“Văn hóa gia đình kế thừa truyền thống, cập nhật hiện đại”

Nhân Ngày Gia đình Việt Nam, phóng viên Báo Quân đội nhân dân Cuối tuần đã có cuộc trao đổi cùng PGS, TS Từ Thị Loan, quyền Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam-đơn vị vừa cùng Vụ Gia đình (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đồng chủ trì Hội thảo “Xây dựng văn hóa gia đình trong xã hội đương đại”-về việc xây dựng và phát triển văn hóa gia đình trong xã hội đương đại hướng tới xây dựng gia đình Việt Nam no ấm, tiến bộ, hạnh phúc.

Phóng viên (PV): Bà có thể phác thảo vài nét về văn hóa gia đình hiện đại?

PGS, TS Từ Thị Loan: Đó là vừa kế thừa những nét của truyền thống, vừa cập nhật nhiều nét hiện đại của thế giới. Những vấn đề về bình đẳng giới, dân chủ, nhân quyền, cái tôi cá nhân được đề cao. Văn hóa gia đình giờ mang tính mở vì quyền con người.

PV: Còn quan niệm về một gia đình hạnh phúc, thưa bà?

PGS, TS Từ Thị Loan: Đầu tiên phải nói về sự may mắn. Nếu cuộc đời cho mình một người chồng, người vợ hợp nhau về tính tình và yêu nhau thực sự thì đó là may mắn nhất. Có tình yêu, mọi sự đều có thể thông cảm, thể tất.

PGS, TS Từ Thị Loan. 

Thứ hai, phải tôn trọng nhau. Hôn nhân bắt đầu từ tình yêu, nhưng tình yêu không phải là bất biến. Trong cuộc sống gia đình, những va chạm về cuộc sống, cơm-áo-gạo-tiền có thể gây nên những mâu thuẫn. Lúc đó cần sự tôn trọng nhau.

Thứ ba là nghĩa. Hai vợ chồng có thể như hai người bạn gắn bó bên nhau đi hết cuộc đời.

Thứ tư, sinh hoạt vợ chồng cần hợp nhau. Ở nước ta, thực ra mọi người đều biết điều đó nhưng ngại nói ra, rồi dẫn tới tình trạng không hòa hợp, rồi ngấm ngầm ngoại tình. Vợ chồng cần được trang bị những kiến thức về vấn đề này.

PV: Cấu trúc gia đình trong xã hội hiện đại đã có nhiều thay đổi. Trước đây thường là tam đại, tứ đại đồng đường, nay chủ yếu là gia đình hai thế hệ. Theo bà, sự thay đổi đó tác động như thế nào đối với xã hội?

PGS, TS Từ Thị Loan: Tác động rất rõ rệt! Sự thay đổi cấu trúc, quy mô của gia đình là đương nhiên, là bước tiến chung của xã hội. Sự thay đổi này có tác động rất nhiều, cả tích cực lẫn tiêu cực tới xã hội. Gia đình nhỏ sẽ phát huy tối đa vai trò của mỗi thành viên, ví dụ vai trò của người vợ, người chồng trong vấn đề kinh tế, trong những quyết định quan trọng của gia đình như nuôi dạy con… Tuy nhiên, sự thay đổi cấu trúc gia đình cũng mang theo những hệ lụy như: Khi ông bà không ở bên, con cái dễ được nuông chiều quá mức…, rồi những vấn đề như: Ngoại tình, rạn nứt gia đình khi không có bố mẹ “cầm cân nảy mực”... Nếu sống với ông bà, khi nhận được những lời khuyên răn, thậm chí là rào cản, tình trạng ly hôn có thể giảm đi rất nhiều.

Còn những vấn đề khác, như tự do cá nhân được phát huy tối đa có thể dẫn tới đi quá giới hạn những chuẩn mực.

PV: Trong câu chuyện ly hôn, nhiều người vẫn tranh cãi rằng, trường hợp này có thể là đổ vỡ, trường hợp khác lại là sự giải thoát?

