Dựng tuồng kỷ niệm bang giao

Kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam-Singapore, Nhà hát Tuồng Việt Nam đã tổ chức các hoạt động văn hóa nghệ thuật để chào mừng tại Rạp Hồng Hà (Hà Nội). Điểm nhấn là công diễn vở tuồng “Huyền thoại ngọn đồi đỏ” trong hai tối 5 và 6-8. Các buổi diễn đều đông kín khán giả, ban quản lý rạp đã phải xếp thêm ghế nhựa, ngồi chật dọc hai bên lối đi. Điều này chứng tỏ tuồng chưa bị khán giả quay lưng hay ngán ngẩm như “lời đồn thổi”. Vở diễn dựa theo kịch múa “Bukit Merah” do đạo diễn người

Singapore Chua Soo Pong viết kịch bản, nghệ sĩ Nguyễn Sỹ Chức chuyển thể tuồng, NSƯT Đặng Bá Tài đạo diễn, NSƯT Nguyễn Khánh Toàn biên đạo múa.

“Huyền thoại ngọn đồi đỏ” lấy bối cảnh vùng biển Singapura-nơi bầy cá kiếm hung dữ tấn công dân làng. Tính mạng dân chúng bị đe dọa nên quốc vương Maharaja tìm người tài giúp sức. Tể tướng hiến kế tuyển chọn quân lính, mang đao lớn giết bầy cá. Tuy nhiên, đội quân bị cá tấn công và bị thương nặng. Cậu bé Nadim (14 tuổi)-sống ven biển-gợi ý vua kết thân cây chuối thành bè sẽ khiến mũi sắc của cá kiếm bị mắc. Kế hoạch thành công, Nadim được vua ban thưởng và đưa vào cung hầu cận. Thấy Nadim nhỏ tuổi mà tài cao, tể tướng sinh lòng đố kỵ và tìm cách tiêu diệt. Trong cuộc truy bắt, Nadim trúng mũi tên độc và thiệt mạng. Tể tướng bị sét đánh chết… Vở tuồng lấy cảm hứng từ sử thi vùng Đông Nam Singapore, khi được các nghệ sĩ Nhà hát Tuồng Việt Nam chuyển thể, “Huyền thoại ngọn đồi đỏ” giữ nguyên thông điệp: Nhà vua biết cách trọng dụng người tài và phản bác những lời nanh nọc của cận thần. Singapore là quốc gia đa văn hóa nên vở diễn có sự hòa trộn của văn hóa Ấn Độ, Malaysia, Trung Hoa. Điều này thể hiện rõ ở trang phục và các điệu múa. Theo các nghệ sĩ, ngoài múa tuồng, diễn viên nhà hát còn phải dày công học múa dân gian Singapore.

leftcenterrightdel
Cảnh trong vở diễn “Thầy Ba Đợi”

Theo NSND Phạm Ngọc Tuấn, Giám đốc Nhà hát Tuồng Việt Nam, việc một đạo diễn nước ngoài tham gia dàn dựng nghệ thuật truyền thống của Việt Nam không chỉ mang tới hơi thở mới, mà còn giúp nghệ thuật tuồng có thể được giới thiệu rộng rãi hơn với bạn bè quốc tế. Điều này được chứng minh bằng hoạt động hợp tác giữa đạo diễn Chua Soo Pong với nhà hát. Năm 2017, ông viết kịch bản và đạo diễn vở tuồng “Dưới bóng đa huyền thoại” đoạt giải “Màn trình diễn xuất sắc” tại Liên hoan Nghệ thuật sân khấu Trung Quốc-ASEAN; vở biểu diễn tại Liên hoan Nghệ thuật Quốc tế Pohang (Hàn Quốc) rồi tiếp tục được giới thiệu tại Liên hoan Sân khấu thế giới ở Canada.

