Tôi là thế hệ nghệ sĩ đàn em của NSND Hoàng Chè, nhưng may mắn vào cuối thập niên 1980 đã có dịp hành quân, được biểu diễn khắp miền Tây Bắc. Trên những chặng đường hành quân ấy, có biết bao kỷ niệm tốt đẹp về một người anh, một người đồng nghiệp, một người nghệ sĩ, một người quản lý năng nổ và nhiệt tình, nhưng cũng cháy hết mình dưới ánh đèn sân khấu. Có lần, trong căn phòng nhỏ của Hội Cựu chiến binh TP Hà Nội, chúng tôi và NSND Hoàng Chè đã có một buổi trò chuyện thân mật, ông đã cho chúng tôi hiểu thêm về những năm tháng chiến tranh, về những nghệ sĩ sinh ra và trưởng thành trong chiến tranh. Hoàng Chè kể rằng, ông sinh ra và lớn lên ở làng Vẽ-xã Đông Ngạc (Từ Liêm, Hà Nội), một làng quê nổi tiếng hiếu học với nhiều tiến sĩ khoa bảng được lưu danh trong sử sách dân tộc. Ông được cha mẹ, anh chị trong gia đình chăm nuôi học hành chu đáo. Từ thuở nhỏ, Hoàng Chè đã rất tích cực tham gia phong trào văn nghệ ở địa phương. Sau khi học hết lớp 10, ông xung phong lên đường nhập ngũ, dù lúc ấy vóc dáng khá nhỏ bé so với các bạn cùng trang lứa. Cái thuận lợi của ông là ngay thuở ban đầu đã được về công tác tại Đoàn Văn công Trường Sơn, rồi Đoàn Văn công Quân giải phóng - môi trường lý tưởng để ông bộc lộ năng khiếu ca hát của mình.

leftcenterrightdel
NSND Hoàng Chè cùng đồng nghiệp trong một dịp biểu diễn phục vụ đồng bào Tây Bắc

Ông tâm sự: “Những năm tháng ấy, cuộc chiến đang lan rộng, mức độ địch đánh phá ngày càng ác liệt. Khó khăn, vất vả chồng chất nhưng đúng là chúng tôi đã sống trong không khí “tiếng hát át tiếng bom”. Chúng tôi hát ngay trên trận địa pháo, hát ở trạm giao liên, hát ở những trọng điểm bom rơi đạn nổ… Suốt một chặng đường dài từ ngã ba Đồng Lộc trở vào, đâu đâu cũng thấy đoàn người hành quân. Người đi ra, người đi vào đều hồ hởi đầy sức sống, đúng như câu thơ nổi tiếng của nhà thơ Phạm Tiến Duật: “Đường ra trận mùa này đẹp lắm…”. Chuyện ấy bây giờ nói ra nhiều bạn trẻ có thể thấy khó tin, nhưng hồi ấy, trong mắt chúng tôi, đường ra trận đúng là rất đẹp…”.

NSND Hoàng Chè bảo rằng, những kỷ niệm về một thời tuổi trẻ gian khổ ấy có lẽ ngồi kể ba ngày liền cũng không hết được. Thật cảm động khi gặp được một nghệ sĩ kể về mình và đồng đội, về những năm tháng xa xưa trong ký ức bằng một tâm trạng nhung nhớ da diết và đầy trân trọng như vậy. Từ năm 1967, Hoàng Chè đã cùng đồng đội hành quân qua bao khu rừng, trải qua bao cơn mưa rừng như trút nước, bị lũ cuốn hết quần áo, lương thực, bao lần bị máy bay địch quần thảo trên đầu... Bạn bè nhiều người bị sốt rét, trúng bom đạn hy sinh, trong đó lễ truy điệu nhạc sĩ Trịnh Quý (tác giả bài hát “Trước ngày hội bắn”) để lại trong ông niềm xúc động khôn nguôi. Nhạc sĩ Trịnh Quý ra đi, gia tài chẳng có gì ngoài chiếc bình tông ghi hai chữ “Tạm biệt” như một dự cảm về chuyến đi định mệnh.

