được xem kỹ và ghi chép cẩn thận. Nhờ kho tư liệu quý hóa này, tôi tự tin khi viết bộ “Danh tướng Việt Nam”, giới thiệu về cuộc đời và sự nghiệp các bậc sinh vi tướng, tử vi thần, những tinh hoa kiêu hãnh của cả dân tộc. Sau khi bộ sách này được tái bản tới hàng chục lần với số bản in rất lớn, tôi nghĩ mình cần công bố kho tư liệu gốc. Nói khác hơn, ý tưởng biên soạn bộ “Sắc phong Việt Nam” và “Thần tích Việt Nam” đã được hình thành trong tôi từ hàng chục năm nay.    

Tiến sĩ Nguyễn Khắc Thuần.

PV: Xin ông cho biết tóm tắt về ý nghĩa của công trình này?

TS Nguyễn Khắc Thuần: Đây là công trình có nhiều ý nghĩa khác nhau. Về sử học, sắc phong thần cung cấp những tư liệu khá chi tiết không có trong các bộ chính sử. Thông qua sắc phong thần, hậu thế hiểu rộng hơn, sâu hơn và đầy đủ hơn về các nhân vật. Về văn hóa học, bản thân các tờ sắc phong thần là cứ liệu đầy sức thuyết phục, góp phần phản ánh sinh động một phần của diện mạo đời sống tinh thần ngàn xưa. Về tâm linh, sắc phong thần mãi mãi có vị trí tôn nghiêm, ai cũng phải kính cẩn khi tiếp cận và sử dụng. Là người có may mắn sở hữu không ít bản chụp rất sắc nét các sắc phong thần, ngoài bổn phận lưu giữ, tôi nghĩ mình cần phải tích cực tham gia quảng bá kho di sản vô giá của tổ tiên theo cách riêng của mình. Việc này tôi đã âm thầm làm liên tục trong mấy chục năm và công trình “Tổng tập Sắc phong Việt Nam” (tập 1) chỉ là sự tiếp tục.        

PV: Những công đoạn thực hiện bản thảo có gì đặc biệt so với các công trình khác, thưa ông?

TS Nguyễn Khắc Thuần: So với các tác phẩm khảo cứu về Sử học, Văn hóa học, Ngôn ngữ và Văn học cổ hay các tác phẩm phục vụ nhu cầu tra cứu chúng tôi đã công bố, đương nhiên các công đoạn thực hiện bản thảo phải khác hẳn. Tuy nhiên, nếu so với hàng loạt tác phẩm dịch thuật thư tịch Hán cổ hay phiên âm chữ Nôm, quy trình thực hiện “Tổng tập Sắc phong Việt Nam” (tập 1) cũng gần như tương tự. Thứ nhất, chúng tôi chụp lại và cố gắng cho in màu đạt mức trung thực cao nhất trong khả năng có thể. Đây là cách góp phần bảo vệ và quảng bá kho di sản sắc phong thần. Đây cũng là cách để các bậc cao minh dễ dàng kiểm tra lại độ chuẩn xác trong từng lời dịch của chúng tôi. Thứ hai, chúng tôi giới thiệu phần phiên âm các tờ sắc phong thần. Cùng một bản chữ Hán nhưng mỗi thời và mỗi nơi vẫn thường có những cách đọc khác nhau. Tất cả các tờ sắc phong thần trong tập 1 đều có xuất xứ từ Nam Bộ thế kỷ 19 nên chúng tôi phiên âm theo cách đọc của Nam Bộ thế kỷ 19. Thứ ba là lời dịch sắc phong thần. Đây là một trong số những thể cổ văn, do ngày nay không còn ai sử dụng nữa nên chúng tôi phải cố gắng chuyển tải sao cho thật nhẹ nhõm và dễ hiểu nhất nhưng vẫn giữ được âm vận và nhạc vận của thể cổ văn này. Thứ tư là lời hiệu đính. Đọc kỹ tất cả sắc phong thần, tuy không nhiều nhưng thỉnh thoảng chúng tôi cũng thấy có chỗ viết thiếu chuẩn xác, vì thế phải hiệu đính cẩn thận. Ví dụ: Trung đẳng thần Phi vận Tướng quân Nguyễn Phục vốn đỗ Hoàng giáp khoa Quý Dậu, năm Thái Hòa thứ 11 (tức là năm 1453) thời Hoàng đế Lê Nhân Tông (1442-1459) chứ không phải Tiến sĩ khoa Kỷ Vị như sắc phong đã viết. Vả lại đỗ Hoàng Giáp còn cao hơn đỗ Tiến sĩ một bậc. Hay năm Thiệu Trị thứ 3 (tức năm Quý Mão, 1843) nhuận tháng Bảy nhưng một số tờ sắc phong viết thiếu chữ nhuận. Việc viết thiếu khiến cho cách hiểu diễn tiến lịch sử của năm này dễ bị thiên lệch.

Một bản sắc phong Triều Nguyễn.

Thiệu Trị qua đời vào ngày 4-10-1847, nhưng một số sắc phong được ban tặng ngày 20-12-1847 vẫn ghi là năm Thiệu Trị thứ bảy. Sở dĩ có hiện tượng này vì lúc đó Nguyễn Phúc Thì (cũng tức Nguyễn Phúc Hồng Nhậm) tuy đã lên nối ngôi nhưng vẫn tiếp tục dùng niên hiệu Thiệu Trị, phải đến đầu năm 1848 mới bắt đầu dùng niên hiệu Tự Đức.

Tất nhiên, việc hiệu đính rất công phu, không phải chỉ vỏn vẹn chừng ấy. Để tỏ rõ sự tôn trọng nguyên tác Hán văn, tất cả các lời hiệu đính chúng tôi đều đưa hết xuống mục chú thích ở cuối mỗi trang.