Đạo diễn Chua Soo Pong cho biết, khán giả quốc tế đã đánh giá rất cao nghệ thuật tuồng truyền thống Việt Nam, đó là một bộ môn đòi hỏi nhiều kỹ năng về diễn xuất của các diễn viên như vũ đạo, hóa trang, biểu cảm gương mặt. “Tôi luôn cảm thấy ở các diễn viên Việt Nam nguồn năng lượng dồi dào. Điều đó làm tôi rất có hứng thú trong mỗi lần hợp tác với Nhà hát Tuồng Việt Nam và mong muốn các dự án hợp tác quốc tế về lĩnh vực sân khấu giữa Việt Nam và

Singapore sẽ không dừng lại. Tôi luôn sẵn lòng đưa nghệ thuật truyền thống Việt Nam ra thế giới qua việc đưa vở diễn tham gia tranh tài tại các liên hoan nghệ thuật quốc tế”-đạo diễn Chua Soo Pong chia sẻ.

Nghệ sĩ Bắc-Trung-Nam sum vầy

Buổi biểu diễn đầu tiên vở cải lương “Thầy Ba Đợi” tại Nhà hát Lớn Hà Nội tối 27-5 mưa như trút nước, nhưng ghế ngồi trong khán phòng nhà hát không còn chỗ trống. Trên những hàng ghế VIP có sự hiện diện của nhiều lãnh đạo Đảng, Nhà nước và UBND TP Hà Nội, điều mà rất lâu rồi những người làm nghệ thuật luôn mong chờ. Đây là vở diễn chào mừng “Một thế kỷ sân khấu cải lương Việt Nam” (1918-2018), với sự tham gia diễn xuất của 86 nghệ sĩ, trong đó có những nghệ sĩ thuộc “thế hệ vàng” của cải lương ba miền Bắc-Trung-Nam như: NSƯT Thanh Tuấn, NSƯT Hùng Minh, NSND Vương Hà, NSƯT Lê Tứ, NSƯT Hữu Quốc, NSƯT Quế Trân, Trần Quang Khải, Võ Minh Lâm… Vở cải lương “Thầy Ba Đợi” tái hiện cuộc đời và ghi nhận công lao của nhạc sư Nguyễn Quang Đại-người có công lớn trong việc “dân dã hóa” âm nhạc Cung đình Huế và mong muốn lưu truyền nghệ thuật này cho con cháu đời sau. Trước khi tiến ra Thủ đô diễn hai buổi tại Nhà hát Lớn Hà Nội, vở cải lương đã được công diễn tại TP Hồ Chí Minh và TP Long An 4 suất diễn.

Điều đáng kể từ vở “Thầy Ba Đợi” là sự góp mặt của các ngôi sao cải lương trong cả nước đều có thể bỏ qua những vướng mắc, khó khăn trong diễn xuất, giọng hát vùng miền để cùng nhau đứng chung trên một sân khấu, cống hiến cho khán giả một vở diễn có tính học thuật cao cũng như đạt giá trị về chất lượng nghệ thuật. Ở đó còn thể hiện sự năng động của ê-kíp thực hiện khi huy động được nguồn lực tài chính từ các “mạnh thường quân” nhiệt thành ủng hộ, để vở diễn có thể thực hiện tour lưu diễn từ Nam ra Bắc mà không một nghệ sĩ nào phải bỏ vai. Đạo diễn, NSƯT Triệu Trung Kiên, Phó giám đốc Nhà hát Cải lương Việt Nam, lạc quan cho rằng, thời gian qua, cùng với sự nỗ lực của các nghệ sĩ trong dàn dựng những vở diễn có chất lượng, lấy lại niềm tin yêu nghệ thuật sân khấu truyền thống trong lòng khán giả, thì việc khuyến khích các nghệ sĩ năng động tìm các mối quan hệ với doanh nghiệp để họ đầu tư dàn dựng vở diễn đã có những biến chuyển khá thuận lợi. Khi có những nguồn kinh phí tài trợ, vở diễn được quảng bá ngay từ khâu khởi dựng cho đến chọn lựa điểm biểu diễn, đối tượng khán giả mở rộng tới các đối tác của nhà tài trợ, đã tạo cơ hội cho sân khấu cải lương rộn ràng. Nếu như trước kia, mỗi năm Nhà hát Cải lương Việt Nam chỉ dàn dựng không quá 2 vở diễn/năm thì trong hai năm trở lại đây đã tăng lên 4-5 vở cùng nhiều trích đoạn, kịch mục; trong đó đa phần kinh phí được tài trợ, thu nhập của nghệ sĩ, diễn viên tăng. Mặc dù nhà hát chưa có sân khấu biểu diễn cố định riêng nhưng thời gian qua cũng đã được vận dụng chính sách giảm giá thuê các điểm biểu diễn khi ra các vở mới tại Nhà hát Lớn Hà Nội, Nhà hát Chèo Việt Nam (số 1 Giang Văn Minh), Trung tâm Nghệ thuật Âu Cơ (số 8 Huỳnh Thúc Kháng)…

