Chuyên gia và FIR

Phóng viên Báo Quân đội nhân dân Cuối tuần đã lược ghi lại một số ý kiến.

TS Võ Trí Thành, nguyên Phó viện trưởng Viện nghiên cứu và quản lý kinh tế Trung ương:  Bản chất của cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư (FIR) là sự kết nối với con người ở vị trí trung tâm mạng lưới. Chuỗi kết nối này ngoài việc làm tăng năng suất lên hàng chục, hàng trăm lần sẽ khiến cho hàng triệu người lao động sẽ phải từ nhà máy bước ra ngoài. Tuy nhiên, xu thế của cuộc cách mạng này là tất yếu, không một ai có thể cưỡng lại được.

Với Việt Nam, có 4 tiền đề để có thể bắt kịp FIR. Đầu tiên là việc đề cao vai trò của thể chế và người lãnh đạo. Thể chế phải tốt, lãnh đạo phải nhanh, mạnh và quyết đoán, sâu sát, nhạy cảm với tình hình để có quyết sách đúng đắn. Thứ hai là phải có một hệ thống giáo dục, đào tạo kỹ năng đủ tốt để cung cấp cho thị trường nguồn nhân lực số có chất lượng cao. Tiền đề thứ ba là phải tiếp tục coi doanh nghiệp sáng tạo là trung tâm, đồng thời thúc đẩy an ninh mạng kết nối. Tiền đề cuối cùng là một “anh hùng” cho cuộc cách mạng này.

PGS, TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện kinh tế Việt Nam: Cơ hội của FIR là vô tận, bởi nó sẽ thay đổi cơ bản tất cả mọi thứ trong cuộc sống hiện nay. Tuy nhiên, thách thức cũng rất cao, vì công nghệ 4.0 gắn chặt với năng lực trí tuệ. Trong phần lớn của cải sản xuất ra cho xã hội thì của cải do trí tuệ sáng tạo chiếm tỷ lệ ngày càng lớn trong tổng GDP. Đây là thách thức cơ bản nhất của những nước đi sau, thậm chí còn bị đặt ra bên lề sự phát triển chung của toàn nhân loại. Mặt khác, ở góc độ xã hội, mỗi cuộc cách mạng công nghiệp đều mang đến sự đảo lộn hệ thống giá trị. Khi rô-bốt có thể thay thế con người, cấu trúc gia đình sẽ phải thay đổi.

Việt Nam cần chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao cho FIR. Ảnh: NGUYỄN OANH 

Với Việt Nam, FIR được dự báo là sẽ có tác động rất lớn tới thị trường lao động. Những ngành gắn với lao động thủ công sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất. Tiếp đến là ngành nghề gắn với quá trình tự động hóa. Ví dụ, ngành dệt may, với những thao tác cắt, may thì máy móc đều có thể thay thế được. Hay với ngành lắp ráp điện tử, rô-bốt cũng có thể thay thế…

Lợi thế lớn nhất của Việt Nam khi bước vào FIR là đi sau thế giới nên không phải tốn quá nhiều cho chi phí chuyển đổi cho những cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai, thứ ba. Do đó, chúng ta phải tận dụng những cơ hội từ FIR và phải có tầm nhìn vượt trội, thậm chí phải hơi khác thường. Nếu làm được điều này thì đất nước sẽ chuyển biến rất nhanh. Điều này gắn chặt với tầm nhìn của người lãnh đạo, tầm nhìn quản trị quốc gia.

Bà Lại Việt Anh, Phó cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Công nghệ thông tin, Bộ Công Thương: FIR dựa trên nền tảng công nghệ số và tích hợp tất cả các công nghệ thông minh. Tính kết nối cao độ này giúp tối ưu hóa các nguồn lực để sản xuất ra những sản phẩm đáp ứng tốt nhất nhu cầu của thị trường, giúp lược bỏ nhiều khâu trung gian trong dây chuyền cung ứng và tăng cơ hội tiếp cận chuỗi giá trị toàn cầu cho các chủ thể của nền kinh tế, tạo ra một xu hướng mới thường được gọi với cái tên "kinh tế chia sẻ". Tuy nhiên, nền kinh tế này hiện cũng đang đặt ra nhiều thách thức đối với các nhà quản lý chính sách tại Việt Nam, bao gồm tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, bảo đảm hài hòa lợi ích đối với các mô hình kinh doanh dịch vụ truyền thống; kiểm soát việc minh bạch về thông tin; quản lý giao dịch điện tử, thanh toán quốc tế về thương mại bằng thẻ; quản lý chất lượng dịch vụ, sản phẩm; chống thất thoát thuế và một số vấn đề xã hội khác nảy sinh như lao động, việc làm và an sinh xã hội.

TS Phạm Đình Thưởng, Phó vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Công Thương: Nếu như những thách thức trong hoạch định chính sách trước những tác động của một cuộc cách mạng công nghiệp đối với các nước phát triển là 1 thì đối với những nước đang phát triển như Việt Nam sẽ là 10. Đối với FIR, thách thức chung là chính sách nào để tạo được những doanh nghiệp nội địa có thể ứng dụng những công nghệ nổi bật của cuộc cách mạng này và làm sao để phát triển một nền kinh tế chia sẻ. Thách thức cụ thể đối với Việt Nam là làm chủ công nghệ. Đây là việc không bao giờ dễ dàng, nhưng cũng không phải là không thể. Việt Nam đang có lợi thế trong làm chủ công nghệ FIR do đã có những yếu tố quan trọng là nền tảng cho cuộc cách mạng lần này. Đó là tỷ lệ dân số và doanh nghiệp sử dụng internet cao, ngành công nghệ thông tin đang có sự phát triển mạnh mẽ với tốc độ tăng trưởng lên đến 16%; Việt Nam cũng đứng trong tốp 5 nước tăng trưởng công nghệ thông tin nhanh nhất thế giới…

Ông Trương Gia Bình, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn FPT: Từ khi ngành công nghệ thông tin đặt mục tiêu vươn ra thế giới thì tiềm lực ngành cũng vượt trội so với năng lực kinh tế Việt Nam. FIR không phải cuộc cách mạng của các đại gia mà là cuộc cách mạng của mọi người. Trong đó có thể có những nhóm rất bé, chỉ có vài người nhưng những nhóm nhỏ đó sẽ thay đổi tương lai, diện mạo của các ngành kinh tế. Đích đến của FIR còn rất xa, tiến trình có thể phải 15 năm nữa mới thấy đích nhưng để tới đích thì phải bắt đầu từ bây giờ.

FIR sẽ khiến các doanh nghiệp trở thành những doanh nghiệp theo thời gian thực, tức là các doanh nghiệp có thể tự động hóa các quy trình xuyên suốt trong toàn bộ hệ thống và đưa ra phản ứng cần thiết ngay tức thì kể cả trong việc quản trị, đáp ứng nhu cầu khách hàng lẫn đưa ra các mô hình kinh doanh mới. Với Việt Nam, đây là cơ hội lớn. Bởi lẽ, nhiều doanh nghiệp của Việt Nam đã sẵn sàng và đang thích ứng nhanh chóng với nền kinh tế số và những thay đổi nhanh chóng mà làn sóng này mang đến. Tuy nhiên, các doanh nghiệp Việt Nam cần thận trọng, tỉnh táo trước những thay đổi của FIR. Cụ thể, doanh nghiệp Việt Nam cần liên tục cập nhật các xu hướng công nghệ mới, hoặc bắt tay với các công ty công nghệ lớn để không bị lạc hậu.