Cơ hội rộng mở
Nếu như trước kia chỉ có Nhạc viện Hà Nội (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam) và Nhạc viện TP Hồ Chí Minh, sau có thêm Cao đẳng Nghệ thuật Quân đội (nay là Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội) là 3 cơ sở đào tạo chính về thanh nhạc thì hiện nay, người yêu nhạc có rất nhiều cơ hội khác. Ngoài việc đi học ở các cơ sở chính thống và xác định theo nghề, những người yêu thanh nhạc có thể tự học bằng nhiều phương pháp để theo con đường âm nhạc chuyên nghiệp hoặc đơn giản chỉ là sở thích.
Nhưng NSƯT Dương Minh Đức cũng cho biết, với đặc thù của thanh nhạc, việc tự học qua sách vở rất hạn chế. Học thanh nhạc cần tính thị phạm cao nên việc tự học trong thanh nhạc có thể được hiểu là tự đi học tại các trung tâm hay cá nhân ngoài hệ thống chính quy. “Đi học chính quy, tự học hay học ở bạn bè, đồng nghiệp cũng đều là học. Bởi khi đã làm và sống vì nghề hát, không học sao làm được nghề? Khác nhau có lẽ chỉ ở chỗ học ít hay học nhiều. Học nhiều và hiệu quả thì ta đi đường dài. Học ít hoặc học không hiệu quả ta phải chịu đường ngắn!”, NSƯT Dương Minh Đức chia sẻ.
Đại tá, NSƯT Dương Minh Đức.
Điều này dễ dàng nhận thấy ở các cuộc thi chính thống, những thí sinh vào được vòng trong hay đoạt giải đều là những người phải có quá trình học qua thanh nhạc. Thiếu kiến thức thanh nhạc, thí sinh không thể trụ lại cùng với những thí sinh có học thuật tốt. Hơn nữa, trong nghề nhạc luôn đề cao câu nói: “Học thầy không tày học bạn”, bởi trong nghề này, học ở đồng nghiệp là chuyện tất yếu. Mỗi lần hợp tác hát cùng nhau hay có cơ hội diễn chung với đồng nghiệp, chính bản thân ca sĩ học được rất nhiều điều từ phong cách làm việc, kỹ năng, kỹ xảo...
Cơ hội học tập thanh nhạc hiện nay rất đa dạng và nhiều cách thức chứ không còn gói gọn trong những hệ thống nhà trường chính thống. “Vì có nhiều cơ hội học tập thuận tiện như vậy mà có rất nhiều người theo học ở ngoài cũng có giọng hát tốt, thậm chí còn nhiều trường hợp cần nói thẳng là sống được với nghề. Quan trọng không chỉ là năng khiếu bẩm sinh mà còn là sự chịu khó và đam mê với nghề. Có thể so thế này, một người học trung cấp thanh nhạc chính thống hết 4 năm, có bằng rồi ra chỉ tập trung làm nghề và một người chỉ học ở các trung tâm với thầy dạy bên ngoài nhưng mỗi năm đều thu xếp một khoảng thời gian theo học, thì chưa biết được ai hơn ai!”, NSƯT Dương Minh Đức đưa ra sự so sánh.
Khi học chính thống trong nhà trường, một tháng có khoảng 10 tiết thanh nhạc, mỗi tiết lại chỉ kéo dài trong 45 phút, vậy 4 năm trung cấp, học viên cũng không có nhiều thời gian. Nếu như học viên không tự học thì khó có thể đạt được hiệu quả cao. Qua đó để thấy, người học qua trường lớp chính thống cũng rất cần tự học.
"Cuộc chơi" công bằng
Sự phát triển mạnh mẽ về số lượng của các trung tâm và cá nhân dạy thanh nhạc trong những năm gần đây cho thấy sự phát triển của đời sống tinh thần xã hội hiện đại. Giảng viên, ca sĩ Nguyễn Thị Tân Nhàn, Phó trưởng Khoa Thanh nhạc, Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, nêu quan điểm: “Sự phát triển của những trung tâm dạy về thanh nhạc là một dấu hiệu đáng mừng bởi âm nhạc đang dần dần được xã hội hóa và đời sống tinh thần nói chung đang có những bước đi lên. Với những người yêu thích thanh nhạc và muốn học nhiều hơn thì các trung tâm bên ngoài thực sự là một giải pháp tốt. Còn chuyện về chất lượng thì tôi nghĩ rằng không hề đáng ngại. Bởi đây là sự cạnh tranh công bằng, trung tâm nào dạy tốt, người thầy nào tận tâm, học viên của họ là người rõ nhất!”.
Ca sĩ Bạch Trà. Ảnh do nhân vật cung cấp
Chính bởi những yếu tố này mà hình thức tự học bên ngoài ngày càng phát triển với chất lượng đang được nâng lên. Tuy nhiên gần đây, nhiều người, trong đó có cả giới chuyên môn, cho rằng: “Nhiều người không có bằng cấp, không học hành đàng hoàng mà cũng đi làm giám khảo các cuộc thi ca hát”. Luận điểm này đã tạo nên nhiều tranh cãi trong dư luận cũng như giới chuyên nghiệp. Về vấn đề tranh cãi này, NSƯT Dương Minh Đức đưa ra những nhận định rất thẳng thắn: “Với sự theo dõi của mình, tôi nhận thấy những vị giám khảo gây tranh cãi phần lớn đến từ những chương trình ca hát trên truyền hình. Mà theo cá nhân tôi, những chương trình này cần được gọi đúng là gameshow, tức là những cuộc chơi, chứ không phải cuộc thi. Có lẽ đông đảo chúng ta đang có sự nhầm lẫn giữa hai khái niệm này. Những cuộc thi chính thống trong giới chuyên nghiệp như: Sao Mai, Tiếng hát truyền hình... vẫn đang làm tốt vai trò đề cao tính chuyên môn của mình. Còn những chương trình truyền hình thực tế về ca hát-những cuộc chơi ấy, lại có bộ tiêu chí và đặc điểm của riêng nó. Và tính bắt mắt, thu hút người xem cũng như thương mại... là những yếu tố rất quan trọng của bộ tiêu chí này. Điều cần phải làm bây giờ là ngừng coi những cuộc chơi là cuộc thi và cần tổ chức nhiều cuộc thi chính thống hơn nữa, với quy mô, mức độ khác nhau để tạo ra tính cân bằng”.
“Ở bất kỳ quốc gia nào cũng vậy, luôn có hai dòng song song cùng tồn tại, đó là âm nhạc xã hội và âm nhạc hàn lâm, chuyên nghiệp. Cho nên không thể đặt nặng quan điểm là bên nào hơn bên nào. Hơn nữa, âm nhạc xã hội như các gameshow trên truyền hình sẽ tạo nên cơ hội cho nhiều tài năng âm nhạc nghiệp dư được chắp cánh đến với chuyên nghiệp. Tuy nhiên, với tư cách một giảng viên thanh nhạc, tôi nghĩ nếu đã xác định đi theo con đường chuyên nghiệp thì điều tất yếu là nên theo học một cách bài bản, chính thống để có kiến thức nền về âm nhạc nói chung chứ không chỉ là kiến thức thanh nhạc", ca sĩ Tân Nhàn cũng nêu lên quan điểm về vấn đề này.
HÀ MY