Hứa hẹn khởi sắc

Nhà hát Tuồng Việt Nam vừa tổ chức thi tốt nghiệp cho 32 học viên hệ trung cấp (4 năm); Nhà hát Chèo Việt Nam tổ chức lễ báo cáo cho 17 diễn viên và 9 nhạc công tập sự sau 3 năm. Đây là kết quả của việc triển khai thực hiện Đề án đào tạo đội ngũ diễn viên, nhạc công nghệ thuật tuồng, chèo, cải lương và dân ca kịch cho các đơn vị nghệ thuật trong cả nước, do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch triển khai. Các em được tuyển ở lứa tuổi 14, 15 và giờ ra trường thì có độ tuổi 17, 18. Tham gia khóa đào tạo, các em được hỗ trợ không mất tiền, miễn 100% học phí suốt những năm học, được sắp xếp, bố trí chỗ ở ngay tại các nhà hát. Giám đốc Nhà hát Tuồng Việt Nam cho biết, ngoài kinh phí mà Nhà nước cấp để đào tạo theo đề án thì các nhà hát đã tự co kéo thêm từ tiền ngân sách, tiền quỹ phúc lợi của đơn vị để đầu tư cho các em chỗ tập luyện, sinh hoạt và hỗ trợ học chuyên môn. Các thầy nổi tiếng của làng tuồng cũng không nề hà thù lao giảng dạy còn hạn hẹp, không quản ngại đi lại, luôn theo sát các trò trong lớp để giảng dạy, chỉ dẫn cho những người sẽ kế tục sự nghiệp của mình.

Nhà hát Chèo Việt Nam lại có chính sách duy trì hỗ trợ 2 triệu đồng  /tháng kể từ ngày các em nhập trường học cho đến khi tập sự. Sau khi ký hợp đồng vào tháng 7 vừa qua, các em hưởng lương hợp đồng theo quy định hiện hành. “Chưa thể nói được sẽ có những tài năng hay không, điều này phụ thuộc vào lòng yêu nghề và nỗ lực rèn nghề của các em. Nếu lao tâm khổ tứ với nghề, chắc chắn sẽ có ngày ăn lộc Tổ nghề. Chưa chính thức nhưng một số em đã được chúng tôi đưa vào đóng các vai trong các vở diễn của nhà hát”-NSƯT Thanh Ngoan, Giám đốc Nhà hát Chèo Việt Nam cho hay. Nhà hát Chèo Việt Nam đang lập dự án đào tạo liên thông cho diễn viên hợp đồng, lứa diễn viên tập sự khi ký hợp đồng cũng sẽ có cơ hội tham gia, vừa được làm nghề, vừa được học nâng cấp lên bậc đại học.

PGS, TS Trần Trí Trắc, nhà lý luận phê bình sân khấu đánh giá cao việc thực hiện đào tạo với hình thức kết hợp giữa các nhà hát với Trường Đại học Sân khấu và Điện ảnh Hà Nội: Đây là một hướng đi đúng, đáp ứng nhu cầu “thanh xuân hóa” đội ngũ của nghệ thuật sân khấu truyền thống, mang lại hiệu quả khả quan về chất lượng đào tạo và làm nghề. Giám đốc Nhà hát Tuồng Việt Nam thì mong rằng sẽ được thực hiện tiếp đề án để 5 năm sau, nhà hát có thêm lứa diễn viên mới, liên tiếp có những tài năng trẻ phục vụ cho nghệ thuật tuồng.

Bài và ảnh: CHÂU XUYÊN