Hôm nay Hùng phải dẫn đầu một phái đoàn quan họ nhà trai, sang bên làng Quảng, hỏi vợ cho đứa cháu gọi Hùng là bác ruột. Đường từ làng Ngọc sang làng Quảng dài độ vài cây số nhưng vòng vèo dưới chân núi Thiên Thai. Thủ tục cưới xin ở vùng Kinh Bắc, quê Hùng khá là phức tạp. Ít nhất thì hai cái lễ là tiểu lễ ăn hỏi và đại lễ rước dâu phải diễn ra khá hoành tráng. Đấy là theo các cụ nói, giờ đã giảm đi nhiều, chứ ngày xưa, nhiều thủ tục lắm. Nào là vấn danh, dạm ngõ, ăn hỏi, dẫn cưới… rồi mới đến lễ tơ hồng rước dâu, động phòng hoa trúc... Rồi còn phải nộp cheo cho làng. Ở làng Ngọc khi xưa, vẫn có lệ nộp cheo trai lấy vợ, gái gả chồng là hai trăm viên gạch chỉ, để làng lát đường. Đường trong làng Ngọc, từ con đường chính giữa làng, cho đến những con ngõ, xưa đều lát gạch nghiêng, chắc là từ cái lệ cheo này mà ra.
Mười lăm phút xe máy là đoàn nhà trai đã đến nhà gái. Quan họ nhà gái tíu tít đón rước đoàn nhà trai vào vị trí trang trọng trong nhà, trước bàn thờ gia tiên. Khi bố cô dâu, một người đàn ông khoảng ngoài năm mươi tuổi, ra bắt tay chào các vị nhà trai. Hùng nhìn thấy quen quen, như đã gặp ở đâu rồi. Đến lúc giáp mặt, tay nắm tay, bỗng cả hai đều ớ người ra, cùng thốt lên gần như một lúc:
-Hùng…
-Luân…
Họ đã cùng đơn vị bộ đội đóng quân trên mạn Tân Sơn. Xê hai nhăm, E năm mốt...
-Luân này, tôi nhớ không nhầm thì ông quê ở Lãng cơ mà?
-Đúng thế, quê tôi ở Lãng, nhưng khi ra quân, tôi lấy vợ bên Quảng. Nhà vợ tôi, các cụ sinh con một bề nên tôi ở luôn đây…
*
* *
Hùng hơn Luân hai tuổi. Lúc nhập ngũ, Hùng đã hơn hai mươi vì ở nhà ôn thi đại học hai năm liền không đỗ. Còn Luân, lúc đó vừa tròn mười tám. Huấn luyện xong, họ cùng về một đại đội. Luân lúc đó trẻ măng, trên khuôn mặt bầu bĩnh vẫn còn phủ một lớp lông tơ. Hùng thì mới ngoài hai mươi, nhưng khuôn mặt nhàu nhĩ, nom rất cũ. Chắc là do mấy năm ở nhà ngày đi cày, tối đọc sách, quyết tâm thi đỗ đại học để đổi đời...
Đại đội của Hùng đóng quân độc lập trên một quả đồi nhỏ. Quả đồi ấy rất nhiều loài cây mọc lúp xúp. Nhiều nhất là sim, mua và ổi. Giống ổi ở trên đồi ấy gần như giống ổi găng ở dưới quê, nhưng nó ít cùi hơn và rất thơm. Hồi mới chuyển quân lên vùng này, nhìn thấy đồi ổi chín trắng, lính tráng đang đói khát, nhảy lên đồi chén căng rốn. Vài hôm sau, bụng thằng nào thằng nấy căng như cái trống, đau quặn mà không sao xả ra được. Rốt cuộc, phải lôi nhau cả đám sang bên bệnh xá trung đoàn. Từ đấy, lính đại đội Hùng rất sợ ăn ổi rừng, chỉ ngửi.