Nhưng cũng trong những cánh rừng ấy, Hoàng Chè đã gặp được nhiều khoảnh khắc vô cùng đáng yêu: Đó là những khi đi lạc trong rừng rậm, khi ngẩng đầu lên thì thấy cả một khoảng trời bạt ngàn toàn hoa lan nở đủ màu sắc, đẹp như một giấc mơ;  khi giữa những khoảng lặng của chiến tranh có những chú hươu, chú nai giương tròn đôi mắt khi thấy bóng người qua, đúng như lời một bài hát “Có chú nai vàng nghiêng đôi tai ngơ ngác…”. “Những hình ảnh đối lập với chiến tranh ấy để lại trong tôi những ấn tượng khó phai và tôi gửi gắm vào những bài hát của mình. Có lẽ vì thế, khi tôi hát về Trường Sơn, lúc nào cũng dạt dào tình cảm, nhiều nỗi niềm”, NSND Hoàng Chè có lần kể với chúng tôi như vậy. Cũng trong buổi lễ mừng Chiến thắng 30-4-1975 được tổ chức sau đó một tuần, lần đầu tiên ông thể hiện ca khúc “Đất nước trọn niềm vui” của nhạc sĩ Hoàng Hà và gắn bó với ca khúc ấy từ đó đến nay. Đó cũng là ca khúc đem đến cho ông tấm Huy chương Vàng đầu tiên trong số 5 Huy chương Vàng ông giành được trong cuộc đời làm ca sĩ của mình.

Sau giải phóng, nghệ sĩ Hoàng Chè chuyển về học thanh nhạc tại Trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam). Học xong, Hoàng Chè lại về công tác tại Đoàn Nghệ thuật Quân khu 2, gắn bó với Tây Bắc, khi đi diễn, nghệ sĩ Hoàng Chè cũng hay mặc quần áo của người dân tộc thiểu số để hát các bài hát như: “Điều chưa thấy trong văn tự người Dao”, “Mùa xuân xuống chợ”, “Cô gái Sầm Nưa xinh đẹp”, “Thơ tình của núi”, “Bài ca trên núi”… nên nhiều người bảo ông khá giống đồng bào vùng cao, không hiếm người ngỡ ông sinh ra và lớn lên ở miền đất này. Bởi vậy, ông được đồng bào rất yêu quý và mến mộ. Không những dành tình cảm cho miền Tây Bắc, những lần đi Trường Sa hát các bài: “Nơi đảo xa”, “Bài ca Trường Sa”, giọng nam cao da diết truyền cảm của ông còn đón nhận nhiều tình cảm yêu mến của chiến sĩ nơi hải đảo, biên cương của Tổ quốc.

NSND Hoàng Chè là một người hiền hậu, có lối sống mộc mạc, chân tình. Ông luôn tận tình dìu dắt, chỉ bảo cho các cháu, các em diễn viên trẻ trong Đoàn Nghệ thuật Quân khu 2 từ những tiểu tiết nhỏ trong cuộc sống cũng như trong công việc nên “gia đình” nghệ sĩ này rất đoàn kết, thương yêu nhau. Cách thể hiện tình cảm của những nghệ sĩ mặc áo lính cũng rất… lính: Nó hồn nhiên, vô tư và chan chứa tình đồng chí, đồng đội. Những năm tháng sống gần bộ đội, sẻ chia nhiều tình cảm, tình yêu, tâm tư với những người chiến sĩ trẻ đã khiến ông thể hiện nhiều ca khúc vui nhộn như: “Anh quân bưu vui tính”, “Tôi là Lê Anh Nuôi”, “Cuộc đời vẫn đẹp sao”… rất thành công, để lại dấu ấn đẹp trong lòng khán giả.

NSND Hoàng Chè nghỉ hưu từ năm 2007, sau 15 năm giữ cương vị Trưởng đoàn Nghệ thuật Quân khu 2 (nay là Đoàn Văn công Quân khu 2), nhưng ông vẫn ca hát và còn đảm nhiệm chức vụ Giám đốc Nhà văn hóa Hội Cựu chiến binh TP Hà Nội. Ông rất tích cực tham gia các hoạt động văn hóa - văn nghệ, thường xuyên tham gia giúp đỡ các câu lạc bộ tổ chức hoạt động thăm hỏi, từ thiện… Cách đây vài năm, ông và một vài người bạn đã có chuyến đi dọc Trường Sơn, về lại những địa danh một thời tuổi trẻ họ đã đi qua. Với Hoàng Chè cũng như những người bạn thân thiết của ông, dường như họ không có khái niệm nghỉ hưu. Họ luôn mong muốn được truyền lửa những ca khúc mang dấu ấn một thời đến mai sau...

Bài và ảnh: VIỆT HÀ - NSƯT TRẦN TỰA