Truy ngược về truyền thống, các nhà nghiên cứu vẫn chưa xác định được phong tục mừng tuổi ngày Tết có từ bao giờ. Tuy nhiên, từ hàng trăm năm qua, mừng tuổi đã trở thành thông lệ mỗi dịp đầu năm mới của người Việt. Thời Lý, thời Trần, vua cũng chúc Tết, mừng tuổi quần thần, bách tính. Có thể chỉ mừng tuổi một chinh, một khắc, một câu chúc hoặc bằng hiện vật mang giá trị vật chất rất nhỏ. Đến thập niên 70, 80 của thế kỷ trước, thời kỳ mới thống nhất đất nước, phong tục truyền thống vẫn giữ được. Việc chúc Tết và mừng tuổi Tết thiên về tình cảm chứ không nặng về vật chất. Vào sáng mồng Một Tết Nguyên đán, tất cả con cháu trong nhà lần lượt nói lời chúc Tết, chúc thọ và tặng quà hoặc một số tiền cho ông bà, cha mẹ mình. Sau đó, con cháu được ông bà, cha mẹ mừng tuổi lại một phong bao màu đỏ, bên trong đựng một ít tiền gọi là lấy may.

Không chỉ người trong nhà mừng tuổi nhau, những người khách đến thăm nhà vào ngày Tết cũng không quên mừng tuổi cho con cháu của gia chủ, kèm theo lời chúc phúc đầu năm, đồng thời đón nhận lại những lời chúc sức khỏe, may mắn, phát đạt.

leftcenterrightdel
Hãy giữ gìn để mừng tuổi ngày Tết mãi là một mỹ tục. Ảnh: VY ANH

Theo GS Ngô Đức Thịnh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa Việt Nam, việc mừng tuổi dịp Tết thể hiện sự quan tâm, chúc phúc của ông bà, cha mẹ, anh chị đối với con cháu, người lớn đối với trẻ con, giá trị chỉ có ý nghĩa tượng trưng. Đáp lại, con cháu cũng qua việc mừng tuổi bày tỏ sự kính trọng, tri ân đối với ông bà, cha mẹ, thầy cô, bằng những món quà thường là sản phẩm do chính mình làm ra, không chú trọng về mặt giá trị vật chất mà làm sao thể hiện sự tôn kính.

Mừng tuổi đầu năm là một nét đẹp của văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, trong khoảng 20 năm trở lại đây, xu hướng mừng tuổi dường như đang bị biến tướng. Nhiều người khi tới thăm hỏi, chúc Tết có kèm theo phong bao mừng tuổi với số tiền lớn nhằm mục đích hối lộ cấp trên để mong tư lợi. Người ta đã coi chuyện tiền mừng tuổi chính là thể hiện đẳng cấp, là thước đo tình cảm. Nhiều người khi mừng tuổi cho con của bạn bè, người thân lại để ý, quan tâm xem gia đình họ mừng lại con, cháu mình hay không? Số tiền nhiều hay ít? Nhiều người cũng đau đầu tính toán để tránh trường hợp người ta mừng con mình, mừng ông bà mình nhiều mà mình lại mừng ít thì “xấu mặt”. Kết cục, mừng tuổi từ một nét ứng xử văn hóa tốt đẹp bỗng trở thành việc so bì thiệt hơn, thành cách ứng xử ngầm của người lớn. Đáng buồn hơn, suy nghĩ thực dụng từ người lớn thấm sang khiến con trẻ so bì, người này mừng tuổi ít, người kia mừng tuổi nhiều, việc nhận những đồng tiền mừng tuổi đầu năm không còn trong tâm thế vô tư nữa. Thậm chí, một số em còn đánh giá người lớn tỷ lệ với số tiền mà họ mừng tuổi. Theo đó, người mừng tuổi nhiều thì được cho là thoáng, là tốt bụng, người mừng tuổi ít thì bị xem là keo kiệt, bủn xỉn.

Những tác động của mặt trái nền kinh tế thị trường đến văn hóa truyền thống là điều khó tránh. Tuy nhiên, mừng tuổi Tết là một mỹ tục cần được gìn giữ. Đáng mừng là những năm gần đây, có không ít người đã ý thức được việc đó. Nhiều gia đình có cách mừng tuổi con cháu độc đáo, đó là thay vì tiền, người lớn bỏ vào bao những vé đến khu vui chơi, công viên nước hay vé xem kịch/phim hoạt hình. Sau khi bóc bao mừng tuổi, cả nhà lại cùng nhau bàn chuyện hẹn hò để cùng đi chơi, vừa vui, vừa ý nghĩa. Người lớn cũng có thể lì xì cho trẻ bằng một món quà phục vụ cho việc học tập, giải trí, mở mang kiến thức hoặc rèn luyện kỹ năng sống. Nhiều bậc phụ huynh đã biết dạy con, cháu về ý nghĩa của tiền mừng tuổi. Tiền mừng tuổi không còn là trị giá vật chất, mà chủ yếu là giá trị tinh thần. Vì vậy, dù ít hay nhiều, luôn cần đón nhận tiền mừng tuổi với thái độ trân trọng và lễ phép nhất…

Đến hôm nay, mừng tuổi Tết vẫn được xem là một mỹ tục của người Việt. Thế nhưng, nếu thiếu ý thức gìn giữ, sẽ đến một ngày mừng tuổi Tết trở thành một hủ tục, một nỗi ám ảnh với không ít người, đặc biệt là những người có điều kiện kinh tế khó khăn. Vì thế, để việc mừng tuổi Tết không nhuốm màu thực dụng, cả người nhận và người mừng đều phải nhận thức được những giá trị tốt đẹp, ý nghĩa, văn minh của mỹ tục này.

PHƯƠNG LIÊN