Ở quả đồi bên cạnh, là một đội công nhân lâm nghiệp chuyên trồng rừng. Đội này chắc đã ở đây lâu năm nên trông cơ ngơi khá chính quy. Có hẳn một tòa nhà khá to xây gạch, lợp ngói làm văn phòng trên đỉnh đồi. Dần xuống phía dưới, là những dãy nhà gỗ, lợp cỏ tranh, nhưng khá chắc chắn. Là nơi ở của công nhân và gia đình. Theo như dân địa phương nói, họ ở từ lúc xung quanh toàn rừng già. Giữa đơn vị bộ đội và đội công nhân lâm nghiệp cách nhau một cái đập nước ngắn, nối giữa hai qua quả đồi. Cái đập này chặn một nhánh nhỏ tách ra của dòng suối khá lớn chảy phía sau, tạo thành một cái hồ để lấy nước sinh hoạt. Còn tắm giặt, thì cả công nhân và bộ đội đều ra con suối sau đồi. Một con suối khá rộng, nếu vào mùa lũ, gặp hôm mưa to, nước tràn lên hai bên, biến thành một con sông hung dữ. Lúc ấy, đến cả voi xuống cũng bị cuốn phăng chứ đừng nói là người. Nhưng phần lớn thời gian, con suối không tên ấy là một thắng cảnh đẹp mê hồn mà Hùng chưa từng gặp ở đâu. Một đoạn lòng suối rộng cỡ như sân bóng đá trung đoàn, dài khoảng gần cây số lổm ngổm, la liệt những tảng đá gan gà khổng lồ, đủ mọi hình thù. Có tảng bị nước chảy lâu năm, bào mòn phẳng lì như cái phản. Rất nhiều hòn to như cái bồ thóc dưới xuôi nhưng mà lại tròn lông lốc. Nước chảy len dưới những tảng đá đó thành rất nhiều dòng quấn quýt. Thỉnh thoảng, lại có một vụng nước sâu như một cái ao làng, chắc là do con nước lũ thúc mạnh vào lòng suối tạo nên. Trên bờ, rồi lan ra cả những gò đất đá cao trong lòng suối, những cây doi dại mọc xen với những đám trúc đào hoa đỏ hoa vàng rực rỡ. Vô tình tạo nên những góc khuất, như là những bức bình phong thiên nhiên để chị em công nhân lâm trường, sau một ngày lội rừng, tha hồ tắm táp thư giãn.
Đội lâm nghiệp có tới gần năm mươi phụ nữ, nhưng đều không có chồng. Có lẽ là do họ bị đặt ở một khu vực hết sức hoang vắng thời đó. Thực ra, mới đầu cũng có khá đông nam công nhân trong đội. Nhưng rồi, lớp thì đi bộ đội, lớp thì chặt hết cây rồi chuyển đi nơi khác. Thế nên cuối cùng, chỉ còn lại chị em nữ và vài tay đàn ông là cán bộ khung. Khi đại đội của Hùng đổ quân, lập doanh trại ở đồi bên này, chị em phụ nữ bên lâm trường chứa chan hy vọng. Quả thật là, chỉ vài ngày sau, hai bên đã thắm thiết như cá với nước. Chiều đến, hết giờ tập luyện hay lao động, từng tốp bộ đội la cà sang đội lâm trường mua rượu, mua thuốc. Nhiều buổi tối cả bọn chỉ kéo nhau sang la cà các phòng tập thể tán gẫu, nhận đồng hương đồng khói vu vơ. Một lần đi chơi như thế, Hùng vào phòng mẹ con Lan chơi.
