“Chúng ta cần một động lực mới cho tăng trưởng!”

Gần 200 đại biểu gồm các quan chức cao cấp từ 21 nền kinh tế thành viên APEC, đại diện Hội đồng Hợp tác kinh tế Thái Bình Dương (PECC) và Hội đồng Tư vấn doanh nghiệp APEC (ABAC)… đã tham dự hội nghị. SOM 1 có ý nghĩa quan trọng mở đầu “Năm APEC Việt Nam 2017” và khởi động công tác chuẩn bị cho Tuần lễ cấp cao sẽ được tổ chức vào tháng 11 năm nay tại TP Đà Nẵng.

Nhân dịp này, phóng viên Báo Quân đội nhân dân Cuối tuần đã có cuộc phỏng vấn Tiến sĩ Võ Trí Thành, nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, chuyên gia kinh tế cao cấp của đoàn Việt Nam tại SOM 1.

Phóng viên (PV): Thúc đẩy tăng trưởng bền vững là một trong 4 ưu tiên hợp tác của Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương trong năm 2017. Theo ông, yếu tố này có ý nghĩa như thế nào đối với các nền kinh tế APEC trong bối cảnh hậu quả của cuộc khủng hoảng tài chính thế giới vẫn chưa chấm dứt?

TS Võ Trí Thành: Tăng trưởng bền vững quan trọng vì nó gắn với những ý tưởng phát triển mà người ta rất quan tâm trong vòng 5-10 năm trở lại đây. Tức là, cái tăng trưởng ấy phải mang tính bao trùm, phải thân thiện với môi trường, phải tạo ra năng lực chống chịu tốt với các cú sốc. Cú sốc ấy có thể là khủng hoảng tài chính, có thể là những tác động bất lợi của biến đổi khí hậu…

Phát triển bền vững không chỉ để đem lại thêm việc làm, thu nhập cho người dân mà còn phải gắn với cuộc sống có chất lượng hơn, cao hơn. Hay nói cách khác, là cần một sự tăng trưởng hài hòa các khía cạnh kinh tế, xã hội, môi trường. Điều đó càng trở nên cấp thiết trong bối cảnh tự do hóa thương mại, tự do hóa đầu tư đã mang lại nhiều thành quả phát triển ở rất nhiều quốc gia, nhưng đâu đó vẫn còn lăn tăn về một số vấn đề như: Vấn đề nghèo khổ đã giảm rất nhiều nhưng vẫn còn, vấn đề bất bình đẳng xã hội, trong khi đó, vấn đề môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu càng trở nên cấp bách.

Tiến sĩ Võ Trí Thành. 

Thế là, tăng trưởng bền vững vừa gắn với ý tưởng mới, vừa gắn với câu chuyện hiện thực, từ tăng trưởng, việc làm, thu nhập, đời sống đến những cái phải chống chịu… Thế rồi, vấn đề mới lại đặt ra trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ thương mại trào dâng, trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghệ lần thứ tư đang đặt ra rất nhiều vấn đề cả lợi ích, chi phí, cả tác động tích cực, cả tác động tiêu cực mà người ta chưa thể đong đo đếm hết được.

PV: Với Việt Nam, ý nghĩa của tăng trưởng bền vững có gì khác biệt so với các nền kinh tế khác trong APEC?

TS Võ Trí Thành: Cũng vậy thôi! Việt Nam là nước đang phát triển, là một nền kinh tế nhỏ đang hội nhập sâu thì những nhu cầu phát triển đầy đủ, toàn diện là yêu cầu rất quan trọng.

Nói sâu hơn, có mấy ý thế này. Thứ nhất, trình độ phát triển của Việt Nam chưa cao, mới ở mức thu nhập trung bình thấp, mình phải tiến lên thế nào để chất lượng tăng trưởng tốt. Thứ hai, nền kinh tế Việt Nam rất mỏng, trong khi bối cảnh kinh tế toàn cầu như vậy, làm sao chúng ta thích ứng được để vươn lên? Thứ ba, quan trọng nhất, Việt Nam đang ở giai đoạn bước ngoặt của cải cách và phát triển. Chúng ta muốn có một cách thức phát triển mới với mô hình tăng trưởng bền vững vì cuộc sống, chất lượng sống tốt hơn. Chính lúc này là lúc chúng ta phải tương tác, học hỏi để phát triển. Ngoài ra, còn có nhiều thứ tác động mạnh tới Việt Nam, ví dụ Việt Nam là một trong những nước bị tác động bất lợi nhất của biến đổi khí hậu.

