Nghe múa thủ thỉ chuyện đời

Nếu không yêu, sao có thể thành thiên nga....

9 giờ sáng, Hà Nội

Tôi gặp biên đạo múa Tuyết Minh vào một sáng thu tràn gió và nắng vàng. Tuyết Minh cười rất tươi chào đón, cùng dáng đi gượng gạo bởi chân bên phải đang bị thương do va quệt giao thông. “Đi cà nhắc tí thôi nhưng không sao, vẫn tổng đạo diễn cực tốt đêm diễn hôm qua!”, chị hào hứng nói về show diễn “Úm Bala” mới ra mắt công chúng Hà Nội những ngày đầu tháng 10 vừa qua.

Tiếp nối những vở múa hoành tráng mang nặng ý nghĩa triết lý sâu xa trước đây như: “Chiến thắng mùa hoa đào”, “Con tạo xoay”... giờ đây, Tuyết Minh lại về với những điều giản dị, nhẹ nhàng trong “Úm Bala” mà chị cho rằng đã làm tư duy của chính mình thay đổi. Từ một show diễn chỉ dành cho thiếu nhi, Tuyết Minh đã đặt trong đó những thông điệp gợi mở, nhẹ nhàng: Người lớn cũng giống như trẻ con, cũng sống trong chính giấc mơ của mình, để rồi vì chịu sự chi phối từ những mệt nhọc đời thường mà làm phức tạp lên mọi thứ. Hãy suy nghĩ đơn giản, sống tích cực, mãnh liệt với đam mê của mình để tìm ra sức mạnh và sống là chính mình-thông điệp chị truyền tải có lẽ cũng chính là cách mà chị đã “vô tư” sống với nghiệp múa của mình.

Nghề múa, đối với Tuyết Minh là hơn 20 năm không ngừng khổ luyện. Sinh ra và lớn lên trong một cái nôi nghệ thuật, những lời ca, tiếng hát từ bố mẹ đã chắp cánh cho chị đến với múa-thứ ngôn ngữ độc đáo được “nói” bằng những chuyển động tinh tế của cơ thể. 13 năm kinh nghiệm với nghề biên đạo, 8 năm giảng dạy tại Trường Trung cấp Múa Việt Nam (nay là Trường Cao đẳng Múa Việt Nam) và 6 năm tại Đại học Sân khấu Điện ảnh, có lẽ những con số đó chỉ phần nào nói lên được những năm tháng gian lao cùng nghề mà Tuyết Minh đã trải qua. 

Hoạt động trong nghề lâu như vậy, nhưng chị luôn thích cách sống đơn giản và đón nhận mọi thứ một cách tự nhiên. Cũng chính bởi tính cách này mà nhiều người cho rằng Tuyết Minh gặp không ít thiệt thòi trên con đường nghệ thuật. Tuy nhiên, như chưa bao giờ để các xếp hạng phải khiến mình bận tâm, điều quan trọng nhất với chị là phải làm sao cho ra nhiều tác phẩm hay, phải trở thành một người truyền cảm hứng tốt để cùng nhau đưa nghệ thuật múa đến gần với công chúng. “Con đường mình chọn là trở thành một người kết nối. Nghe thì có vẻ hơi lạ lùng nhưng việc kết nối các thế hệ bằng cách truyền cảm hứng, kết nối các nghệ sĩ múa bằng bài diễn, kết nối nghệ thuật múa đến với khán giá bằng cảm xúc luôn là con đường mà mình làm và sẽ tâm huyết đến cùng!”, Tuyết Minh nói. Chính vì lựa chọn con đường đó mà chị quyết định lui vào cánh gà và chuyên tâm với công việc biên đạo múa, nỗ lực làm nên những vở diễn mới.

Đích đến cuối cùng của bất kỳ một môn nghệ thuật nào cũng là khán giả và sự ghi nhận từ công chúng. Muốn vậy, người nghệ sĩ luôn phải sáng tạo và lan tỏa, truyền cảm hứng đam mê đến những thế hệ kế cận. Như có một luồng đam mê rất mạnh trong Tuyết Minh khi nói về việc cống hiến và sáng tạo: “Đến với múa phải hết mình, phải tận hiến. Tôi đã học được điều này khi làm việc với những nghệ sĩ múa tự do. Họ không hề có một cơ chế hay đồng lương cố định. Họ chỉ có đam mê, múa và sống vì nó. Họ cống hiến như một nhu cầu của bản thân mình. Từ đó, tôi thấy năng lượng sáng tạo nghệ thuật của họ là vô hạn!”.

