Có một “đội quân nghệ thuật”

Bám sát chiến trường, các nghệ sĩ - chiến sĩ đã miệt mài lao động nghệ thuật, xây dựng được nhiều chương trình mang hơi thở cuộc sống và chiến đấu của quân, dân ta. Lời ca tiếng hát của đoàn đã động viên, khích lệ tinh thần chiến đấu, cổ vũ các chiến sĩ ngoài mặt trận chiến đấu và chiến thắng.

Đặc biệt, ngay từ những năm tháng chiến tranh gian khổ, đoàn đã tổ chức nhiều chương trình biểu diễn phục vụ công tác đối ngoại quân sự, góp phần nâng cao vị thế của Quân Giải phóng miền Nam cũng như cuộc kháng chiến của nhân dân ta trước bạn bè quốc tế. Ngay sau khi Hiệp định Paris có hiệu lực, trong vai “các sĩ quan liên lạc”, đội văn nghệ xung kích của đoàn đã vào trại Davis lưu diễn phục vụ Ban liên hợp quân sự bốn bên tại sân bay Tân Sơn Nhất, khiến các sĩ quan “bên kia” cũng phải trầm trồ thán phục.

Văn công Quân Giải phóng miền Nam ra tận chiến hào phục vụ bộ đội, năm 1972. Ảnh tư liệu

Không chỉ hát hay, đàn giỏi, làm công tác dân vận tốt... cán bộ, diễn viên của Đoàn Văn công Quân Giải phóng miền Nam còn trực tiếp tham gia chiến đấu và lập nhiều chiến công xuất sắc. Trong cuộc chiến đấu chống trả chiến dịch Junction City khét tiếng của quân đội Mỹ nhằm “xóa sổ” Trung ương Cục miền Nam, chỉ với 2 trái mìn và súng AK, tổ vũ trang của đoàn đã diệt gọn 1 xe tăng M41 và bắn rơi 1 chiếc trực thăng HU-1A của Mỹ. Sau trận này, nghệ sĩ Nguyễn Dân được nhận danh hiệu “Dũng sĩ diệt Mỹ”, nghệ sĩ Nguyễn Ngọc Đằng nhận “Dũng sĩ diệt xe cơ giới”, nghệ sĩ Trương Văn Nghề là “Dũng sĩ diệt máy bay”...

Những năm tháng đầy cam go thử thách trên chiến trường miền Đông Nam Bộ, dù ở vùng trọng điểm, vùng giáp biên giới hay ở ven Sài Gòn, các nam nữ diễn viên của đoàn vẫn kiên cường bám trụ, chịu đựng gian khổ, sẵn sàng chấp nhận hy sinh để đưa lời ca tiếng hát đến với bộ đội và nhân dân. Khẩu hiệu “Bộ đội còn xem thì văn công còn diễn” luôn thôi thúc anh chị em phấn đấu.

Từ đầu tháng 1-1975, bộ đội ta giải phóng hoàn toàn tỉnh Phước Long. Đây chính là nguồn cảm hứng bất tận giúp Đoàn Văn công Quân Giải phóng miền Nam xây dựng được nhiều chương trình có chất lượng, kịp phục vụ nhiệm vụ chính trị. Anh chị em trong đoàn chia thành nhiều nhóm tỏa về vùng ven Sài Gòn biểu diễn phục vụ cán bộ, chiến sĩ và nhân dân vui Xuân, đón Tết Nguyên đán Ất Mão.

Lúc này, tình hình chiến sự diễn biến hết sức mau lẹ. Hằng ngày, hằng giờ, tin chiến thắng từ các mặt trận dồn dập bay về. Không khí rạo rực, cuốn hút một cách kỳ lạ, khiến nhiều người không sao chợp mắt nổi. Từ giữa tháng 4-1975, các nam nữ diễn viên trong đoàn càng bồn chồn, háo hức khi biết các lực lượng tiền phương đã di chuyển về hướng Sài Gòn, kề cận nội thành. Rồi giây phút mong đợi bao năm đã đến khiến cho niềm vui của mọi người như vỡ òa. Qua làn sóng điện của Đài Tiếng nói Việt Nam, được biết chế độ ngụy quyền Sài Gòn sụp đổ, tổng thống Dương Văn Minh tuyên bố đầu hàng vô điều kiện lúc 11 giờ 30 phút ngày 30-4-1975, không kìm nổi niềm vui, anh chị em ôm nhau reo hò vang dậy cả khu hội trường của Cục Hậu cần Miền. Không khí cuốn hút, mê say ấy đã góp phần tạo cảm hứng để nhạc sĩ Xuân Hồng sớm hoàn thành ca khúc Mùa xuân trên Thành phố Hồ Chí Minh, một bài ca đi cùng năm tháng hơn bốn chục năm nay.

