Industry 4.0 là gì?
Industry 4.0 bao gồm các thành tố cơ bản là internet vạn vật (IoT), điện toán đám mây (cloud computing), hệ thống không gian mạng thực-ảo (CPS) và điện toán nhận thức (CC). Trong đó, IoT là mạng lưới các thiết bị và phương tiện được tích hợp các thiết bị điện tử, phần mềm, cảm biến, truyền động cho phép người dùng kết nối và điều khiển các thiết bị này bất cứ lúc nào và ở bất cứ nơi nào, thông qua internet. Công nghệ IoT giúp nâng cao hiệu quả sử dụng, hạn chế tác động vật lý của con người lên thiết bị.
    |
 |
|
Rô-bốt Sophia trong một cuộc đối thoại với con người. Ảnh: hansonrobotics.com |
Hệ thống CPS cho phép các nhà máy thông minh kiểm soát quá trình sản xuất qua internet nhờ một hệ thống thuật toán xây dựng một bản sao của hệ thống sản xuất thực trên không gian ảo. CPS có cơ chế hoạt động giống như IoT, nhưng ở mức độ kết hợp và điều phối cao hơn, thường thấy ở các lĩnh vực chuyên sâu như nghiên cứu không gian vũ trụ, lắp ráp ô tô, xử lý hóa chất…
Điện toán nhận thức (CC) hiểu một cách đơn giản là các nền tảng công nghệ AI và xử lý tín hiệu. Những nền tảng này bao gồm cơ chế “học máy” (machine learning), “học sâu” (deep learning), suy luận, xử lý ngôn ngữ, nhận dạng giọng nói và hình ảnh, tương tác giữa con người với máy tính…
Những thành tố này của industry 4.0 sẽ làm thay đổi căn bản sản xuất trong tương lai.
Sophia và công nghệ AI
AI là công nghệ giúp máy móc có thể mô phỏng, bắt chước hoạt động nhận thức của con người, đặc biệt là hai cơ chế: “Học” và “giải quyết vấn đề”. Sophia có thể tích lũy kinh nghiệm (học) từ một cuộc hội thoại với người này để áp dụng vào các cuộc hội thoại khác.
Theo kiến trúc sư của “bộ não” Sophia-ông Ben Goertzel, Sophia có thể bắt chước các cử chỉ và biểu cảm trên khuôn mặt con người, trả lời một số câu hỏi, tham gia vào các cuộc hội thoại đơn giản và phản ứng trước các tình huống khác nhau. Theo đó, Sophia quan sát người đối diện để nhận biết cử chỉ, nghe câu hỏi; sau đó chọn một câu trả lời có sẵn trong cơ sở dữ liệu của mình, kết hợp với những thông tin có được từ internet về lĩnh vực được hỏi và đưa ra câu trả lời. Sophia có khả năng phân tích và chắp nối các đoạn hội thoại nhưng chưa có khả năng hiểu hoàn toàn những gì nó nói.
Ngắn gọn lại, những gì ứng dụng trên Sophia đang dựa trên cơ chế “học máy” và “học sâu” rất tinh vi, tiên tiến nhất của công nghệ AI. Công nghệ AI đang từng bước được tích hợp vào máy móc và ứng dụng rộng rãi trên nhiều lĩnh vực như dịch vụ tài chính, tiện ích trên điện thoại thông minh, chẩn đoán bệnh…
Có thể thấy ứng dụng AI hứa hẹn sẽ đem lại nhiều cơ hội phát triển kinh tế-xã hội trong tương lai, đặc biệt là ở những lĩnh vực độc hại, chỉ rô-bốt mới có thể tiếp cận. Tuy nhiên, AI cũng sẽ là một thách thức không nhỏ đối với lực lượng lao động. Rô-bốt sẽ dễ dàng làm thay công việc của lính cứu hỏa khi tiếp cận nơi xảy ra cháy, nổ. Chuỗi cửa hàng ứng dụng AI Amazon Go khi đưa rô-bốt vào khai thác đồng loạt sẽ khiến hơn 3,5 triệu thu ngân ở Mỹ đứng trước nguy cơ mất việc. Tại Việt Nam, Công ty Gốm sứ Minh Long đã ứng dụng tiến bộ công nghệ vào sản xuất và cắt giảm tới 95% lao động. Việc đánh thuế lao động cũng sẽ là một khó khăn khi lao động giảm đi trong khi năng suất tăng lên và chưa có quy định nào cho đánh thuế rô-bốt.
Trước những thách thức này, lực lượng lao động cần phải có kỹ năng chuyên sâu để thích ứng với những công việc mới khi những công việc cũ bị rô-bốt AI lấy đi. Người ta vẫn sẽ cần đến các nhân viên có tay nghề và trình độ mỹ thuật cao để tạo ra những sản phẩm gốm sứ mỹ nghệ đặc sắc mà rô-bốt không thể tự làm. Lực lượng lao động cũng cần hướng tới những ngành nghề ít chịu ảnh hưởng của AI như các lĩnh vực liên quan tới cảm xúc, thẩm mỹ và thị hiếu... như điều dưỡng, chăm sóc người cao tuổi, thủ công mỹ nghệ…
Sự xuất hiện của Sophia ở Hà Nội những ngày qua cho thấy industry 4.0 đã hiện hữu và đến rất gần với chúng ta. Những thách thức đối với lực lượng lao động là rất lớn và cũng như các quốc gia đang phát triển khác, chuẩn bị tốt nguồn nhân lực chất lượng cao sẽ giúp Việt Nam kịp bước lên “con tàu 4.0” đang bắt đầu tăng tốc.
MAI HUYỀN