Sức sáng tác dồi dào

Bắt đầu từ năm 2007 đến nay, Hội Nhạc sĩ Việt Nam đã tổ chức 37 liên hoan âm nhạc, trong đó hầu hết quy mô tổ chức ở các tỉnh, vùng miền và hai lần liên hoan quốc tế. Liên hoan âm nhạc các khu vực những năm qua vẫn được tổ chức theo phương thức nhóm lại các chi hội âm nhạc gần nhau, có tiềm lực sáng tác, hội viên ổn định. Bên cạnh đó, hằng năm, Hội Nhạc sĩ Việt Nam đều có những tổng kết, đánh giá các tác phẩm trong năm của hội viên ở các thể loại để trao giải, tặng bằng khen. Không kể những cuộc vận động sáng tác theo các chủ đề, của địa phương, các trại sáng tác hằng năm cũng thu hút sự tham gia của nhiều nhạc sĩ và sau mỗi liên hoan, cuộc vận động hay trại sáng tác lại có thêm nhiều tác phẩm mới ra đời. Tất nhiên, số tác phẩm tham dự ở mỗi liên hoan, hội thi, chỉ là một phần nhất định được lựa chọn từ nhiều tác phẩm của các nhạc sĩ.

Liên hoan âm nhạc toàn quốc đợt 1-khu vực phía Bắc được tổ chức lần đầu tiên không chỉ là một nỗ lực rất lớn của Hội Nhạc sĩ Việt Nam và các nhạc sĩ về quy mô tổ chức mà còn đánh dấu một bước chuyển nâng cao tính chuyên nghiệp cho tổ chức biểu diễn âm nhạc Việt Nam, như nhà lý luận phê bình âm nhạc Nguyễn Thị Minh Châu, Phó chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam, liên hoan lần đầu tiên dung hòa cả tính học thuật và tính xã hội.

Nếu như trước đây, các chi hội nhạc sĩ ở địa phương tự chọn tác phẩm để dự liên hoan khó tránh được tình trạng nể nang, sắp xếp luân phiên cho các hội viên có tác phẩm dự thi. Bên cạnh đó, do điều kiện dàn dựng biểu diễn, các chi hội thường dàn dựng trước bằng lực lượng tự có, hát trên nền nhạc sẵn, thu vào đĩa CD, tính chuyên nghiệp không cao. 

leftcenterrightdel
Ca sĩ biểu diễn sáng tác của nhạc sĩ tham dự Liên hoan âm nhạc toàn quốc đợt 1-khu vực phía Bắc

Ở liên hoan lần này, các chi hội được thông báo gửi tác phẩm về Hội Nhạc sĩ Việt Nam trước khoảng 3 tháng, Hội đồng nghệ thuật sẽ tuyển chọn các tác phẩm đưa vào chương trình biểu diễn; ca sĩ nhận bài rồi tập, biểu diễn trực tiếp với dàn nhạc trên sân khấu, khắc phục tình trạng hát nhép như trước đây. Để làm được điều đó, từ bản nhạc của nhạc sĩ, ban tổ chức phải thực hiện việc chuyển soạn cho dàn nhạc, phối khí, hòa âm, huy động nhân lực, nghệ sĩ biểu diễn rất lớn từ hơn 10 đơn vị nghệ thuật như: Nhà hát Ca múa nhạc Quân đội,  Học viện Âm nhạc Quốc gia, Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội…

Sức sáng tác dồi dào, số tác phẩm nhiều mà như Thiếu tướng, nhạc sĩ Đức Trịnh, Phó chủ tịch Thường trực Hội Nhạc sĩ Việt Nam nhận xét là đã phản ánh đúng bức tranh lao động, sáng tạo của các nhạc sĩ, đáp ứng được nhu cầu thưởng thức âm nhạc của khán giả, công chúng yêu nhạc cả nước. Nhưng nhiều sáng tác chất lượng, đoạt giải trong các liên hoan lại hầu như vắng bóng trên các phương tiện thông tin đại chúng. Điều đó khiến công chúng quan tâm đưa ra thắc mắc: Các tác phẩm đó ở đâu? Viết về cái gì? Vì vậy, liên hoan được đánh giá là sự kiện đặc biệt trong đời sống âm nhạc nước ta hiện nay. Bởi đây không chỉ là dịp nhìn lại bức tranh sáng tác của các nhạc sĩ cả nước; giới thiệu các tác phẩm mới; đặc biệt là với hình thức tổ chức chuyên nghiệp, liên hoan đã giúp các nhạc sĩ bước đầu quảng bá những tác phẩm vang xa hơn.

Ca khúc cần thêm đôi cánh

Sức sáng tác dồi dào nhưng còn vấn đề đặt ra là làm thế nào để các sáng tác hay được phổ biến đến với công chúng một cách rộng rãi hơn, đồng thời khuyến khích sự sáng tạo của nhạc sĩ? Bởi trong giai đoạn hiện nay, khi các gameshow, nhạc giải trí tràn ngập thị trường; những chương trình giới thiệu ca khúc mới trên báo, truyền hình ít đi; trong khi đó, nhiều sáng tác mới ra đời chẳng mấy ai biết tới hoặc mãi chỉ được xếp trong ngăn tủ.

