Người Việt Nam vốn hiếu khách, khách đến vào dịp Tết, thường phải có quà, quà phải mang bản sắc Việt. Tôi có nhiều bạn bè làm đối ngoại, lễ tân cho các cơ quan, doanh nghiệp và thấy họ khá lúng túng trong khâu chuẩn bị quà cho khách quốc tế. Quanh đi quẩn lại vẫn là mấy thứ đồ thủ công lụa thêu, gỗ chạm hay hàng đan lát vốn rất phổ biến ở Hàng Đào, Hàng Gai (Hà Nội). Loại quà như vậy, thường thì khách đã chủ động mua hoặc được quá nhiều người Việt tặng. Thành ra, nhiều khách rời Việt Nam mà không mang theo quà tặng, vì họ đã có những món đồ tương tự.
Tôi đem chuyện này trao đổi với nhà văn hóa Hữu Ngọc, ông bảo, đó cũng là vấn đề ông nghiên cứu, suy ngẫm nhiều năm nay. Có nhiều sản phẩm nghệ thuật mang đặc trưng văn hóa Việt Nam, như tượng, tranh... được khách quốc tế, nhất là khách Âu-Mỹ rất thích, nhưng giá cả lại khá đắt, thành ra không thể là món quà lưu niệm phổ thông cho các cơ quan, doanh nghiệp. Bản thân nhà văn hóa Hữu Ngọc đã nhiều lần tặng bạn hữu quốc tế chiếc điếu cày nông dân làm bằng tre, viết lên thân điếu vài câu chúc Tết bằng tiếng Việt, kèm thêm câu thơ Việt: “Nhớ ai như nhớ thuốc lào/ Đã chôn điếu xuống lại đào điếu lên”. Nhiều người rất thích thú, họ đánh giá đó là món quà đáng yêu của nền văn minh cây lúa, cây tre. Có một nhà ngoại giao phương Tây được ông Hữu Ngọc tặng điếu cày, thường mang theo trong những chuyến công tác, để “khoe” và giới thiệu về văn hóa Việt Nam.
Chiếc điếu cày của người nông dân chỉ là một ví dụ cụ thể. Qua món quà mà nhà văn hóa Hữu Ngọc dành tặng bạn bè quốc tế gợi ý cho chúng ta nhiều điều, để tạo ra những sản phẩm du lịch mang bản sắc Việt, cũng như để chuẩn bị quà tặng khách quốc tế. Thậm chí, phải thấy rằng, sản xuất những món quà văn hóa phải trở thành một ngành công nghiệp thực thụ, đáp ứng nhu cầu hội nhập và phát triển của đất nước.
Nghị quyết Đại hội XII của Đảng đã đề cập nội dung phát triển ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam. Phát triển ngành công nghiệp này phải đa dạng, đồng bộ; phải chú trọng cả những sản phẩm truyền thống “tí hon” và giá trị thấp như kiểu chiếc điếu cày của nhà văn hóa Hữu Ngọc. Những món quà như thế, sẽ trở thành những “đại sứ tí hon” đưa văn hóa Việt lan tỏa.
HỒNG HẢI