13 giờ 30 phút, TP Hồ Chí Minh

Chưa kịp ráo mồ hôi từ buổi tập xuyên trưa, diễn viên múa Linh Nga tươi tắn chào tôi bằng một giọng trong trẻo. Trong câu chào ấy, tôi nghe đâu đó vẫn là những hơi thở gấp sau một buổi tập luyện mệt mỏi. Vắng bóng hơn một năm trở lại đây trên các phương tiện truyền thông, hẳn nhiều người cũng đặt ra câu hỏi: “Chim công làng múa” của Việt Nam đâu rồi? Linh Nga chỉ cười rất tươi và nói: “Vắng bóng trên các dự án cá nhân nhưng Linh Nga vẫn là Linh Nga-một diễn viên múa của Nhà hát Ca múa nhạc Dân tộc Bông Sen với rất nhiều chuyến công diễn tại nước ngoài…”.

Được mệnh danh là “con nhà nòi” khi lớn lên trong gia đình có bố mẹ là hai nghệ sĩ múa nổi tiếng: Đặng Hùng và Vương Linh, Linh Nga theo đuổi nghiệp múa bằng tất cả niềm đam mê cháy bỏng chứ không chỉ bởi đó là “nghiệp gia truyền”. Xa Việt Nam và gia đình từ khi chỉ mới 12 tuổi, Linh Nga theo học tại Học viện Bắc Kinh, Trung Quốc, bắt đầu những năm tháng khổ luyện gian nan cho con đường sự nghiệp của mình. Sau 10 năm xa xứ, Đặng Linh Nga trở về và nhanh chóng khẳng định được tên tuổi trong làng múa Việt Nam. Sau 9 năm miệt mài sống với múa, nhắc tới Linh Nga là nhắc tới “Vũ”, “Sen”, “Nàng sen”…, những show múa “đình đám” được đông đảo khán giả đón nhận.

Với tâm thế là “con nhà nòi”, Linh Nga luôn cho đó là một điều rất may mắn. Bởi với cô, làm nghệ thuật mà được hưởng lại những trải nghiệm chắt chiu cả một đời của những người đi trước trong gia đình như mình là một điều vô cùng tuyệt vời. Do vậy, cô luôn nỗ lực để làm sao phải truyền được “cái lửa” của "con nhà nòi" cho những người yêu múa như mình. “Điều áp lực nhất với mình đến từ chính những người đi trước trong gia đình. Bố mẹ cũng đi trên những con đường giống mình và đã dùng cả cuộc đời để làm việc đó, do vậy, mình luôn nỗ lực để không bao giờ phải hổ thẹn!”, Linh Nga nhẹ nhàng nói.

Linh Nga hồ hởi chia sẻ, mỗi lần làm xong một chương trình và ngồi xem lại, cô luôn cảm thấy rất thỏa mãn với những việc mình đã cố gắng để làm. Bởi môi trường múa ở Việt Nam hiện nay vẫn còn hẹp và không dễ dàng như nhiều ngành nghệ thuật khác. Vì thế, mỗi lần làm chương trình, cô chỉ mong có thể khơi thêm một làn gió, nhóm thêm một ngọn lửa để làm thổi bùng niềm say mê với múa ở những người đồng nghiệp hay khán giả của mình. “Từ đó, mình thực sự muốn mọi người tin rằng múa vẫn sống được, vẫn tồn tại được nếu bạn thực sự tâm huyết với nó!”, giọng nói trong trẻo ấy bộc lộ những cung bậc cảm xúc rất rạng rỡ.

Việc đào tạo múa chuyên nghiệp tốn rất nhiều thời gian của một nghệ sĩ: Từ lúc nhỏ phải ươm mầm, rồi cảm thụ, thành nghề và cất cánh bay lên. Đó là một quãng thời gian rất dài để có được những thăng hoa trong nghệ thuật múa nên không có bất kỳ nghệ sĩ múa nào trong một sớm một chiều mà có thể biểu diễn. Hít một hơi thật sâu vài giây, Linh Nga nói: “Mỗi khi làm được một show diễn, Linh Nga cảm thấy mình thực sự may mắn. Với Nga, nó hơn mọi thứ bằng cấp, danh hiệu mình được trao. Bởi sau này khi mình không còn đủ sức khỏe nữa, không múa được nữa thì chính những show diễn đó là điều mình tự hào nhất, như những bằng chứng sống để khi nhìn lại, mình thấy cả cuộc đời của mình trong đó”.

Ở múa, mọi thứ đều phải chân thật. Đóng phim thì có thể đóng thế, hát có thể hát nhép... nhưng với múa thì không hề có sự hỗ trợ. Chỉ có một ván cờ với kết quả: Thắng hoặc thua, múa thật hoặc không gì cả. Có những diễn viên múa bị chấn thương, gãy chân, gãy tay khiến họ thậm chí phải bỏ cả nghề, mất cả nghiệp. Vậy mới thấy, múa là một ván chơi phải hy sinh rất nhiều, thậm chí cả sự “liều mạng”. Nhưng chính những ván bài ấy, những hy sinh lặng lẽ ấy khiến cho những người nghệ sĩ múa có những giá trị rất riêng. Đó là lý do tại sao độ lùi về thời gian lại quan trọng với những loại hình nghệ thuật sân khấu như vậy. Độ lùi này không chỉ dành cho nghệ sĩ, nó còn dành cho khán giả, để họ có thời gian chiêm nghiệm, cảm nhận và hiểu rõ.