Năm ấy, Lan mới chỉ khoảng hăm hai hăm ba tuổi, tầm tuổi Hùng. Nhưng nàng đã có hai con trai. Nhìn hai đứa con, một đứa hai tuổi, một đứa bốn tuổi lăn lóc ôm nhau ngủ trên cái giường một, Hùng hỏi: “Bố chúng nó đi đâu” “Bố cháu đi bộ đội anh ạ!”. Vừa nói, Lan vừa liếc mắt nhìn Hùng như có chút gì tinh nghịch. Lúc đó, Hùng cũng không nhận ra. Mấy hôm sau, lúc ngồi uống nước chè với tay đội trưởng, Hùng mới biết là, Lan không có chồng. Đứa con đầu tiên, là con của tay công nhân đốn gỗ cùng quê. Chửa ba tháng, chưa kịp về báo cáo hai nhà dưới xuôi thì tay công nhân bị gỗ đè chết trên rừng. Thế là Lan đành nuôi con một mình. Nhưng chả hiểu ra làm sao mà mấy năm sau lại tòi ra đứa nữa! Ở đội lâm trường, có cả hàng mấy chục cô quá lứa nhỡ thì, “tự” kiếm đứa con để nuôi, lấy chỗ dựa dẫm lúc tuổi già. Nhưng mà nuôi đôi trẻ ở cái thời ấy vất vả lắm. Chỉ chòng chọc mỗi đồng lương công nhân lâm nghiệp của mẹ và cái sổ gạo hai mươi mốt cân. Lan phải làm thêm đủ cách. Từ tranh thủ vào rừng bòn mót lâm sản. Nấu rượu sắn bằng men lá của người dân tộc. Rồi buôn bán đổi chác linh tinh. Hàng xóm nói, nhiều hôm nghe mẹ con nhà nó cạo nồi xồn xột mà xót hết ruột… Khi thân với Lan, Hùng cũng chẳng có gì nhiều để mà đỡ đần ba mẹ con. Phụ cấp chiến sĩ có đáng gì đâu. Cũng không hiểu sao Hùng lại thích Lan. Hùng là trai chưa vợ. Còn Lan, một nách hai con, gầy tong teo. Có lẽ, tại Hùng thích đôi mắt của Lan, to, tròn, đen và sâu thẳm. Trưa nay, rẽ qua cho gói bột canh xin được của thằng đồng hương làm quản lý tiểu đoàn hai, thấy ba mẹ con ngồi ăn cháo bí đỏ và khoai luộc. Hùng suýt ứa nước mắt, ghé thầm vào tai Lan: “Đợi anh một lát”.
*
* *
Từ hôm đi ăn hỏi cho cháu về, Hùng rất hay về quê. Đối với người nào đó, thì quê hương, làng xóm là những ký ức thân thương tươi đẹp. Nhưng với Hùng, nói đến làng Ngọc, chỉ gợi lên những ký ức buồn mà Hùng muốn quên đi những đói khát triền miên. Hùng vẫn nói với bọn bạn rượu trên ấy là, tôi chưa thấy ở cái làng nào xứ Kinh Bắc mà lại nhiều thủ tục nhiêu khê như làng tôi. Chỉ tính riêng cái vụ cỗ bàn cưới xin, đã thấy ngán rồi. Thật sự, thì Hùng rất chán cái cảnh cỗ bàn, cưới xin ở làng mình. Hùng rất ít khi về dự. Nhưng đám nào trong làng mời, Hùng cũng gửi tiền mừng. Đến đám cưới thằng cháu ruột, thì Hùng phải đóng vai “Trưởng đoàn”, đại diện cho họ nhà trai, nên bắt buộc phải về nhiều lần. Phải sang nhà gái. Phải gặp Luân. Nhưng nhiều lần, chả có việc gì, Hùng cũng đi xe máy lang thang quanh chân núi Thiên Thai, rồi lại rẽ vào làng Quảng chơi. Hùng với Luân lại rượu… Có một điều mà mấy lần ngồi cùng với Luân, Hùng đã định nói mà cổ cứ nghẹn sao đó, không cất lời được.
Một hôm, hai thằng ngồi nhâm nhi với nhau ngoài sân, suốt từ lúc chiều đến khi nhập nhoạng. Lúc đó mới thấy Luân có vẻ say say, Luân vừa cầm chén rượu, vừa lắc lư cái đầu hỏi Hùng:
-Ông còn nhớ cái vụ tôi bị kiểm điểm vì mất ba mươi cân gạo không?
-Tôi xin lỗi…
-Sao lại xin lỗi?
-Luân à, chính tôi là người ăn cắp ba mươi cân gạo ấy, đem cho mẹ con cô Lan lâm trường!
Luân đang gật gù, bỗng ngẩng đầu lên. Nhìn thẳng vào mặt Hùng. Rồi bỗng nhiên phá lên cười sằng sặc. Cười chán, Luân mệt, nằm lăn ra bên cạnh chiếu rượu, rồi nói:
-Lúc đó tôi đã nghi nghi. Trưa hôm trước, đi cùng ông vào phòng Lan, thấy ba mẹ con ăn cháo bí đỏ với khoai lang luộc. Trưa hôm sau đã thấy sẻ cơm cho cả hàng xóm. Mà Hùng này, bí đỏ ở vùng đó ngon nhỉ.
