Năm ấy cụ Trác mới 19 tuổi, là một nữ dân quân ưu tú được tham gia lực lượng bảo vệ bãi đáp trực thăng chở Bác Hồ ra thăm đảo. Theo lời kể của cụ thì hồi đó Cô Tô còn rậm rạp hoang sơ lắm. Bãi đáp trực thăng là một thửa ruộng trồng khoai lang, lọt thỏm giữa bốn bề cây dại tốt bời bời. Trung đội dân quân triển khai nhiệm vụ bảo vệ mục tiêu từ hai hôm trước, túc trực canh gác không cho người và trâu bò vào trong khu vực đã được đánh dấu ranh giới bằng vạch vôi và những lá cờ đuôi nheo. Tin Bác Hồ ra thăm đảo đã được phổ biến cho quân và dân trên đảo, kể cả đại biểu quân và dân hai đảo Cô Tô con và Thanh Lân cũng đã được tập kết về Cô Tô để đón Bác Hồ, nhưng thời gian cụ thể Bác Hồ ra thăm đảo thì được giữ bí mật tuyệt đối; bởi vậy mà ai ai cũng hồi hộp, háo hức chờ đón… Để rồi vào khoảng 8 giờ sáng 9-5, chiếc trực thăng chở Bác Hồ từ từ đáp xuống đúng vị trí đã được đánh dấu và canh phòng, trong tiếng vỗ tay vang dội khắp một vùng biển đảo của hơn bốn ngàn người đủ già, trẻ, gái, trai, bộ đội, công an… Bác lần lượt bắt tay các đồng chí lãnh đạo địa phương và chỉ huy các đơn vị, ôm hôn động viên các chiến sĩ, ân cần thăm hỏi các cụ già và chia kẹo cho các cháu thiếu nhi… Sau đó, Bác đứng nói chuyện với đồng bào, cán bộ và chiến sĩ ngay trên bãi đất trống. Người khen ngợi nhân dân đảo Cô Tô đã tận tình giúp đỡ cán bộ và bộ đội trong kháng chiến; trong xây dựng hòa bình thì đoàn kết tương trợ nhau vượt qua khó khăn, thực hành tiết kiệm, thi đua sản xuất… Người nêu lên những công việc phải làm để xây dựng đảo lớn mạnh, chỉ ra những điều mà cán bộ phải hướng dẫn và giúp đỡ bà con trong lao động sản xuất và xây dựng đời sống mới… Nhiều điều Bác nói rất cụ thể và sát thực, lâu lắm rồi cụ Trác không nhớ hết, duy có một câu của Người nói với bà con thì cụ Trác vẫn nhớ rành rọt từng chữ, đó là: “Thủ đô Hà Nội tuy cách xa đảo, nhưng Đảng và Chính phủ luôn luôn quan tâm đến đồng bào các đảo và mong đồng bào đoàn kết, cố gắng và tiến bộ”.
