Báo Quân đội nhân dân (QĐND) đã trải qua lịch sử ngót 70 năm. Đó thật sự là tấm gương phản chiếu sinh động hiện thực lịch sử của cách mạng, đặc biệt nhất là toàn cảnh cuộc kháng chiến vĩ đại chống Mỹ, cứu nước và những năm vất vả tự vượt lên chính mình để đưa đất nước vào thời kỳ đổi mới.

Có lúc phóng viên Báo QĐND tự hào, cảm động, chứng kiến cảnh độc giả xếp hàng ở cổng tòa soạn để chờ mua Báo QĐND, đọc các bài tường thuật về chiến sự ở chiến trường chống Mỹ hoặc đấu tranh chống tiêu cực trong những năm đất nước hòa bình.

Có được niềm tin yêu của bạn đọc đối với tờ báo, dĩ nhiên có nhiều nguyên nhân, nhưng nguyên nhân căn bản nhất là sự tâm huyết nghề nghiệp, là niềm say mê sáng tạo không mệt mỏi của ngòi bút phóng viên.

Bài báo là con đẻ tinh thần của người viết. Không đầu tư chăm chút, không nghĩ ra từ mới, ý mới để thể hiện nội dung bài viết, sẽ không tránh khỏi nhạt nhòa. Tôi nhớ mãi kỷ niệm những ngày làm phóng viên, cứ “thập thò” trước cửa phòng Tổng biên tập Trần Công Mân, chỉ để chờ có chữ ký “M” trên đầu góc trang 1. Tổng biên tập Trần Công Mân là một nhà báo lớn, một ngòi bút thâm sâu, sắc sảo. Ông không mấy khi tỉ mẩn gạch xóa ngang dọc để chữa bài của phóng viên. Chỉ một chữ “M” hoặc con số 0 to dùng ở đầu góc trang 1 là khối người hoặc nhảy cẫng lên, ra ngay phố Hàng Đậu làm bát phở, hoặc tiu nghỉu mang bản thảo về phòng với ngổn ngang tâm trạng, hỏi chẳng nói, gọi chẳng thưa! Làm báo là một nghề khó. Tôi cũng đã từng tưng hửng khi tâm huyết viết một bài dạng như tùy bút về vẻ đẹp văn hiến của Hà Nội-Thăng Long cổ kính. Chắc mẩm bài đăng lên sẽ có bạn đồng nghiệp ngợi khen. Nhưng “thập thò” mãi ở phòng tổng biên tập, rồi cũng có kết quả, đương nhiên không chỉ là con số 0 to đùng, mà còn kèm dòng chữ vô cùng khó đọc. (Chữ của Tổng biên tập Trần Công Mân viết nhanh khó xem, nhiều lúc cả phòng biên tập phải xúm lại “dịch”). Đó là lời phê: “Mở đầu to tát, bóng bẩy, kết thúc vụn vặt, không đạt”. Chao ôi, lúc đó, tôi đố bạn là tâm trạng hụt hẫng, ngao ngán đến thế nào? Ấy vậy mà bài báo “thất bại” và lời phê gay gắt lại không ngờ trở thành một kỷ vật, đi theo tôi suốt chặng đường làm báo sau này.

Đại tá Phạm Phú Bằng (thứ hai, từ trái sang) cùng các phóng viên và người dân Mường Phăng trên đường vào vị trí tòa soạn Báo QĐND tại Mường Phăng trong Chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954. Ảnh: MINH TRƯỜNG

Thế mới biết, nghề làm báo không dễ. Tổng biên tập nào “xuê xoa”, dễ dãi, phóng viên viết thế nào cũng ký cho đăng, thì chỉ tổ làm cho mũi phóng viên to lên, mà “tầm” viết thì ngày càng nhỏ lại.

Được biết, lớp phóng viên trẻ hiện nay, có học hành đầy đủ, điều kiện tác nghiệp vượt xa lớp chúng tôi đi trước và như vậy, dĩ nhiên độ nhạy bén càng cao. Song, không thể không nhận ra một điều là độ tâm huyết “máu thịt” về nghề nghiệp đã giảm sút so với lớp cha anh. Khó mà tìm được trong lớp phóng viên trẻ hiện nay những người có thể nhớ, đọc thuộc làu bài viết của mình (không kể thơ) những năm trước đó, như lớp cha anh đi trước. Say sưa, yêu nghề, tạo ra bầu không khí bình luận, khen-chê đối với từng mục, từng trang báo hằng ngày là điều vô cùng cần thiết. Nó không chỉ tạo nên sinh khí cho một tờ báo, mà còn tạo động lực vươn lên cho bản thân mỗi phóng viên.

