Không nên tùy tiện thay đổi địa danh lịch sử

Theo nhà thơ thì cần phải trả lại đúng tên gốc mà đồng bào Tày vẫn gọi từ xưa. Chẳng hạn như gọi “Nà Lừa” thì trong tiếng Tày rất tối nghĩa, trong khi “Nà Nưa” có nghĩa là “ruộng trên”. Hoặc như phải gọi “Tin Kéo” thì mới có nghĩa là “chân đèo” v.v..

Theo chúng tôi, trong tiếng phổ thông cũng như tiếng của các dân tộc thiểu số, không phải khi nào chúng ta cũng tìm được nghĩa của các địa danh, mà việc sửa chữa để cho các địa danh phải mang một cái nghĩa nào đó nhiều khi mang tính chủ quan, áp đặt như có một số người đã từng giải thích Nha Trang là Nhà Trắng, Lăng Cô là Làng Cò, La Vang là Lá Vằng, Cát Bà là Các Bà v.v.. Với địa danh Nà Lừa, có đúng trong tiếng Tày là tối nghĩa hay do tác giả chưa có điều kiện để hiểu được nghĩa của nó? Nếu Nà Lừa phải đổi thành Nà Nưa thì chợ Kỳ Lừa có phải đổi thành Kỳ Nưa hay không?

Chúng ta biết rằng ở các địa phương khác nhau ở Việt Bắc, như Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên… và ngay cả các vùng trong cùng tỉnh, thì tiếng Tày cũng không phải được phát âm hoàn toàn giống nhau. Có thể trong tiếng Tày phổ thông, Chân Đèo phải nói là Tin Kéo, nhưng cách đây hơn 60 năm, khi cơ quan đầu não của Chính phủ ta về đóng ở bản Nà Lọm, một bản chỉ gồm 9 gia đình vừa Tày vừa Dao, có thể người ở đây lại phát âm là Tỉn Keo, hoặc na ná như vậy để cho cán bộ ta nghe ra là Tỉn Keo rồi đặt tên cho ngôi lán, nơi hội họp của những cán bộ cách mạng. Không phải do báo chí viết sai từ Tin Kéo thành Tỉn Keo mà người ta gọi cái lán đó là Tỉn Keo thật, nếu do báo chí viết sai thì tất nhiên Bác Hồ và các đồng chí từng sống hơn 7 năm ở đây đã đính chính lâu rồi, chứ không phải đợi đến hôm nay.

Ý kiến của nhà thơ trên đây sẽ có giá trị nếu như góp ý cho sự giải nghĩa các từ của một cuốn từ điển Tày-Việt hay Việt-Tày. Ngôn ngữ nói chung và địa danh nói riêng có quy luật đặc biệt không giống các lĩnh vực khác, đó là ngay cả khi xuất phát từ một sự nhầm lẫn, nhưng nếu từ ấy đã được cộng đồng chấp nhận trong một khoảng thời gian dài thì nó hiển nhiên tồn tại mà không ai có thể phủ nhận được. Bởi vậy các địa danh lịch sử có liên quan mật thiết với cuộc đời hoạt động của Bác Hồ mãi mãi vẫn là lán Nà Lừa, lán Tỉn Keo… chứ không thể Nà Nưa, Tin Kéo.

VƯƠNG LÃO