PGS, TS Từ Thị Loan: Nhìn vào xu thế hiện tại, ở những nước phát triển, tỷ lệ ly hôn cao hơn những nước đang phát triển. Vì thế, người ta dễ đánh đồng rằng, xã hội ở những nước phát triển tiến bộ, dân chủ, vì quyền con người hơn nên người ta hành xử như thế. Nhưng chuyện gì cũng có mặt trái, mặt phải của nó. Nếu một xã hội mà vai trò gia đình giảm đi nhiều thì sẽ kéo theo nhiều hệ lụy. Nhiều nước phương Tây đang phải trả giá cho tình trạng này. Những đứa trẻ khuyết thiếu bố hoặc mẹ chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng xấu. Xã hội như thế sẽ không thể ổn định, trở thành tác nhân dẫn tới trầm cảm, năng suất làm việc suy giảm, tệ nạn…

Gia đình hạnh phúc! Ảnh: Huy Thực 

Ở Việt Nam, trong nhiều trường hợp như với những người vợ bị bạo hành hoặc bị gia đình nhà chồng ức hiếp nhiều quá thì ly hôn cũng là sự giải thoát. Tuy nhiên, cuộc sống vốn muôn màu muôn vẻ, phải biết những vấn đề cụ thể thì mới có thể kết luận.

PV: Khi vai trò cái tôi cá nhân đang ngày càng được nâng cao, nó tác động như thế nào đối với quan hệ gia đình, thưa bà?

PGS, TS Từ Thị Loan: Trước kia, cái tôi cá nhân luôn bị gia đình, gia tộc lấn át đi. Nhiều người vì quyền lợi của gia đình, gia tộc phải lấy vợ, lấy chồng không vì tình yêu. Giờ đây, cái tôi cá nhân được đề cao cũng có những mặt tích cực của nó. Tuy nhiên, nếu cái tôi cao quá, người ta dễ dàng vứt bỏ gia đình. Ngày xưa, khi ly dị, người ta còn phải chịu dư luận từ gia đình, xã hội. Giờ mọi sự dễ dàng hơn nhiều. Nhưng trong các cuộc ly hôn, những đứa con rất khổ. Tôi thấy có một mô hình rất hay ở Nhật Bản. Đó là ly hôn trong gia đình, tức là ly hôn nhưng vẫn sống chung trong một ngôi nhà để vì những đứa con. Sự thỏa thuận ngầm đó rất văn minh, tránh cho những đứa trẻ khỏi đổ vỡ.

PV: Hiện nay, với sự bình đẳng hơn, phụ nữ có xu hướng giảm bớt hay rời xa thiên chức của mình. Theo bà, việc ấy có tác động như thế nào tới gia đình?

PGS, TS Từ Thị Loan: Ngày nay, người phụ nữ phải ra xã hội để khẳng định mình. Vì vậy, nhiều trường hợp phải thuê người giúp việc. Như thế, thiên chức của người phụ nữ có những lúc bị lơ đãng. Từ đó dẫn tới tình trạng mô hình gia đình xã hội hiện đại đa dạng hơn rất nhiều.

PV: Để xây dựng một gia đình hạnh phúc, theo bà, cần làm những gì?

PGS, TS Từ Thị Loan: Quan trọng nhất là cả người chồng lẫn người vợ đều phải cố gắng. Sự cố gắng ấy bắt đầu từ giáo dục. Nếu các bậc cha mẹ có ý thức giáo dục cho con về xây dựng hạnh phúc gia đình, sẽ tạo thành truyền thống, tạo cho các thế hệ sau kinh nghiệm và thái độ trân trọng hạnh phúc gia đình.

Thứ hai, phải biết cách “làm mới” bản thân. Có những phụ nữ ban đầu rất xinh đẹp nhưng sau khi lấy chồng thì xuề xòa, không chăm sóc bản thân, khiến chồng có thể chán. Hay có những bà vợ quá thành đạt, chồng không theo kịp. Phải luôn biết “hâm nóng” tình yêu!

PV: Trân trọng cảm ơn bà!

HẢI ĐĂNG (thực hiện)