Có những cái chung và cũng có những cái sâu lắng, đặc thù riêng.

PV: Trong bối cảnh một số nền kinh tế trên thế giới đang trở lại với chủ nghĩa bảo hộ, APEC cần có chính sách gì để tăng trưởng liên kết, thưa ông?

TS Võ Trí Thành: Rõ ràng chủ nghĩa bảo hộ nổi lên là một tin không thuận. Lý do không thuận có 3. Một là, nó làm hạn chế những nỗ lực, niềm tin vào tác động tổng thể có lợi của hội nhập, của liên kết, của tự do hóa thương mại và đầu tư. Thứ hai, trong vài năm gần đây xuất hiện một hiện tượng chưa từng có, đó là tăng trưởng thương mại toàn cầu thấp hơn rất nhiều so với tăng trưởng GDP. Hiện tượng này làm quá trình phục hồi kinh tế sau khủng hoảng tài chính càng khó khăn. Thứ ba, chủ nghĩa bảo hộ có thể làm cho tính đồng thuận, tính hợp tác trong nhiều vấn đề quan trọng của liên kết khu vực gặp trở ngại, khó khăn. Mà chúng ta đều biết, APEC hoạt động vì mục tiêu thịnh vượng, phát triển bền vững, vì sự chia sẻ lợi ích, mà đằng sau đó là sự tự do hóa thương mại, đầu tư đem lại. Và thực chất trong gần 30 năm qua, APEC đã đem lại nhiều thành quả phát triển trên cơ sở liên kết khu vực. Vì thế, chúng ta cần phải tiếp tục khẳng định vai trò đầu tàu trong liên kết khu vực.

Cuộc họp của Ủy ban Thương mại và Đầu tư (CTI) - SOM 1. Ảnh: APEC201 

Nhìn ở khía cạnh khác, trong quá trình phát triển, dù ý kiến có thể là trái chiều, dù có thể là sự không đồng thuận giữa lý thuyết và thực tiễn, nhưng chủ nghĩa bảo hộ có những nền tảng xã hội và chính trị khiến mình cũng phải suy nghĩ. Tại sao lại có Brexit? (người dân nước Anh bỏ phiếu đồng thuận rời khỏi Liên minh châu Âu-PV). Tại sao chủ nghĩa bảo hộ lại nổi lên? Những vấn đề này có gốc rễ từ xã hội. Đó là một bộ phận lớn người lao động, đặc biệt tại các nước phát triển, không được hưởng lợi từ quá trình mà người ta nghĩ rằng gắn với toàn cầu hóa, tự do hóa thương mại. Tức là, một tỷ lệ rất lớn người lao động ở 34 thành viên OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế gồm 34 nền kinh tế có kinh tế thị trường phát triển nhất thế giới-PV) trong 10 năm qua thu nhập gần như không tăng.

Những thành quả liên kết của hội nhập cần được tiếp tục nhưng phải với cái nhìn thẳng vào thực tế, phải thông minh hơn, khéo hơn. Bản thân tự do hóa thương mại, đầu tư là tốt nhưng phải đi kèm theo nhiều cải cách, chính sách khác để hạn chế những tiêu cực có thể phát sinh. Ví dụ như cải cách bên trong, những chính sách liên quan đến tăng trưởng bao trùm, hỗ trợ những nhóm yếu thế, làm sao đem lại tài chính, công nghệ cho nền kinh tế nhiều hơn nữa.

PV: Tính đến nay, APEC đã thành lập gần 3 thập niên, ông có thể khái lược những đóng góp của diễn đàn này đối với sự phát triển của các nền kinh tế thành viên?

