Trào lưu làm MV của nhiều ca sĩ góp phần làm phong phú đời sống âm nhạc, thỏa mãn nhu cầu công chúng thưởng thức nhạc online. Tuy nhiên, đằng sau sự ồn ào được công chúng chú ý, hình thức nghệ thuật này cũng có không ít chuyện đáng bàn.

Cuộc chơi công phu và tốn kém

“Phi MV bất thành ca sĩ” là câu cửa miệng của giới ca sĩ hiện nay. Nó phản ánh đúng thực tế thị trường nhạc Việt online. Nếu như trước đây, những ca sĩ nổi tiếng thường chọn cách tổ chức liveshow (chương trình biểu diễn của cá nhân) để khẳng định tên tuổi, thì nay, ra mắt MV là xu thế phổ biến. Lý do là làm liveshow rất kỳ công, tốn kém và đầy rủi ro. Việc có những đêm diễn ở sân vận động với cả nghìn khán giả đến xem, đầu tư kinh phí tiền tỷ kiểu như liveshow của ca sĩ Mỹ Tâm trước đây, hiện rất khó có gương mặt nào đủ khả năng và dũng cảm để tái lập. Nhu cầu thưởng thức âm nhạc của công chúng, nhất là giới trẻ cũng đã thay đổi căn bản. Thay vì đến nhà hát xem chương trình, người ta chỉ cần một cái điện thoại thông minh là đã có thể thỏa mãn nhu cầu. Xu hướng nghe hát chuyển sang xem hát của công chúng do sự tác động mạnh mẽ và toàn diện của công nghệ thông tin khiến giới ca sĩ và các nhà sản xuất phải nhanh chóng tìm cách đổi mới hình thức, thích ứng với thị hiếu. MV ca nhạc là lựa chọn tất yếu không chỉ ở Việt Nam mà là xu thế chung của thị hiếu nghệ thuật toàn cầu.

leftcenterrightdel
Cảnh quay trong MV “Chàng vinh quy” - sản phẩm được đầu tư công phu, chất lượng của ca sĩ Phương Thảo và đạo diễn Khải Hưng. Ảnh: HẢI BÁ

Hướng đến thị trường, thị hiếu công chúng dịp Tết Kỷ Hợi 2019, giới ca sĩ trong Nam ngoài Bắc đang bước vào cuộc đua làm MV rất sôi động. Không chỉ những gương mặt nổi đình nổi đám trong thị trường âm nhạc, ngay cả những giọng ca đang ngồi trên ghế nhà trường cũng nhanh chóng nắm bắt xu hướng để tìm kiếm cơ hội nổi tiếng. Nữ ca sĩ Lê Ngọc Thúy (sinh viên Nhạc viện TP Hồ Chí Minh) là một ví dụ. Sau khi ra mắt MV đầu tay “Nhớ mẹ” nhân mùa Vu lan báo hiếu rằm tháng bảy vừa qua, giọng ca xứ Nghệ 23 tuổi lập tức hành trình ra Thanh Hóa thực hiện MV “Duyên tình xứ Thanh” để kịp ra mắt công chúng dịp Tết này. Để làm được MV “Nhớ mẹ” và một đêm ra mắt tại Trung tâm Văn hóa quận 5 (TP Hồ Chí Minh), Ngọc Thúy đã phải tích cóp tiền đi hát từ 3 năm nay. Lựa chọn dòng nhạc mang âm hưởng dân ca, MV của Ngọc Thúy dù chưa thực sự trau chuốt về hình ảnh, chưa thật nổi trội về giọng hát và diễn xuất của diễn viên, song chính cái chất dân gian, dân tộc quyện trong âm hưởng ví, giặm và câu chuyện của tình mẫu tử cảm động từ nội dung ca từ đã giúp cô lấy được nước mắt của khán giả. Chọn dòng nhạc mang âm hưởng dân ca kết hợp hình ảnh theo phong cách lịch sử, cổ trang làm MV đang là xu hướng của nhiều ca sĩ. Sau một thời gian tò mò, lạ lẫm với những phong cách mới do những ca sĩ thị trường thể hiện, kiểu như “hát mà như nói”, “nhảy nhót giật đùng đùng”… thị hiếu khán giả bây giờ đã khó tính hơn. Linh San, sinh viên ngành truyền thông Trường Đại học Văn hóa TP Hồ Chí Minh, nói: “Chúng tôi thấy nhàm chán với những giọng hát công nghệ, nặng về vũ đạo. Những ca khúc mang hồn cốt dân gian, dân tộc với cách phối mới, cách hát sáng tạo của ca sĩ dễ chinh phục khán thính giả hơn”.