- Ừ, ngon thật. Mà Luân này, tôi xin lỗi nhé…
-Thôi, chuyện cũ nhắc lại làm gì. Mà lúc ra quân, ông cũng đã bù cho tôi số gạo thừa, thanh toán với quản lý còn gì. Lúc ấy, anh em mình bộ đội gian khổ đã đành. Mà sao, bên lâm trường cũng khổ thế nhỉ. Từ ngày ra quân, ông có quay lại đấy lần nào không?
Nghe xong câu hỏi đó, Hùng như thấy trong ruột mình lại cuộn lên, như có một quả cầu gai sắc nhọn cào xé bên trong. Hùng với tay cầm chai rượu, tự rót liền mấy chén, uống ừng ực, như muốn đè cái cảm giác vò xé trong ruột xuống… Ngày ấy, vì chuyện mất gạo mà Luân bị đại đội bắt làm kiểm điểm, phải nhận trách nhiệm đền bù, nếu không sẽ giải lên cảnh vệ trung đoàn xử lý. Lúc đó, gạo là một thứ tài sản quan trọng. Nhưng vì cũng chả tìm được chứng cớ gì rõ ràng, vả lại từ xưa đến nay, Luân vẫn có tiếng là thằng ngoan nhất đại đội. Thế nên, lính cả đại đội dự họp kiểm điểm đều biểu quyết yêu cầu không báo cáo trung đoàn, mà cả đại đội sẽ góp dần vào trả với Luân…
Đến lúc Hùng nhận quyết định ra quân, số gạo thanh toán chế độ dở tháng, Hùng để lại trả đại đội với Luân. Tiền phụ cấp ra quân, rồi quần áo, tư trang… Hùng để lại hết chỗ Lan, bảo: “Cái gì em dùng được thì dùng để đi rừng. Cái gì không dùng thì đổi cho đồng bào dân tộc lấy gạo cho trẻ con. Anh về xuôi rồi sẽ tin lên cho em”. Hùng chỉ giữ lại số tiền đủ để mua vé tàu xuôi và một cái ba lô đựng giấy tờ.
Về đến nhà, Hùng lao ngay vào ôn thi đại học. Hùng quyết quên hết mọi chuyện để tập trung học hành. Bài học thi trượt ba lần và gần bốn năm quân ngũ gian lao, Hùng đã quá thấm. Thế rồi đỗ đại học. Ra trường đi làm, lấy vợ, sinh con. Vợ Hùng là một cô gái xinh đẹp người thị xã, rất yêu và chiều Hùng. Câu chuyện tình thủa lính tráng tự nhiên lùi vào dĩ vãng xa xăm...
*
* *
Chuyện cưới xin của cháu Hùng và con Luân diễn ra tốt đẹp. Hai họ rất đẹp lòng, ai cũng bảo “Thế là môn đăng hậu đối”. Cái hôm Hùng say rượu, phải ngủ lại nhà Luân, có người biết thì bảo: Hai ông ấy đồng ngũ, xưa thân nhau, nay lại gả con gả cháu cho nhau, thật là “Thông gia hai nhà như một”. Đêm ấy, hai thằng bạn đồng ngũ đã nói với nhau mọi chuyện, hẹn với nhau là sau vụ cưới xin này, hai thằng sẽ làm một chuyến ngược rừng, về lại nơi đóng quân năm xưa. Nghe nói là đội lâm trường đã giải tán từ lâu. Đất rừng đã giao cho công nhân nhận khoán nên kinh tế cũng khá phát triển. Mấy đứa trẻ con nhà Lan chắc cũng lớn cả rồi…
Rạng sáng, Hùng ra vườn nhà Luân, vươn vai hít thở. Không khí buổi sớm thật trong lành. Hít một hơi sâu vào phổi, bỗng Hùng ngửi thấy mùi ổi chín sực nức cả không gian thanh bình nơi làng quê. Mùi hương ký ức của những buổi sớm năm xưa trên những đồi ổi rừng lại dội về da diết...
Truyện ngắn của TRẦN THANH CẢNH