Thứ năm là lời chú giải. Đây là công việc rất khó khăn bởi sắc phong chỉ ghi tên thụy, tước hiệu lúc sinh thời hoặc hiệu được ban khi phong thần chứ không ghi rõ họ tên. Thỉnh thoảng mới có một số trường hợp ghi thêm họ, ví dụ như Mai phủ quân, Nguyễn phủ quân, Lương phủ quân, Trần phủ quân… nhưng sắc phong loại này rất ít. Công việc quan trọng của chúng tôi là phải chú thích vắn tắt về lý lịch và sự nghiệp của các đấng được ban sắc phong thần. 

PV: Thưa ông, đây là sách độc bản khổ lớn. Ông có thể cho biết kích thước của sách và kinh phí in ấn hay không?

TS Nguyễn Khắc Thuần: Giá trị của một công trình không phụ thuộc vào kích thước lớn nhỏ hay là trọng lượng nặng nhẹ, nhưng vì muốn thế hệ sau biết sắc phong thần, chúng tôi cho in đúng kích cỡ của sắc phong thần xưa, vì thế sách rộng 81cm, dài 126cm, kể cả giá đỡ (làm bằng gỗ nhóm 1), sách cao 126cm. Mặt khác, vì muốn lưu trữ thật lâu nên sách được in trên loại vải lụa đẹp nhất và bền nhất hiện nay. Bao quanh sách, chúng tôi còn cho làm hộp kính cường lực bảo vệ. Kinh phí in sách gần 150 triệu đồng nhưng doanh nhân Dương Quốc Nam (chủ thương hiệu Phố Xinh và thương hiệu Con Gà Trống) đã hào hiệp tài trợ. Tôi vui vẻ hiến tặng toàn bộ công sức và lao động trí tuệ, còn doanh nhân Dương Quốc Nam cũng hân hoan hiến tặng tất cả kinh phí.

PV: Đây là tập 1, vậy các tập sau ông dự tính sẽ biên soạn như thế nào?

TS Nguyễn Khắc Thuần: Tương tự như các bậc đồng nghiệp khác, xưa nay chúng tôi rất yêu quý và kính trọng nghề nghiệp của mình bởi những việc chúng tôi làm thực sự phù hợp với sở nguyện của bản thân, phù hợp với khao khát lúc sinh thời của song thân và đặc biệt là phù hợp với bầu không khí chung của tổ ấm. Tuy nhiên, do về hưu đã khá lâu, sức lực và trí lực đã hao mòn quá nhiều, chúng tôi không thể nào tiếp tục duy trì phong độ làm việc như cũ. Giá thử trời ban ơn cho được sống minh mẫn thêm một thời gian, chúng tôi sẽ cố gắng giới thiệu các tập sắc phong thần tiếp theo, nhưng chắc chắn không phải in với khổ lớn như lần này bởi chiếm dụng không gian của Bảo tàng cũng là đắc tội. Việc muốn làm và nên làm tuy rất nhiều, nhưng khi đã được liệt vào hàng các cụ, được UBND Thành phố Hồ Chí Minh gửi bằng mừng thọ, chúng tôi chỉ dám hứa sẽ cố gắng chứ không dám khẳng định sẽ hoàn tất công trình lớn vào thời điểm nào của tương lai. Khi không còn trẻ nữa, hình như hay hứa hẹn cũng chính là cách khiến người ta nợ nần nhiều nhất.

PV: Ngoài sắc phong thần, kho tư liệu thuộc dạng tương tự hiện nay còn nhiều không và ông có dự kiến giới thiệu với xã hội hay không?

TS Nguyễn Khắc Thuần: Dân gian còn lưu giữ nhiều tư liệu rất quý, ngoài sắc phong thần và thần tích, gia phả và văn bia cũng có giá trị lớn lắm. Nhờ đọc thần tích chúng tôi mới biết tại sao ở đền Hiền Quan (Phú Thọ) là nơi thờ Thiều Hoa Công chúa (nữ tướng xuất sắc của Hai Bà Trưng) lúc nào cũng có một cái rổ đựng vải vụn; tại sao dân vùng Hát Môn (Phúc Thọ, Hà Nội) cứ đến ngày 8-3 âm lịch lại nấu chè trôi nước; tại sao dân hai xã Cổ Tiết và Văn Lang (Phú Thọ) hễ tổ chức lễ tế Lý Nam Đế là người xướng lễ phải đọc thật rõ từng loại lễ vật…

Nhờ đọc gia phả chúng tôi mới biết tổ tiên Bảng nhãn Lê Quý Đôn vốn người họ Lý chứ không phải họ Lê, tổ tiên của Nguyễn An Ninh vốn người họ Đoàn chứ không phải họ Nguyễn. Nhờ đọc văn bia chúng tôi mới biết mối quan hệ đặc biệt giữa danh tướng Lý Thường Kiệt với Thiền sư Thích Pháp Bảo nói riêng và Phật giáo nói chung…

Tư liệu đặc biệt quý giá này viết bằng chữ Hán, chữ Nôm hoặc trộn lẫn cả chữ Hán và chữ Nôm, độc đáo đến độ thú vị lắm. Chúng tôi từng đọc, từng dịch nghĩa và phiên âm khá nhiều nhưng chưa đáng bao nhiêu so với những gì sưu tầm được. Mong thế hệ sau sẽ hoàn tất tốt đẹp công việc có ý nghĩa lớn lao này.

PV: Xin chân thành cảm ơn tiến sĩ!

HUY ĐĂNG (thực hiện)