TS Võ Trí Thành: Thứ nhất, nếu nhìn vào các nền kinh tế trong APEC so với cách đây 10-15 năm, phải nói rằng, độ mở cửa cao hơn rất nhiều, hàng rào giảm đi đáng kể. Những điều ấy tạo nên một APEC năng động về tăng trưởng và đầu tư, tạo ra sự thịnh vượng và xóa đói giảm nghèo. Đóng góp lớn thứ hai, APEC là diễn đàn và cũng là chất xúc tác ra đời rất nhiều hiệp định thương mại và đóng góp cho Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) rất nhiều. Thứ ba, phải hiểu APEC là diễn đàn không mang tính ràng buộc cao, nhưng APEC là nơi cho những sáng kiến, những ý tưởng liên kết hội nhập, phát triển.

Từ năm 1989 đến giờ, APEC là kinh nghiệm, là bài học cho tất cả gắn với hội nhập và phát triển. Và một đóng góp nữa là vấn đề ổn định và an ninh. Khi các mối quan hệ về kinh tế phát triển, khi các nhà lãnh đạo có cơ hội “mặt đối mặt” thì cũng là cơ hội để giảm các căng thẳng. Mà, ổn định là điều kiện tiên quyết cho thịnh vượng, phát triển.

PV: Chủ đề ưu tiên đề xuất của Việt Nam ở APEC 2017 có tác động như thế nào với tiến trình tự do hóa thương mại, thưa ông?

TS Võ Trí Thành: Đoàn Việt Nam đã có 4 đề xuất ưu tiên. Thứ nhất là thúc đẩy tăng trưởng bền vững, sáng tạo và bao trùm. Thứ hai là hội nhập kinh tế và kết nối khu vực, trong đó, thúc đẩy nhanh tiến trình thực hiện Mục tiêu Bogor về tự do hóa thương mại và đầu tư ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương là rất quan trọng và cấp thiết, cần đề ra một tầm nhìn APEC sau năm 2020. Thứ ba là khuyến khích sự năng động của các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ, vừa và ưu tiên. Thứ tư là bảo đảm an ninh lương thực và nông nghiệp bền vững, trong đó, công tác chuyển giao, ứng dụng kỹ thuật là rất quan trọng đối với việc cải thiện năng suất trong sản xuất nông nghiệp, cũng như ứng phó với biến đổi khí hậu.

Đề xuất của Việt Nam rất phù hợp với thời điểm hiện nay. Chúng ta cần một động lực, động năng mới cho tăng trưởng. Hơn nữa, tăng trưởng phải đem lại lợi ích cho tất cả. Các đề xuất của Việt Nam đã giành được sự đồng thuận khá nhanh chóng và mạnh mẽ. Hy vọng mọi việc sẽ thuận lợi, tạo đà tốt cho SOM 2, SOM 3, hội nghị lãnh đạo cấp cao.

PV: Ở góc độ cá nhân, là một chuyên gia kinh tế cao cấp, theo ông, APEC cần làm gì để có thể thực hiện thành công những mục tiêu đề ra?

TS Võ Trí Thành: Chìa khóa của thúc đẩy tự do hóa thương mại, đầu tư là lòng tin, ý chí chính trị và sự đồng thuận tương đối của các bên liên quan trong xã hội. Chúng ta đã có bệ đỡ tốt. Đó là hội nhập, tự do hóa thương mại đầu tư đã đem lại nhiều thành tựu về phát triển. Hơn nữa, không đâu trên thế giới này sự trải nghiệm thực tiễn lại rõ như ở châu Á-Thái Bình Dương. Đây là khu vực năng động nhất, mà cái năng động ấy một phần rất lớn nhờ vào sự liên kết, hội nhập. Tuy nhiên, tại thời điểm này đang xuất hiện nhiều khó khăn. Có vấn đề về lý luận làm sao đạt được rất nhiều mục tiêu của phát triển trong dài hạn nhưng đánh đổi ít nhất trong ngắn hạn. Đó là những đòi hỏi mới gắn với những xu hướng mới mà tác động của nó chúng ta vẫn chưa biết hết như: Già hóa dân số, dịch chuyển đô thị… Vì thế phải kết hợp nghiên cứu, phải có niềm tin đồng thuận. Đây là thời điểm hết sức khó khăn nhưng cũng đầy thú vị.

PV: Xin cảm ơn ông về cuộc phỏng vấn!

PHƯƠNG TRANG (thực hiện)