Sự quan tâm ấy thêm một lần được minh chứng vào ngày 12-6-1969, tức là khoảng 3 tháng trước khi vĩnh viễn đi xa, Bác Hồ đã gửi tặng đồng bào và chiến sĩ đảo Cô Tô một bức ảnh chân dung của Người, do tự tay Người viết lời “Chào thân ái và quyết thắng” cùng nét chữ ký thân thuộc “Bác Hồ”…
Một hòn đảo trong hàng ngàn hòn đảo của Tổ quốc Việt Nam được hai lần vinh dự như thế, quả đã rất đặc biệt. Nhưng Cô Tô còn một điều vinh dự đặc biệt hơn nữa, đó là hòn đảo duy nhất được Bác Hồ đồng ý cho dựng tượng của Người lúc sinh thời... Câu chuyện được nhiều cán bộ, đảng viên ở Cô Tô kể lại hết sức rành rọt: Cuối năm 1962, khi Bác Hồ trở lại thăm quân và dân vùng Đông Bắc, lãnh đạo tỉnh Hải Ninh lúc bấy giờ đã thưa với Bác nguyện vọng của đồng bào Cô Tô là muốn được dựng bức tượng của Bác để ngày ngày được gần gũi Bác hơn nữa. Nguyện vọng ấy đã được Người đồng ý. Sau một thời gian chuẩn bị, năm Mậu Thân 1968 bức tượng bán thân Bác Hồ được khánh thành ngay tại nơi Người đứng nói chuyện với quân và dân Cô Tô 8 năm trước. Cùng đó là Khu di tích lưu niệm Bác Hồ trên đảo Cô Tô cũng được hoàn thành, gắn với những địa chỉ đã trở thành thiêng liêng với mỗi cán bộ, chiến sĩ và nhân dân Cô Tô, như: Bãi đáp trực thăng là khuôn viên tượng đài. Trụ sở Đảng ủy và Ủy ban hành chính xã là một trong những nơi được Bác đến thăm hôm ấy, được cải tạo thành nhà lưu niệm. Vạt khoai lang, nơi Bác tham dự thu hoạch bới củ cũng được dựng bia khắc ghi sự tích. Con đường Bác đi từ nơi đỗ trực thăng đến trụ sở xã được mở rộng thành trục chính từ bến cảng Cô Tô dẫn về Trung tâm hành chính của đảo…
Bác Hồ thăm đảo Cô Tô ngày 9-5-1961. Ảnh tư liệu
Năm 1976, kỷ niệm 15 năm Bác Hồ ra thăm đảo, Khu di tích lưu niệm Bác Hồ được tôn tạo thêm và bức tượng bán thân của Người được thay bằng tượng toàn thân. Đến năm 1995, kỷ niệm 20 năm Ngày Giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, 50 năm Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập khai sinh nước Việt Nam dân chủ cộng hòa và tròn một năm thành lập huyện đảo Cô Tô, Khu di tích lưu niệm Bác Hồ được tôn tạo thành một địa chỉ văn hóa-lịch sử khang trang bậc nhất trên đảo, được xếp hạng Di tích lịch sử cấp quốc gia. Tại đây, tượng đài Bác Hồ được đặt trang trọng trong khuôn viên rộng hơn hai ngàn rưỡi mét vuông, nằm sát bên bờ biển, bên trái trục đường hướng vào trung tâm hành chính-văn hóa của huyện. Tượng đài Bác Hồ cao 4,4m, đặt trên khối bệ cao 4,6m, tất cả đều bằng đá xanh. Ngày ngày đồng bào và chiến sĩ huyện đảo Cô Tô cũng như du khách muôn phương ra thưởng ngoạn trên đảo, đều nhìn thấy Bác Hồ tươi cười giơ tay vẫy chào những chuyến tàu vào ra bến cảng Cô Tô, tấp nập ngược xuôi trên mặt biển Đông Bắc bao la của Tổ quốc. Hình ảnh ấy càng nhắc nhở, khích lệ quyết tâm xây dựng huyện đảo ngày càng giàu mạnh, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.
Đã 56 năm kể từ ngày Bác Hồ ra thăm đảo và 23 năm thành lập huyện đảo, Cô Tô ngày nay đã và đang chuyển mình mạnh mẽ và toàn diện. Đặc biệt những năm gần đây, Cô Tô đã giải quyết được 3 vấn đề nan giải nhất là điện, nước ngọt và giao thông, mở ra một thời kỳ phát triển mới của hòn đảo tiền tiêu trên vùng biển Đông Bắc của Tổ quốc. Năm 2013, khi điện lưới quốc gia được kéo đến từng hộ gia đình thì thực sự đã tạo ra một bước ngoặt về cơ cấu ngành nghề, năng suất lao động và đời sống văn hóa của huyện đảo. Đập Trường Xuân hoàn thành đủ cung cấp nước sinh hoạt và sản xuất cho toàn bộ thị trấn Cô Tô cùng một phần xã Đồng Tiến. Tàu khách cao tốc cứ hai giờ một chuyến nối Cô Tô với cảng Vân Đồn, với hành trình chỉ hơn bảy chục phút mỗi chuyến, trong khi trước đây phải ròng rã lênh đênh mất cả ngày, nhờ vậy mà rút ngắn khoảng cách giữa huyện đảo với đất liền. Năm 2015, Cô Tô được Chính phủ công nhận là Huyện đảo đạt chuẩn Nông thôn mới đầu tiên của cả nước.