Nắm bắt nhu cầu của một bộ phận đông đảo công chúng, những giọng ca quen thuộc của dòng nhạc mang âm hưởng dân ca đã kịp cho ra đời những MV với những phong cách thể hiện mới, sáng tạo. MV “Giếng quê” của NSƯT Tố Nga là một ví dụ. Chọn một ca khúc đã khá quen thuộc để thực hiện MV là một quyết định có phần mạo hiểm của Tố Nga, nhưng nhờ cách thể hiện mới kết hợp với chất dân gian và hiện đại, “Giếng quê” được công chúng đón nhận tích cực.

Người “chịu chơi” nhất trong giai đoạn này phải kể đến nữ ca sĩ Phương Thảo. Chị là giọng ca có thương hiệu, là chủ nhân của khá nhiều MV có chất lượng nghệ thuật tốt. Nhân kỷ niệm 20 năm đi hát, Phương Thảo đầu tư mạnh tay cho MV “Chàng vinh quy” theo phong cách tuồng, xẩm, do chị sáng tác và thể hiện. Phần hình ảnh do đạo diễn Khải Hưng của VTV đảm nhiệm, với sự trợ giúp của 5 đạo diễn truyền hình phụ trách các công đoạn và hơn 100 diễn viên quần chúng. Chỉ chừng ấy thông tin đủ cho thấy mức độ công phu, tốn kém của sản phẩm âm nhạc này. Có kỹ năng diễn xuất, sở hữu giọng hát đẳng cấp, MV “Chàng vinh quy” của Phương Thảo là câu chuyện tôn vinh đạo học, đạo làm người của truyền thống văn hóa cha ông. Một số phóng viên mảng văn hóa nghệ thuật của các báo cho rằng, “Chàng vinh quy” sẽ là ứng viên sáng giá cho Giải thưởng Âm nhạc cống hiến năm nay ở hạng mục MV.

Trước đó, những MV của các giọng ca thị trường đang nổi danh cũng được đầu tư rất công phu, tốn kém. Nổi bật nhất phải kể đến ca sĩ Sơn Tùng M-TP. Không chỉ tìm đến những danh lam thắng cảnh nổi tiếng trong nước, ê kíp của giọng ca được giới trẻ mến mộ này còn sang cả Hàn Quốc để chọn cảnh quay cho MV. Càng những ca sĩ nổi danh, mức độ đầu tư cho MV càng “khủng”, tạo nên một cuộc chạy đua ngầm nhưng rất quyết liệt của các ca sĩ.

MV - được gì, mất gì?

Điều gì ở MV khiến ca sĩ phải đua nhau thực hiện? Câu trả lời chung nhất cho mọi ca sĩ là để khẳng định thương hiệu, hâm nóng tên tuổi. Với những người mới vào nghề, đầu tư dăm chục triệu đồng cho một MV đã là một nỗ lực, nhưng với những người nổi tiếng, chịu chơi, con số này có khi lên đến vài tỷ đồng. Sản phẩm tốt đi liền với chiến dịch quảng bá, chọn thời điểm ra mắt phù hợp là những yếu tố bảo đảm sự thành công. Thước đo của thành công là mức độ “phủ sóng” của MV trên truyền thông, mạng xã hội và lượt người xem, comment, like… trên youtube. MV “Lạc trôi” của Sơn Tùng M-TP sau gần một năm ra mắt đã đạt hàng chục triệu lượt xem và comment trên youtube. Địa danh “Cổng trời tiên cảnh” ở Đà Lạt, nơi được chọn làm bối cảnh quay MV “Lạc trôi” với những khuôn hình đẹp như chốn bồng lai tiên cảnh, đã tạo nên cơn sốt du lịch “phượt” trong giới trẻ. Không chỉ ca sĩ nổi danh mà ngành du lịch Đà Lạt cũng được hưởng lợi lớn nhờ hiệu ứng quảng bá mạnh mẽ từ MV ca nhạc đình đám này. MV “Em gái mưa” của nữ ca sĩ Hương Tràm do đạo diễn Tuấn Anh thực hiện cũng là một hiện tượng được giới trẻ chú ý không kém. Sau khi gây sốt bằng sản phẩm âm nhạc, ê kíp thực hiện “thừa thắng xông lên” đầu tư hơn 12 tỷ đồng thực hiện bộ phim điện ảnh cùng tên. Từ “cõi vô danh”, sau khi diễn xuất minh họa cho MV “Em gái mưa”, diễn viên trẻ Mai Tài Phến trở nên nổi tiếng, trở thành gương mặt điện ảnh được săn đón. Tất nhiên, để đạt được hiệu quả kép như MV “Lạc trôi” hay “Em gái mưa” không hề là điều dễ dàng.