Ngày 1-5-1975, Đoàn Văn công Quân Giải phóng miền Nam nhận được chỉ thị gấp rút vào Sài Gòn tổ chức biểu diễn phục vụ bộ đội và nhân dân vùng mới giải phóng, góp phần giới thiệu nền văn nghệ cách mạng, đấu tranh xóa bỏ những tàn dư văn hóa xấu độc. Sáng ngày 10-5, toàn thể cán bộ, diễn viên, nhân viên phục vụ của đoàn đi trong đội hình của Cục Chính trị Miền, hành quân bằng ô tô theo Quốc lộ 13 về thành phố Sài Gòn trong sự chào đón hân hoan của đồng bào, đồng chí.

Văn công Quân khu 7 biểu diễn chào mừng Đại hội Công đoàn LLVT Quân khu 7, nhiệm kỳ 2013-2018. Ảnh: MINH NGỌC

Ngay khi về đến nơi đóng quân mới tại số 2 Bis đường Hồng Thập Tự (nay là đường Nguyễn Thị Minh Khai, quận 1, TP Hồ Chí Minh), đoàn đã khẩn trương bắt tay vào thực hiện nhiệm vụ mới. Lúc này, đoàn có một chi bộ với 40 đảng viên, một chi đoàn với 29 đoàn viên. Trong hai ngày 13 và 14-5-1975, đoàn được vào Dinh Độc Lập, trụ sở của Ủy ban Quân quản Sài Gòn - Gia Định, để tập luyện. Chỉ trong một thời gian ngắn, đoàn đã dàn dựng một chương trình ca múa nhạc tổng hợp với các tiết mục tiêu biểu, như: Bài ca may áo, Tiếng chày trên sóc Bom Bo (sáng tác của Xuân Hồng); về múa có: Bài ca chiến thắng (biên đạo Xuân Hanh, âm nhạc Lê Khiêm), Bông sen Hồng Gấm (Lê Đình Tiểng - Xuân Hanh); Ong vò vẽ, Quê hương nổi dậy, (Xuân Hanh - Thanh Sơn); về nhạc có dàn hợp xướng Chào năm 75, chào mùa xuân lịch sử (nhạc Lê Khiêm)… Chương trình được phát trên Đài truyền hình thành phố đêm đầu tiên sau Lễ mừng chiến thắng (15-5-1975) lắng sâu, gây xúc động mạnh. Khán giả của thành phố đông dân nhất cả nước được thưởng thức một chương trình nghệ thuật đặc sắc, mới mẻ.

Tháng 9-1975, Đoàn Văn công Quân Giải phóng miền Nam lên đường đi biểu diễn phục vụ quân và dân các tỉnh miền Tây Nam Bộ. Dẫu thời tiết không thuận lợi, máy tàu bị hỏng, nhưng đoàn vẫn ra tận đảo Ngọc - Phú Quốc, dành 5 ngày biểu diễn ở thị trấn Dương Đông. Cuối tháng 12-1975, Bộ tư lệnh Miền quyết định tách bộ phận cổ nhạc, cải lương và ca kịch của Đoàn Văn công Quân Giải phóng miền Nam về Quân khu 9. Bộ phận ca, múa, nhạc còn lại được bổ sung thêm lực lượng từ văn công của các sư đoàn chủ lực, lập nên Đoàn Văn công Quân khu 7, do nhạc sĩ Vũ Thành làm Đoàn trưởng.

Kế thừa và phát huy truyền thống vẻ vang của các thế hệ Đoàn Văn công Quân Giải phóng miền Nam, Đoàn Văn công Quân khu 7 tiếp tục xây dựng được nhiều chương trình biểu diễn phục vụ bộ đội và nhân dân, giới thiệu thành tựu nền văn nghệ cách mạng, góp phần đấu tranh bài trừ tàn dư văn hóa xấu độc. Đoàn có những chuyến lưu diễn lên tận biên giới Tây Nam phục vụ quân, dân ta bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Hàng chục nam nữ diễn viên của đoàn trở thành Nghệ sĩ Ưu tú. Nhạc sĩ Xuân Hồng nhận Giải thưởng Nguyễn Đình Chiểu của Hội Văn nghệ Giải phóng miền Nam Việt Nam (năm 1965), Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (năm 2000); các nhạc sĩ Vũ Thành, Trí Thanh và soạn giả Ngô Hồng Khanh được trao Giải thưởng Nhà nước. Năm 2004, đoàn vinh dự được Nhà nước tuyên dương danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân. Năm 2014, nhạc sĩ Xuân Hồng được truy tặng Anh hùng LLVT nhân dân. Đoàn Văn công Quân Giải phóng miền Nam trước đây và Đoàn Văn công Quân khu 7 ngày nay luôn xứng đáng là một “đội quân nghệ thuật”!

NGUYỄN MINH NGỌC