Chất lượng xây dựng nông thôn mới là nền tảng để du lịch Cô Tô phát triển, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của huyện, với doanh thu từ các hoạt động dịch vụ du lịch ước tính hơn 400 tỷ đồng năm 2016, góp phần giải quyết việc làm cho khoảng một nửa dân số huyện đảo hiện nay. Nói về bức tranh kinh tế-xã hội của Cô Tô hôm nay, ông Đặng Quang Ngạn-Phó chủ tịch Hội đồng nhân dân huyện Cô Tô-nêu hai “hiện tượng” khá khái quát: Trước đây cán bộ ra đảo chỉ mong hết “thời hạn nghĩa vụ” để về đất liền, nay thì rất nhiều cán bộ mang cả gia đình ra đây định cư lập nghiệp. Và trước đây bà con ra đảo làm ăn, cứ tích cóp được đồng nào là mang về đất liền đầu tư, nhưng nay thì rất nhiều người mang tiền trong đất liền ra đây đầu tư làm ăn…
Trong câu chuyện về công tác xây dựng Đảng, cải cách hành chính, phát triển kinh tế-xã hội, củng cố quốc phòng-an ninh… trên đảo Cô Tô, sôi nổi và ấn tượng nhất vẫn là việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân huyện đảo. Thượng tá Đào Thư Thụ, Chính trị viên Ban chỉ huy quân sự huyện Cô Tô, tâm sự: Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là cuộc vận động lớn của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân; nhưng với quân và dân huyện đảo Cô Tô lại có nét riêng đặc biệt, bởi hiếm đâu như Cô Tô được Bác Hồ trực tiếp đến thăm, trực tiếp viết lời đề tặng trên ảnh Người và đặc biệt là nơi duy nhất được Bác Hồ đồng ý cho dựng tượng Người lúc sinh thời. Vậy “nét riêng đặc biệt” của việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh ở Cô Tô là gì? Thượng tá Đào Thư Thụ hào hứng: “Làm theo” ở Cô Tô chính là thực hiện những lời căn dặn của Người sáng ngày 9-5-1961. Trước hết là mỗi cán bộ, đảng viên “phải hướng dẫn, giúp đỡ đồng bào các đảo cùng đều tiến bộ…”. Điều này không có gì mới, bởi như sinh thời Bác Hồ đã dạy: “Đảng viên đi trước, làng nước theo sau”, nhưng thực tiễn ở Cô Tô thì cụ thể và sinh động lắm. Ví như việc thực hiện chủ trương phát triển du lịch: Cô Tô là đảo tiền tiêu nơi đầu sóng ngọn gió của vùng biển Đông Bắc đúng theo cả nghĩa bóng lẫn nghĩa đen, mỗi năm chỉ đón khách du lịch được chừng vài tháng mùa hè, nên việc kêu gọi đầu tư xây dựng hệ thống khách sạn cao cấp là rất khó. Mô hình thích hợp nhất là phát triển dịch vụ phòng nghỉ trong nhà dân (homestay) và huyện khuyến khích cán bộ làm “mô hình mẫu” cho nhân dân làm theo; trước hết là xây dựng văn hóa du lịch trong dịch vụ giá cả, bảo đảm an ninh và vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm… Nhờ những “mô hình mẫu” về văn hóa du lịch này, mà homestay ở Cô Tô đang dần dần trở thành đặc sản được nhiều người biết đến, với những câu chuyện cảm động như không ít lần biển động, kẹt tàu, khách du lịch được các gia đình giảm giá phòng và hỗ trợ bữa cơm cây nhà lá vườn ấm áp tình nghĩa…
