Ở nhiều đô thị phát triển hàng đầu trên thế giới như New York, London, Bắc Kinh, Băng Cốc... kinh tế đêm được biết đến là hoạt động phát triển và có những màu sắc đặc trưng. Với nhiều quốc gia, kinh tế đêm ngày càng được quan tâm phát triển như một bộ phận của nền kinh tế đất nước. Nó không chỉ góp phần tăng trưởng kinh tế, phục vụ nhu cầu, nâng cao đời sống người dân mà còn được nhìn nhận như một dấu ấn riêng, tạo hình ảnh, thậm chí trở thành biểu tượng cho địa phương. Đa số các quốc gia trên thế giới coi kinh tế đêm theo nghĩa là những hoạt động kinh tế-văn hóa, chủ yếu là hoạt động mang tính giải trí, diễn ra vào ban đêm, trong khung giờ từ 6 giờ tối hôm trước đến 6 giờ sáng hôm sau.
Ở Việt Nam, ngày 27-7-2020, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1129/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển kinh tế ban đêm ở Việt Nam, như một dấu mốc chính thức cho kinh tế đêm phát triển một cách bài bản, bền vững. Đề án chủ yếu tập trung vào lĩnh vực dịch vụ vui chơi, giải trí, dịch vụ ăn uống, dịch vụ mua sắm và du lịch (tham quan các địa điểm du lịch, di tích văn hóa, công trình kiến trúc...). Lợi ích kinh tế đêm mang lại có thể thấy rõ: Đáp ứng những nhu cầu giải trí của con người, tạo việc làm, tăng nguồn thu nhập... đặc biệt là thúc đẩy phát triển du lịch.
Tại Hà Nội, những tour du lịch “Đêm thiêng liêng” của Di tích nhà tù Hỏa Lò hết vé trước cả tháng; “Giải mã Hoàng thành Thăng Long” của Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long-Hà Nội; biểu diễn nghệ thuật thực cảnh “Tinh hoa Bắc Bộ” của Công ty Cổ phần Tuần Châu Hà Nội ở Quốc Oai đông kín khách tối cuối tuần; phố “không ngủ” Tạ Hiện từ lâu nổi tiếng trở thành điểm đến của giới trẻ và khách quốc tế; không gian các phố đi bộ quanh hồ Hoàn Kiếm, phố đi bộ Trịnh Công Sơn, phố đi bộ Thành cổ Sơn Tây hoạt động hấp dẫn lượng lớn người dân đến vào cả ban ngày và buổi tối... Năm 2022, khi du lịch Việt Nam đang trên đà phục hồi mạnh mẽ, hiệu quả từ những hoạt động trên cũng đã cho thấy tiềm năng du lịch đêm của Hà Nội.
Trước khi có Đề án phát triển kinh tế ban đêm ở Việt Nam, nhiều địa phương đã có các hoạt động về đêm phục vụ khách du lịch, như Thừa Thiên Huế, Quảng Nam (Hội An), Lào Cai (Sa Pa), TP Hồ Chí Minh, Hà Nội, Cần Thơ... Tạo ra nhiều sản phẩm hấp dẫn, độc đáo để thu hút và giữ chân khách du lịch có thời gian lưu trú dài, tăng chi tiêu... chính là những điểm mấu chốt để phát triển du lịch và tăng nguồn thu giúp du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn ở nhiều địa phương. Phát triển kinh tế đêm đang được nhiều địa phương như TP Đà Nẵng, Bắc Giang, Quảng Ninh, Cà Mau, TP Cần Thơ.... xây dựng đề án nhằm khai thác những tiềm năng, lợi thế của địa phương trong phát triển kinh tế, trong đó có du lịch. Thực tế cho thấy, chi tiêu vào ban đêm chiếm tỷ lệ lớn hơn của du khách trong một chuyến du lịch. Bởi ban ngày du khách thường tham gia các hoạt động tham quan, trải nghiệm, còn đêm sẽ là thời điểm cho các hoạt động ăn uống, giải trí...
Thực tế, việc quy hoạch kinh tế đêm với những quy định, hành lang pháp lý chi tiết là điều cần thiết hiện nay để phát triển kinh tế đêm cho mỗi địa phương. Ở nước ta, kể cả các địa phương có ngành du lịch phát triển hầu hết mới chỉ khai thác được ít dịch vụ đêm, chủ yếu là những hoạt động như chợ đêm và dịch vụ xung quanh, dịch vụ ăn uống. Tuy nhiên, chưa có nhiều điểm khác biệt, chưa tạo được nét độc đáo riêng từng nơi. Chẳng hạn, đi chợ đêm nào khách cũng có thể thấy những sản phẩm na ná nhau. Hoặc chưa khai thác được các tour du lịch, chương trình văn hóa nghệ thuật mang nét đặc trưng của vùng miền... Ngoài ra, hầu hết các địa phương đang khai thác dịch vụ đêm trên cơ sở hạ tầng có sẵn. Trong khi đó, các hoạt động này hầu hết ở khu vực đông dân cư, trung tâm, dễ ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt của người dân xung quanh. Điều này đòi hỏi các địa phương cần có quy hoạch phù hợp, mang tính bền vững.
MINH VŨ