Sau hơn hai tháng ra mắt, MV “Nhớ mẹ” của ca sĩ Lê Ngọc Thúy cũng đã đạt lượng người xem lên đến hàng trăm nghìn lượt trên youtube. Với một ca sĩ trẻ, đó là con số đáng mơ ước. Lê Ngọc Thúy cho biết, sau khi có MV đầu tay được công chúng đón nhận, cô nhận được lời mời đi show liên tục. “Tháng có 30 ngày thì em đi hát đến hơn 20 ngày rồi. Tiền thù lao từ các show diễn cũng tăng lên. Em có cơ hội được hát trên sóng phát thanh, truyền hình và những chương trình lớn. Nếu như trước đây phải chật vật đi hát kiếm sống thì nay, em sống khỏe bằng nghề và có tiền để làm những MV tiếp theo”-Ngọc Thúy tiết lộ. Một giọng ca trên ghế nhà trường còn thế, với những tên tuổi đình đám trong thị trường âm nhạc, sau thành công của mỗi MV, thứ mà họ thu về được không chỉ là tần suất xuất hiện trên truyền thông mà nguồn thu từ show diễn, quảng cáo… cũng tăng chóng mặt. Gương mặt MV trở thành mục tiêu săn đón của nhiều nhãn hàng, thương hiệu sản phẩm. Nhiều doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư kinh phí cho những “ngôi sao ca nhạc” làm MV để lồng ghép quảng cáo sản phẩm.

Tận dụng ưu thế của thị trường nhạc online để quảng bá sản phẩm là cách làm phổ biến của nghệ thuật quảng cáo. Lượng người xem MV càng nhiều, ca sĩ có cơ hội nhận được những hợp đồng quảng cáo càng lớn. Cuộc chơi kiểu đôi bên cùng có lợi vì mục đích “câu view” và lợi nhuận tất sẽ dẫn đến sự hổ lốn của môi trường nghệ thuật nhạc online. Thế nên nếu xem một MV nào đó, dù là bối cảnh làng quê nghèo hay cốt truyện cổ trang, dã sử, nhưng bạn lại thấy nhân vật sử dụng những chiếc điện thoại đắt tiền hay cặp đôi thể hiện tình cảm mặn nồng trên những tấm nệm có logo của những thương hiệu hiện đại, thì cũng đừng ngạc nhiên, bởi đó là những nhãn hàng, sản phẩm tài trợ cho ca sĩ làm MV đấy.

Bước vào cuộc đua, tất có kẻ thua người thắng. Có không ít MV được đầu tư công phu, nhưng khi tung lên youtube thì “vắng như chùa bà Đanh”. Có những giọng ca mới ở tầm… hát karaoke, nhưng nhờ được lăng xê đúng thời điểm, MV vẫn thu hút lượng người xem đông đảo. Người đẹp CP là một dẫn chứng. Vũ khí duy nhất của cô gái này là nhan sắc. Sau khi tung nhiều MV lên youtube, CP được mời xuất hiện trong một chương trình trên VTV. Cô thể hiện một ca khúc khiến khán giả phát hoảng vì nó kém xa giọng hát của cô trong các MV. Hoàn toàn không có khả năng ca hát, nhưng nhờ lợi thế nhan sắc và kỹ xảo, công nghệ, CP vẫn được một bộ phận công chúng trẻ ủng hộ. Hình ảnh của cô xuất hiện khá nhiều trên các sản phẩm quảng cáo.

Một nghệ sĩ gạo cội ở TP Hồ Chí Minh được phong tặng danh hiệu NSND cả chục năm nay xin giấu tên, bày tỏ: “Thứ mà không ít cháu nhầm tưởng là nghệ thuật, thực ra nó chỉ là sản phẩm nghe nhìn của công nghệ thông tin. Xu thế làm MV, lấy hình ảnh, kỹ xảo điện ảnh khỏa lấp cho giọng hát kém, ngoài việc để xem cho đã mắt, nó không có tác dụng thúc đẩy âm nhạc phát triển, ngược lại, nó còn làm hỏng thị hiếu âm nhạc. Dù công nghệ có phát triển vượt bậc đến đâu cũng không thể thay thế cảm xúc của con người. Muốn đóng góp cho nghệ thuật, ca sĩ phải có ý thức nâng tầm giọng hát bằng cảm xúc, tài năng, khổ luyện, chứ không thể bám vào công nghệ để nổi tiếng. Ngoài việc kiếm tiền, với nhiều người, nó là thứ danh hão”.

THANH KIM TÙNG