Diễn viên múa thường được công chúng nhìn nhận như những con thiên nga thật lộng lẫy. Nhưng thiên nga chỉ lộng lẫy khi đủ lông đủ cánh, bay trên bầu trời rực rỡ của ánh sáng và âm nhạc. Còn để được như vậy, sau cánh cửa hào quang sân khấu luôn là những năm tháng vô cùng cực nhọc với những thương tật chỉ biết có sàn tập, những dóng thẳng inox vô hồn hay những chiếc đàn piano mãi đánh đi đánh lại vài bài. Nếu không yêu, sao có thể đi qua? Nếu không yêu, sao có thể thành thiên nga...

Nghề múa, đá thô và ngọc quý!

Sự khổ luyện và mài giũa của nghề múa thực sự đã tạo nên những nghệ sĩ rất kiên định và bền bỉ. Từ một tuổi thơ trau dồi học tập tại trường múa đã khiến cho những người nghệ sĩ múa có tính kỷ luật cao, luôn tự lập và có trách nhiệm với mọi điều mình làm. Họ cũng là người luôn áp dụng tư duy của làm nghệ thuật vào cuộc sống cá nhân đời thường hay trong chính cách giáo dục con cái. Những cái tôi đời thường ấy vẫn sống, vẫn tất bật sau ánh hào quang sân khấu.

“Với những người bình thường, khi gãy chân thường có xu hướng nghỉ dưỡng để hồi phục chức năng một cách nhanh nhất, nhưng với nghệ sĩ múa, gãy chân phải xong có khi là đến chấn thương chân trái, nhưng vẫn luôn cảm rất thấy bình thường”, Linh Nga “hồn nhiên” nói. Với nghệ sĩ múa, mọi vết thương, mọi đôi tay gân guốc, mọi đôi chân thâm tím đều rất đẹp, bởi nó in dấu cả một nghị lực của những năm tháng rất dài để học được một cái nghề và biến nó thành cái nghiệp. Chính những điều đó đã tạo nên giá trị và bản lĩnh của những người nghệ sĩ múa, dù họ ở bất kỳ vị trí nào, biên đạo hay diễn viên.

“Diễn viên múa quen diễn tập thể, có tính kỷ luật cao, phải hòa mình vào cộng đồng. Vì thế, nghệ sĩ múa luôn là những người dung hòa và sẵn sàng hạ thấp cái tôi của mình vì mọi người. Tôi có thể tự hào nói rằng, diễn viên múa thực sự là những người đoàn kết nhất!”, Linh Nga khẳng định.

Múa là một ngành tạo cho các nghệ sĩ có nhiều cơ hội được làm việc với nhau và sống vì nhau. Một vở múa bình thường sẽ cần 30 đến 40 diễn viễn múa, những vở lớn có khi cả trăm người. Khi vào vở múa, có những kỹ thuật tập thể đòi hỏi sự đồng nhất và có những tình huống 50 người chỉ bê đỡ một người. Do vậy, các nghệ sĩ có thời gian để cọ xát, tập luyện chung với nhau. Họ cùng nhau múa, cùng nhau đau, cùng nhau khóc nên họ luôn trân trọng những quãng đường cùng nhau đi qua.

Một đức tính nữa mà nghề múa đem lại cho những nghệ sĩ, đó chính là sự thận trọng. Khi kết quả bao nhiêu tháng ngày của cả một tập thể hàng trăm người đều được đặt để trên đôi vai của mỗi cá nhân, cá nhân đó luôn phải tự ý thức: Làm vì mình, làm vì tất cả. “Trong quá trình tổng đạo diễn một vở múa lớn, mình chỉ có thể làm khi chắc chắn làm được! Phải có tính khả thi, không thể mơ ước viển vông xa vời. Bởi mình không bao giờ được phép sai sót để mất niềm tin của những diễn viên múa đã đổ mồ hôi nước mắt, của những khán giả đã sẵn lòng bỏ đồng tiền đi xem múa”, Tuyết Minh chia sẻ.

Chính những ngày tháng ròng rã khổ luyện đã tạo nên rất nhiều tính cách đặc trưng trong con người một nghệ sĩ múa. Nó mài giũa những cá thể nghệ thuật riêng biệt thành một tập thể đồng đều. Sau những chấn thương, những giọt nước mắt, những chiếc áo ướt đẫm lưng luôn là sự đam mê bùng cháy trên sân khấu, bởi một lẽ thường tình: Không mài giũa, đá thô sẽ không bao giờ thành ngọc quý!

TỐNG HOÀNG HÀ MY