Người Khơ-me tại Sóc Trăng vui Tết Nguyên đán tại chùa.
Hòa cùng dòng chảy văn hóa Việt, Tết Nguyên đán đã trở thành cái Tết chung của hầu hết các dân tộc anh em trên dải đất hình chữ S. Ở ĐBSCL, nơi được xem là mảnh đất trù phú có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống với những nét bản sắc văn hóa riêng biệt, từ lâu người dân cũng đã xem Tết Nguyên đán là ngày hội không thể thiếu trong đời sống tinh thần.
Người Khơ-me vốn có truyền thống văn hóa phong phú và lâu đời nhưng mang đặc điểm riêng biệt và độc đáo là mọi sinh hoạt văn hóa đều gắn bó với chùa chiền, đạo Phật. Nói đến lễ hội của đồng bào dân tộc Khơ-me, chúng ta có thể kể đến 3 lễ hội chính trong năm là: Tết Chol Chnam Thmay cổ truyền (Tết năm mới), lễ hội Sen Đôn Ta (Phchum Banh-lễ hội cúng ông bà tổ tiên) và lễ hội Dâng Y Kathina. Ngoài ra còn có lễ hội Ok Om Bok (cúng trăng), lễ Dâng bông, lễ Phật đản, lễ hội phum sóc…
Còn đối với đồng bào Chăm sống tại vùng An Giang, bên cạnh sự cuốn hút kỳ lạ của những ngôi làng mang kiến trúc độc đáo còn phải kể đến những nét văn hóa khác, đặc biệt là các nghi thức lễ. Do theo đạo Hồi (phái Islam) nên không có khái niệm “Tết” mà thay vào đó là có nhiều lễ hội tôn giáo (lễ tục tôn giáo). Một trong những lễ hội tôn giáo mang ý nghĩa như Tết Nguyên đán, đó là Lễ Ramadal (diễn ra vào giữa tháng 8 đến giữa tháng 9 hằng năm).
Dù có phong tục, tập quán và Tết cổ truyền khác nhau, nhưng trải qua thời gian dài gắn bó, người Khơ-me và đồng bào Chăm ở khắp các tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL cũng tất bật dọn dẹp, trang hoàng nhà cửa, sắm quần áo mới, vào chùa lễ Phật… trong những ngày Tết Nguyên đán. Dù không phải là Tết truyền thống dân tộc mình nhưng vẫn được bà con đón nhận nhiệt tình, xem như là một dịp nghỉ ngơi, sum vầy và thắt chặt tình đoàn kết các dân tộc anh em.
Chúng tôi vượt hàng chục ki-lô-mét theo Quốc lộ Nam Sông Hậu về xã Vĩnh Hải, thị xã Vĩnh Châu. Trước đây Vĩnh Hải là xã nghèo, xa xôi nhất của tỉnh Sóc Trăng. Rẽ vào con đường bê tông phẳng lỳ, từ xa, chúng tôi đã nhận ra khu dân cư ấp Trà Sết vừa mới xây dựng xong. Nhiều căn nhà tường kiên cố mọc lên san sát.
Đón chúng tôi trong ngôi nhà còn thơm mùi sơn mới, ông Danh Sen, ấp Trà Sết, xã Vĩnh Hải vui vẻ nói: “Được hỗ trợ nhà ở và ba công đất sản xuất, vợ chồng tôi cảm ơn Nhà nước nhiều lắm! Có nhà ở ổn định rồi, vợ chồng tôi đã mở tiệm tạp hóa nhỏ, mỗi ngày kiếm cũng được vài chục nghìn. Có được nhà mới, lại có thêm thu nhập nên năm nay gia đình đón Tết sung túc hơn”. Nhìn chiếc tủ thờ bày biện mâm ngũ quả với đầy đủ các loại bánh trái đặc trưng của người dân Nam Bộ cùng vài chậu mai đang hé nụ vàng trước sân, chúng tôi cảm nhận một cái Tết tươi vui, ấm áp đang hiện hữu trong căn nhà của ông Danh Sen.
Không riêng Sóc Trăng mà tại Hậu Giang, không khí đón Tết của bà con nơi đây cũng không kém phần rộn rã. Tương tự như các dân tộc anh em, Tết Nguyên đán cũng là dịp người Khơ-me sum vầy bên gia đình. Ngoài dồn sức lo cho vụ lúa đông xuân, bà con còn trồng thêm hoa màu, nuôi gà vịt để bán trước Tết, chuẩn bị tiền sắm sửa quần áo cho con cháu, trang trí nhà cửa, sắm sửa đồ ăn, thức uống... Nét thú vị trong cách đón Tết Nguyên đán của bà con người Khơ-me là những buổi văn nghệ mang đậm nét văn hóa dân tộc và thường hay đi chùa để cầu phúc cho ông bà, cha mẹ, con cháu.
Còn đối với người Chăm, Tết Nguyên đán là dịp vui chơi, sum họp gia đình chứ không thực hiện phần lễ nghi như các lễ truyền thống của dân tộc. Bên cạnh việc trang hoàng nhà cửa, mua sắm Tết, bà con còn cùng nhau nấu các món truyền thống như: Món cari, làm tung lò mò (lạp xưởng Chăm) hay làm bánh rế (một loại bánh ngọt) để đãi khách và tạo không khí ấm cúng trong gia đình.
Đã từ lâu, ngày Tết Nguyên đán cũng là một trong những sự kiện quan trọng trong năm. Theo quan niệm của người Kinh, người Khơ-me và các dân tộc anh em nói chung thì Tết không chỉ đơn thuần là không khí sum họp gia đình mà còn là cái Tết chung của tình đoàn kết, gắn bó giữa các dân tộc anh em chung sống thuận hòa, nghĩa tình trên dải đất Việt Nam thân yêu.
Bài và ảnh: THÚY AN