Làm báo, viết đúng không khó, viết hay mới là điều cần phấn đấu. Trong các cuộc thi ở nhiều tờ báo hiện nay, đa số các báo đều chọn giải cho những bài mà thực tế có vấn đề, ít khi coi trọng chấm về tiêu chuẩn văn phong, ngôn ngữ, bố cục, kết cấu của bài. Bởi thế, những bài hay, được giải, đem “trình làng” thường ít sức thuyết phục về nghiệp vụ.

Sinh thời, nhà báo Hữu Thọ thường nói, trước bối cảnh thực tiễn biến chuyển không ngừng, đa dạng và phức tạp, đòi hỏi mỗi nhà báo phải phấn đấu để có “bút sắc, lòng trong, mắt sáng”. Tâm không trong, mắt không sáng thì thực tiễn giống như hỏa mù. Ngược lại, mắt trong, tâm sáng mà ngòi bút không sắc sảo thì khó mà đem lại cái mới, cái hay cho bạn đọc. Thực tiễn có sinh động đến mấy cũng chỉ như thực phẩm chưa chế biến mà bày vào mâm cỗ.

Trung thực xét cho cùng là phẩm chất hàng đầu của ngòi bút phóng viên. Người xưa nói: Trung thực không chỉ là bước đi đầu tiên đến sự cao cả, bản thân nó đã là sự cao cả. Sở dĩ thỉnh thoảng chúng ta lại đọc phải những bài báo khen không ra khen, chê không ra chê hoặc cố “nói” lấy được chính vì lòng trung thực của ngòi bút đã phải nhường lại cho sự “cả nể” trước một thực tiễn còn rắm rối và thái độ đón tiếp niềm nở của “chủ nhà”.

Nghề báo và người viết báo, trước hết phải say sưa, yêu nghề. Tôi còn nhớ, khi phụ trách tòa soạn, có phóng viên đã 12 giờ đêm còn gọi điện cho tôi, nhờ “thủ trưởng thông cảm, chữa cho em một chữ trong bản thảo”. Chữ gì vậy? Chữ “tôi” chứ không phải “chúng tôi” để khẳng định thái độ của chính mình. Đó là thái độ nghiêm túc trong nghề nghiệp, khác hẳn với sự cẩu thả, dễ dãi của không ít ngòi bút.

Nhân đây, tôi cũng xin nói về tờ báo của chúng ta. Báo QĐND là một tờ báo lớn, có bề dày truyền thống. Có một đội ngũ hùng hậu các lớp phóng viên tác nghiệp từ Mặt trận Điện Biên Phủ như: Phú Bằng, Khắc Tiếp, Lê Kim, Triệu Đại… đến những tên tuổi dày dạn kinh nghiệm trong làng báo chí như: Nguyễn Đức Toại, Tô Ân, Vũ Hồ, Tư Đương, Đỗ Chí, Biên Thùy, Cao Tiến Lê, Trần Hữu Tòng và sau này là những Hồ Quang Lợi, Trần Anh Thái, Đỗ Trung Lai, Quang Đẩu... Rồi một lớp đông đảo chúng tôi, tốt nghiệp báo chí khóa I, hơn 20 người được bổ sung về Báo QĐND. Chính lớp người đi trước mà tôi nêu tên đã tận tình chỉ bảo, dìu dắt chúng tôi hằng ngày, hằng giờ về nghiệp vụ, từ cách đi thực tế lấy tài liệu đến cách chọn đề tài, đặt tên cho từng bài báo. Chính cách bồi dưỡng ấy đã khiến lớp trẻ chúng tôi trưởng thành nhanh trong nghiệp vụ.

Bây giờ lớp phóng viên mới của tòa soạn cũng đang được thừa hưởng tình đồng nghiệp và niềm say mê làm báo của lớp người đi trước. Đã có một thế hệ cây bút trẻ xông xáo, nhanh nhạy, mang phong cách người lính, bám sát thực tiễn, bám sát hơi thở của cuộc sống với bút pháp dung dị. Một dàn phóng viên đồng đều, sung sức đang là lực lượng nòng cốt của tòa soạn. Họ không chỉ là phóng viên, trước hết, họ là những người lính, những Bộ đội Cụ Hồ, những “con ong thợ” bay đi bốn phương tìm mật, từ cái tổ ong quá đỗi thân thương “Số 7 Phan Đình Phùng”. Chính lớp phóng viên hiện tại, chứ không phải ai khác đang là lớp người bằng mồ hôi, công sức và đôi khi cả máu của mình, luôn có mặt ở những nơi hiểm yếu, khó khăn, gian khổ nhất của đất nước để phản ánh trung thực hiện tại cuộc sống, để Báo Quân đội nhân dân - “tờ báo của chúng ta” sống mãi trong lòng bạn đọc.

NGUYỄN QUANG THỐNG