Khi đứa con tinh thần ra đời, bất kể nhạc sĩ nào cũng mong muốn nhiều người biết đến, nhưng thực tế nhiều nhạc sĩ chia sẻ rằng, họ cứ sáng tác thôi, ai hát thì hát, cũng không để tâm đến chuyện quảng bá ra sao, bản quyền thế nào. Hiện nay, cách phổ biến sáng tác mới thường là qua việc nhạc sĩ phối hợp với đơn vị nghệ thuật để biểu diễn trong các chương trình nghệ thuật, hội thi; hoặc tự quảng bá nhưng không phải nhạc sĩ nào cũng có kinh phí để dàn dựng, quảng bá các sáng tác mới.

Vĩnh Phúc là một trong số ít chi hội âm nhạc được đánh giá có sự kết hợp tốt giữa các đơn vị nghệ thuật với nhạc sĩ. Theo nhạc sĩ Lê Xuân Thủy, Chi hội trưởng Chi hội Nhạc sĩ Vĩnh Phúc, hằng năm số lượng sáng tác mới của các nhạc sĩ khá nhiều, có người có hàng chục tác phẩm. Và vì ông là Trưởng đoàn Nghệ thuật Ca múa nhạc tỉnh Vĩnh Phúc nên việc tổ chức biểu diễn sáng tác mới của các nhạc sĩ thuận lợi hơn. Ngoài ra, chi hội còn kết hợp với Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật tỉnh để giới thiệu sáng tác mới.

Chi hội Nhạc sĩ Thừa Thiên-Huế với 45 hội viên, đông thứ ba cả nước. Huế còn có Hội Âm nhạc tỉnh với hơn 100 hội viên (bao gồm cả 45 hội viên Chi hội Nhạc sĩ). Tuy nhiên khi hỏi về việc phổ biến, quảng bá sáng tác của mình thì nhạc sĩ Nguyễn Việt nói rằng, không có cách gì quảng bá cho tốt được cả. Tác phẩm ra đời, nhạc sĩ đương nhiên rất muốn công bố rộng rãi nhưng thực hiện khó khăn nên nhiều khi đành bỏ trong ngăn kéo giống như con chim có giọng hay nhưng không được chắp thêm đôi cánh để bay xa. Chỉ tính riêng việc thu đĩa CD, chi phí phối khí, ca sĩ, phòng thu đã tốn kém ít nhất vài triệu đồng cho một ca khúc ngắn. Nếu may mắn gửi cho đài truyền hình được chọn quay video thì có khi nhạc sĩ phải trả thêm tiền cho ca sĩ.

Ở nhiều địa phương, chi hội nhạc sĩ cũng kết hợp với các đơn vị nghệ thuật, trung tâm văn hóa để tổ chức các chương trình âm nhạc, giới thiệu tác phẩm của các nhạc sĩ, nhưng thực tế, chương trình như vậy tốn kém chi phí, trong khi đó, các chi hội hầu hết hạn chế về kinh phí hoạt động, khó xin tài trợ nên không phải chi hội nào cũng có khả năng tổ chức thường xuyên.

Nhạc sĩ Nguyễn Việt cũng bày tỏ, nếu các liên hoan, tác phẩm được ban tổ chức phối khí, dàn dựng hoàn chỉnh, thu, quay lại có thể phát trên truyền hình, phát thanh thì nhạc sĩ cũng được hỗ trợ rất lớn. Đó cũng là mục tiêu của Hội Nhạc sĩ Việt Nam trong tổ chức liên hoan âm nhạc vừa qua. Được biết, Hội Nhạc sĩ Việt Nam đã làm việc với Đài Tiếng nói Việt Nam, Truyền hình Kỹ thuật số VTC để có kế hoạch đưa các sáng tác mới giới thiệu với công chúng định kỳ. Theo đó, hai đơn vị trên phụ trách về kỹ thuật, hội phụ trách về chuyên môn, nhạc sĩ chuẩn bị nhạc và ca sĩ để tổ chức thu âm, ghi hình tác phẩm.

Theo nhạc sĩ Xuân Thủy, từ các liên hoan, hội cần có những hình thức quảng bá, giới thiệu tác phẩm mới mang tính lan tỏa rộng hơn. Ở cấp chi hội, cần tìm tòi đầu ra để sáng tác mới có sức sống tùy thuộc vào tình hình, đặc điểm của từng địa phương. Hiện nay, phổ biến trên mạng xã hội cũng là một kênh đáng để nhạc sĩ lưu tâm. Tuy nhiên, cũng như nhạc sĩ Nguyễn Việt nói, trong khi đất nước còn rất nhiều vấn đề cần giải quyết, nếu các nhạc sĩ cứ đòi hỏi, trông chờ vào chế độ hỗ trợ của Nhà nước thì không nên. Cách tốt nhất là các chi hội, các nhạc sĩ cùng nỗ lực, chung vai tìm cách hoạt động hiệu quả, đặc biệt là hợp tác chặt chẽ với sở văn hóa-du lịch, đài phát thanh-truyền hình và các cơ quan, đơn vị trong tỉnh để nâng bước những sáng tác vang xa hơn.

Bài và ảnh: DƯƠNG THU