Nói rồi, Sùng Thình Lìn chỉ tay lên ngọn núi cách chỗ chúng tôi đứng khoảng cây số, nheo mắt: “Sẽ đi lên đó”. Hai anh em ngồi lên con xe Win gần “trơ xương”, phóng lên đỉnh cao 1.800m ở xã Lao Chải, huyện Vị Xuyên (Hà Giang). Tôi hỏi Sùng Thình Lìn: “Đi kiếm đồ gì vậy?”. “Hoa ban”. “Giờ mới đầu năm dương lịch, lấy đâu hoa ban?”. “Kiếm được mới tài chứ”. Nghe Sùng Thình Lìn nói, tôi nghĩ có tìm cả mấy ngày cũng chẳng ra hoa ban vào thời điểm này. Nhưng vẻ mặt chàng trai người Mông này tự tin lắm, khiến tôi an tâm ngồi trên con xe Win thả hồn ngắm cảnh.

Đường đi càng lúc càng khó, tiết trời mấy bữa nay ở Lao Chải đặc quánh trong cả một màn sương đậm đặc. Lúc mới lên đây, Giàng Thị Chu-vợ của Sùng Thình Lìn bảo: “Các anh may thế, lên đúng vào ngày có nắng. Chứ tầm này trên đây toàn mưa với sương mù thôi”.

Sùng Thình Lìn đi rừng có tiếng ở Lao Chải, nhanh thoăn thoắt như con nai, con hoẵng, chẳng buồn để mắt tới ông bạn người Kinh hớt hải chạy đuổi phía sau. Đến một quãng rừng bên suối, Sùng Thình Lìn dừng lại, ngửa mặt lên trời tìm kiếm. Tôi mệt quá, chẳng còn sức đâu mà ngước mắt lên cao, cứ thế ngồi xoa tay vào má, thở dốc. Tôi bỗng giật mình khi thấy dưới chân có mấy bông hoa ban, chắc cũng rụng được mấy ngày rồi. Lạ thật, sao lại có hoa ban vào thời điểm này nhỉ? Thường thì loài hoa đặc trưng của núi rừng Tây Bắc này cứ phải tầm tháng 3 mới nở rộ.

Người Mông, Thái... coi hoa ban là một loại rau dùng trong mỗi bữa ăn.

Sùng Thình Lìn hái được mấy cành hoa ban to thì sướng lắm, vừa ngồi trên cây vừa nói vọng xuống: “Chừng này là đủ làm nộm, xào thịt bò rồi”. Nghe nói vậy, tôi đã ứa nước miếng. Thảo nào lúc hai anh em chuẩn bị đi, đã thấy vợ Sùng Thình Lìn nhóm lửa, chuẩn bị soong nồi. Cứ nghĩ trời lạnh dưới 10 độ, ăn cơm nếp nương với đĩa thịt bò xào hoa ban nóng bỏng lưỡi, tôi đã muốn nhanh nhanh về bản.

Giàng Thị Chu biết chồng sẽ kiếm được hoa ban, nên đã thái sẵn thịt bò, đập giập mấy củ tỏi. Mỡ lợn đen có khác, quện với tỏi, thịt bò xào to lửa thơm lừng khắp bản. Mấy con chó lúc nãy nằm im một góc vườn, giờ cũng chạy đi chạy lại hít hít gần khu bếp. Bữa cơm ở nhà Sùng Thình Lìn thật là vui, có đông đủ gia đình nên mọi người cười nói rôm rả lắm. Chúng tôi thì hiểu chuyện các thành viên gia đình Sùng Thình Lìn được lõm bõm vài phần, vì lúc mọi người nói tiếng Kinh, lúc lại nói tiếng Mông. Nhưng Kinh hay Mông thì cứ 100% nâng chén là hiểu tấm lòng nhau ngay. Giàng Thị Chu bảo: “Các anh đi công tác nhiều nơi, ăn uống nhiều của ngon vật lạ rồi. Nhưng tin rằng hiếm khi được ăn hoa ban xào thịt bò, nhất là lại vào dịp đầu năm mới”.

Đĩa thịt bò xào hoa ban, người nhà Sùng Thình Lìn cứ nhường chúng tôi. Ban đầu chúng tôi còn hơi ngại, nhưng sau thấy mọi người mời nhiệt tình quá nên mấy lữ khách cũng ăn uống vô tư.

Giàng Thị Chu nói chân tình: “Các anh ở lại đây thêm mấy ngày nữa, em sẽ làm hoa ban xào thịt ngựa, hoa ban hấp, đọt ban non đồ, nộm hoa ban, hoa ban hầm xương bò… cho các anh thưởng thức”. Sùng Thình Lìn bảo vợ: “Mai em làm nộm đọt ban với hoa riềng, rau dớn, rau thối, trộn vừng chấm với chẩm chéo để các anh ý ăn cho biết”. Dù đã no căng bụng nhưng nghe thấy món hay hay như vậy, mấy anh em dưới xuôi lại muốn thưởng thức ngay.

Bên chén rượu, Sùng Thình Lìn kể, tầm này, thanh niên trai tráng ở Lao Chải (địa bàn có 99% là người Mông) đi rừng nhiều lắm. Đi để kiếm những cây hoa ban có thể nở hoa vào tầm đầu năm mới âm lịch. Tục lệ của người Mông, con rể đến nhà bố mẹ vợ thì xách theo con gà, chai rượu. Rể nào mà có thêm cành hoa ban thì sang lắm. Thấy tôi có vẻ ngạc nhiên, Giàng Thị Chu bảo: “Anh thấy đấy, hoa ban tháng 3 mới nở rộ, thế nên tầm cuối tháng 1, đầu tháng 2 mà kiếm được hoa ban là điều đáng quý mà”.

Bài và ảnh: THÔNG ĐẠT