Cuộc vận động “Cán bộ, đảng viên huyện Cô Tô gương mẫu, tận tụy với công việc, vì cuộc sống của nhân dân” là một chủ đề được chọn làm nội dung “học tập và làm theo…” từ 5 năm trước đây, đến nay đã có những chuyển biến rõ nét trên nhiều mặt, nhất là trong cải cách thủ tục hành chính và tác phong, lề lối làm việc của cán bộ, đảng viên. Phong trào đã được từng ngành, từng cơ quan, đơn vị vận dụng một cách cụ thể, sát hợp với đặc điểm và yêu cầu nhiệm vụ của mình. Tiêu biểu như: Phong trào “Mỗi thầy giáo, cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo” của Phòng giáo dục huyện; Cuộc vận động thực hiện 10 điều kỷ luật gắn với các tiêu chí “xây và chống” của chi bộ chi cục thuế; Phong trào “Đoàn kết giúp nhau xóa đói giảm nghèo, làm giàu chính đáng” của Hội Nông dân... Từ những phong trào trên đây đã xuất hiện nhiều tấm gương tập thể, cá nhân học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh được quần chúng mến phục, tín nhiệm, như đề án tuyển chọn con em người địa phương vào làm việc tại đơn vị để ổn định lâu dài lực lượng sản xuất của anh Lê Cảnh Dương, Giám đốc Bưu điện huyện, đã được Bưu điện tỉnh áp dụng rộng rãi tại nhiều địa phương miền núi, hải đảo. Sơ kết 5 năm thực hiện Chỉ thị 03 của Bộ Chính trị, Thiếu tá Phạm Văn Thế, Trợ lý Chính trị của Ban CHQS huyện được huyện ủy Cô Tô tuyên dương là một trong những đảng viên tiêu biểu, nhiều năm liên tục đạt danh hiệu “Đảng viên đủ tư cách, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ”…
Còn rất nhiều những điển hình tập thể, cá nhân học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh với nhiều cách làm hay, nhiều mô hình hiệu quả. Từ những việc “nhỏ” như cấp ủy, chính quyền cơ sở hỗ trợ tài chính và vật liệu, giúp các hộ khó khăn xây dựng các công trình vệ sinh khép kín, thể hiện sự quan tâm sâu sát gần dân; đến việc cán bộ, đảng viên nêu gương để vận động được 17 hộ gia đình hiến đất cho đường dây tải điện, tiết kiệm hàng trăm triệu đồng nếu phải cưỡng chế và đền bù; tiếp đó là 41 hộ tự nguyện tháo dỡ công trình, hiến đất xây đường bao phía Tây Bắc đảo, trị giá hơn 7 tỷ đồng… Tất cả đều lấp lánh những nét sáng tạo, gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên và niềm tự hào của quân dân huyện đảo từng vinh dự được đón Bác Hồ ra thăm và là địa phương duy nhất được Người đồng ý cho dựng tượng lúc sinh thời…
Còn một điều cũng hết sức đặc biệt nữa đã thành nền nếp từ nhiều năm nay. Ấy là mỗi dịp kỷ niệm ngày Bác Hồ ra thăm đảo (9-5), các cơ quan, đơn vị, trường học… trên đảo lại tổ chức lễ báo công tại khuôn viên Khu di tích lưu niệm Bác Hồ, thưa với Người những kết quả học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách của Người trong năm qua và xác định những nội dung học tập và làm theo trong thời gian trước mắt. Ngày ấy thực sự là một lễ hội sinh hoạt chính trị sôi nổi, thiết thực của quân và dân huyện đảo Cô Tô!
Ghi chép của MAI NAM THẮNG