Nhà văn hóa Hữu Ngọc trong bài viết “Hồ Chí Minh và trí thức” đã thốt lên: Khó mà cắt nghĩa hết về sức cuốn hút của Hồ Chí Minh với trí thức, đây là điều khiến số lượng và lòng tin của trí thức Việt Nam không ngừng tăng qua suốt cuộc cách mạng và hai cuộc kháng chiến. Hồ Chí Minh đã hấp dẫn các nhà trí thức có tâm, từ những người làm cách mạng (Võ Nguyên Giáp, Phạm Văn Đồng, Trần Văn Giàu...), quan lại cũ (Huỳnh Thúc Kháng, Phan Kế Toại, Phạm Khắc Hòe...), đến văn nghệ sĩ lớp cũ (Nam Sơn, Trần Văn Cẩn, Nguyễn Công Hoan...) và giới “trí thức Tây học” (Trần Đại Nghĩa, Tạ Quang Bửu, Trần Đức Thảo, Lương Định Của, Tôn Thất Tùng...), hay những nhân tài tư sản (Nguyễn Mạnh Hà, Trịnh Văn Bô...).

Các nhà trí thức lý giải sức cảm hóa của Chủ tịch Hồ Chí Minh theo những cách khác nhau, nhưng có một điểm hội tụ rằng Hồ Chí Minh thực sự tôn trọng nhân tài, vượt lên thành kiến về quá khứ, về thành phần xuất thân hay cá tính của từng người. Ông Hồ Đắc Di-một người sính tiếng Pháp-là một ví dụ. Theo cách mạng, trở thành Hiệu trưởng Trường Đại học Y khoa kháng chiến ở Chiêm Hóa, nhưng ngày khai giảng năm 1947, ông vẫn đọc diễn văn bằng... tiếng Pháp. Trong đó, ông khẳng định Hồ Chí Minh chính là niềm tin, hy vọng của giới trí thức và của cả dân tộc: “Chúng ta tìm đâu ra niềm tin, lòng hy vọng nếu không phải từ sự suy ngẫm đầy cảm kích về Người”.

Trong những năm tháng đầu tiên của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, chính phong cách Hồ Chí Minh đã cảm hóa những tài năng quân sự đặc biệt. Trung tướng Nguyễn Bình là một trường hợp như thế. Cuối năm 1945, Bác cử Nguyễn Bình vào làm Tư lệnh Nam Bộ khi ông còn chưa là đảng viên với câu nói nổi tiếng: “Bác giao Nam Bộ cho chú”. Hay “Lưỡng quốc tướng quân” Nguyễn Sơn có chút tâm tư khi được phong Thiếu tướng, Bác đã viết một lá thư khiến ông xúc động, nhận ra phải “dĩ công vi thượng” mà vui vẻ nhận quân hàm.

Đảng ta vừa ban hành Nghị quyết Trung ương 7, khóa XII về xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược. Theo một nghĩa nào đó, cán bộ cấp chiến lược chính là nhân tài của đất nước. Bác Hồ từng viết: “Nhân tài nước ta dù chưa có nhiều lắm nhưng nếu chúng ta khéo lựa chọn, khéo phân phối, khéo dùng thì nhân tài càng ngày càng phát triển”. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về cảm hóa, bao dung, trọng dụng nhân tài chính là con đường đưa Nghị quyết Trung ương 7, khóa XII vào cuộc sống hôm nay.

HỒNG HẢI