Nắm bắt lấy cơ hội!

Tuy nhiên, sau 2 năm tham gia AEC, phần lớn doanh nghiệp Việt Nam chưa thực sự quan tâm và hiểu rõ về cộng đồng này. Khả năng thâm nhập thị trường ASEAN của các doanh nghiệp Việt còn hạn chế trong khi một số doanh nghiệp ASEAN đã chớp thời cơ chiếm lĩnh thị trường bán lẻ Việt Nam.

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Cẩm Tú, với vai trò quan trọng của ASEAN cả về thương mại và đầu tư, việc hội nhập sâu hơn vào AEC mở ra nhiều cơ hội cho Việt Nam. Hàng rào thuế quan được loại bỏ, các hàng rào phi thuế quan được cắt giảm tạo điều kiện cho hàng hóa, dịch vụ, vốn, lao động kỹ năng của Việt Nam được lưu chuyển dễ dàng hơn trong thị trường nội khối với khoảng 625 triệu dân và GDP hàng năm đạt gần 3.000 tỷ USD và cả thị trường ngoài khối có quy mô kinh tế lớn như: Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ô-xtrây-li-a, Niu Di-lân, Ấn Độ, Hồng Kông (Trung Quốc) thông qua các FTA ASEAN + 1 đã có và Hiệp định ASEAN-Hồng Kông, Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) trong tương lai.

Việc hội nhập sâu hơn về dịch vụ sẽ giúp thúc đẩy phát triển thị trường, nâng cao sức cạnh tranh của các doanh nghiệp tư nhân kinh doanh dịch vụ trong nước, nhất là các ngành dịch vụ có lợi thế tiềm năng như du lịch, vận tải hàng không, logistics... góp phần tích cực cho quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế. Cùng với đó, Việt Nam cũng sẽ có thêm cơ hội thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài từ ASEAN và các đối tác ngoài ASEAN thông qua cải thiện và tăng sức hấp dẫn của thị trường. Đồng thời, các doanh nghiệp tư nhân trong nước có năng lực cũng có cơ hội đẩy mạnh đầu tư ra các nước ASEAN.

Mặc dù cơ hội từ AEC là khá rõ, nhưng với tâm lý “nước đến chân mới nhảy”, nhiều doanh nghiệp tư nhân vẫn còn thờ ơ với tiến trình hội nhập này. Theo điều tra của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), có tới hơn 90% doanh nghiệp biết đến AEC nhưng chỉ chưa đầy 17% biết rõ về các cam kết trong AEC. Kết quả khảo sát của VCCI khẳng định một điều, doanh nghiệp biết thì nhiều, nhưng hiểu rất ít. Số doanh nghiệp tư nhân tận dụng được các cơ hội từ AEC thời gian qua còn thấp hơn nữa. Thiếu thông tin chính xác và toàn diện về AEC là một trong những rào cản lớn nhất khiến các doanh nghiệp Việt Nam không tân dụng được các cam kết này.

Khả năng khai thác thị trường ASEAN của doanh nghiệp tư nhân Việt Nam có xu hướng giậm chân tại chỗ, trong khi khả năng khai thác thị trường Việt Nam của doanh nghiệp ASEAN theo chiều ngược lại. Lý giải vấn đề “đáng lo” này, ông Trần Hữu Huỳnh-Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) cho rằng, đó là các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam vẫn giữ thói quen sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, hàng hóa không đủ sức cạnh tranh ngay trong thị trường nội địa chứ chưa nói đến thị trường xuất khẩu nên dẫn đến việc chưa tận dụng được cơ hội AEC mang lại. Doanh nghiệp hội nhập một cách hời hợt, khai thác thông tin không đầy đủ, không thay đổi phương thức quản trị kinh doanh để thu hút vốn, thu hút công nghệ và thu hút nhà đầu tư lớn đến với mình để có thể sản xuất ở quy mô lớn đủ để xuất khẩu và cạnh tranh. Bên cạnh đó, các cơ quan Nhà nước cũng chưa tạo dựng được môi trường kinh doanh đủ thuận lợi để doanh nghiệp tư nhân Việt Nam tự “đứng lên”.

Theo ông Huỳnh, một trong các nguyên nhân là doanh nghiệp không thay đổi được khâu quản trị kinh doanh và thu hút vốn, thu hút công nghệ để sản xuất được quy mô lớn, đủ để xuất khẩu; phía cơ quan Nhà nước lại tổ chức triển khai, thực thi, tuyên truyền pháp luật chưa tốt, chưa tạo điều kiện cho doanh nghiệp hội nhập.

Các chuyên gia khuyến nghị, để tận dụng các cơ hội, vượt qua thách thức của tiến trình hội nhập, bên cạnh việc phát huy nội lực, tăng sức cạnh tranh quốc gia còn phải xây dựng năng lực dài hạn cho doanh nghiệp và người lao động trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn diện.

Để tham gia AEC nói riêng và hội nhập quốc tế nói chung một cách hiệu quả, nguyên Phó thủ tướng Vũ Khoan cho rằng, năng lực của doanh nghiệp tư nhân vẫn là yếu tố quyết định quan trọng. Doanh nghiệp tư nhân Việt Nam nhìn chung vẫn có tầm nhìn ngắn hạn, nếu không thay đổi, tự làm mới mình thì khó có thể nói đến chữ “thắng” trong hội nhập. Bên cạnh đó, Nhà nước cũng cần tạo hành lang pháp lý, điều kiện thuận lợi thúc đẩy doanh nghiệp hội nhập. Chính sách thuế, tỷ giá, lãi suất, thủ tục hành chính… là những đòn bẩy giúp doanh nghiệp làm ăn hiệu quả. Doanh nghiệp tư nhân cần thay đổi về tư duy thị trường và phương thức kinh doanh; đồng thời, phát triển hệ thống phân phối rộng khắp, thậm chí có thể tranh thủ địa điểm bán hàng, hệ thống phân phối của doanh nghiệp nước ngoài để phát triển sản phẩm của mình bằng cách cung cấp sản phẩm tốt, giá cạnh tranh, nếu không các doanh nghiệp trong ASEAN sẽ sớm “thôn tính” thị trường Việt Nam với hướng đi bài bản, chiến lược kinh doanh sâu rộng trong việc đầu tư, phát triển hệ thống bán lẻ.

VŨ NAM ANH