Lạ vì những ngôi nhà này khác hẳn những ngôi nhà của đồng bào Ê Đê sở tại, còn quen là bởi đó chính là những ngôi nhà sàn chính hiệu của bà con người Tày từ miền Việt Bắc mới di cư vào khoảng 5, 10 năm lại đây.
Hồ Lăk (Đắc Lắc) - điểm đến hấp dẫn du khách. Ảnh: VĂN HẠNH
Dừng ô tô bên suối, chúng tôi bước qua cây cầu khỉ vào thăm vườn và nhà một gia đình bất kỳ. May mắn ông chủ có nhà. Bên ấm nước ông khoe: "Chè vằng đem từ Cao Bằng vào đây đấy. Trong này cũng có nhưng uống chè quê quen rồi". Ông kể quê ở huyện Hà Quảng, mới cùng gia đình vào huyện Lăk 6 năm nay. Nhìn vườn rẫy thì biết, ngoài điều, chuối đã cho thu hoạch chút ít thì những cây mãng cầu xiêm, bơ, cà phê mới bói trái một hai lứa đầu...
Chuyện làm ăn nơi quê mới, chuyện nhớ Cao Bằng, nhớ đất Bắc xen nhau trong bữa cơm với thịt gà nhà, rau rừng, cá suối. Rồi đột nhiên anh con trai lấy chiếc đàn tính trên chòi canh xuống. Một bài tính tẩu quen thuộc lẩy lên nhấn nhá. Dòng Bằng Giang, những cánh đồng Hòa An, những ngọn núi đá Cao Bằng như hiện về... Anh bảo: Sắp có văn nghệ. Khi ấy, anh sẽ góp tiếng đàn cùng bà con Ê Đê và người Kinh, người Mông, người Thái dưới xuôi lên và từ Bắc vào.
Tiếng đàn tính, tiếng sáo, khèn xen hòa cùng tiếng chiêng, tiếng đàn klông-pút, vòng xòe Tây Bắc và vòng xoang Tây Nguyên quanh đống lửa nơi rừng núi Tây Nguyên này... Vâng, tôi nhớ lại những đêm hội văn hóa các dân tộc ở Hà Nội, ở TP Hồ Chí Minh, ở các thành phố: Buôn Ma Thuột, Plei-cu, những tiếng đàn, tiếng hát, các điệu múa mọi miền. Nhưng đó là những lễ hội trong ánh đèn điện, dưới chân những tòa nhà cao tầng và gần như là các cuộc biểu diễn phục vụ cho công chúng người tứ xứ. Còn ở đây sẽ là bà con với bà con bên ánh lửa bập bùng giữa núi đồi, rừng trồng, rừng già thâm u? Đã từng dự những đêm cồng chiêng buôn làng ở Đăk Lây, Kon Plông..., tôi thấy dường như phải ở giữa rừng, giữa bản, giữa buôn làng mới cảm, mới thấm được những âm thanh sắc màu và nhịp điệu của rừng, của những con người sinh ra, lớn lên, cùng nhau làm ăn, sống chết nơi đây.
Ngày xưa, ít nhất là từ thuở Nguyễn Huệ cùng anh em nhà Tây Sơn đã cố kết Kinh-Thượng mà gây dựng nên cả một vùng căn cứ, một đội quân Tây Sơn thượng đạo trên đất Tây Nguyên, mà đã có cả một đạo tượng binh do vợ chồng tướng quân Trần Quang Diệu-Bùi Thị Xuân thống lĩnh. Bây giờ, non sông liền một dải, Tây Nguyên đã mới lên, đông đúc lên theo năm tháng, ngoài khối Kinh-Thượng làm nòng cốt, còn có cả bà con các dân tộc Việt Bắc, Tây Bắc cùng cộng cư, cộng sinh.
Đương nhiên cuộc sống cộng sinh mới mẻ và lớn lao này thật không thể diễn ra dễ dàng. Các bước đi của gần 60 dự án sắp xếp dân cư, đất đai, công ăn việc làm được triển khai trong 2 thập kỷ đầu tiên của thế kỷ 21 mới chỉ giải quyết được gần một nửa số dân di cư từ các địa phương đến Tây Nguyên. Khó khăn còn chồng chất, nhưng người cũ người mới, bà con đã biết dựa vào nhau để từng năm tháng vượt lên đói nghèo.
Là đây, cùng sắc áo váy xanh lam, cùng là những màu đen, đỏ, trắng, vàng của cây và hoa rừng, màu nâu của đất. Là đây, tiếng thầm thì, trì đục, tươi tắn của những âm sắc Việt Bắc, Tây Bắc đan xen, hòa điệu với tiết tấu rộn ràng, sôi động Tây Nguyên. Tây Nguyên đa thanh đa sắc, âm nhạc và vũ điệu dập dìu.
MẠNH HÙNG