Vừa mới Giêng hai, lưng trời bung biêng hoa xoan bên những lộc nõn của những xoài những bưởi. Cây sấu vẫn lặng lẽ đứng trầm tư bên góc vườn với tán lá cũ từ mùa trước như một người già không buồn may áo mới mùa lễ hội. Thế rồi tháng ba đến, sau cơn mưa rào rửa núi, góc vườn, lối ngõ, những con phố bỗng trải thảm vàng mơ. Bước trên những cánh lá ấy cảm giác vừa lạ vừa quen, lá rơi không nhằm heo may như những bức tranh thu khiến lòng ta bâng khuâng mà óng ả dưới nắng non, tươi nguyên trong hây hẩy gió giữa khung trời xanh rạo rực những chùm lộc nõn. Loài sấu không trút lá một lượt để rồi các nhánh cành trơ trụi nghỉ đông như các loài cây khác, chỉ khi chùm lá mới mang nụ đã phủ xanh lên lá mùa trước thì cây mới nhẹ nhàng cởi bỏ lớp áo thẫm già cũ. Một cuộc hoán chuyển nhẹ nhàng khiến cây lúc nào cũng biếc xanh qua tháng năm…
Để rồi một sớm mai giữa hạ, những quả sấu non rụng trên sân nhà sau cơn mưa thức ta nhìn ngước lên vòm lá. Trên những mướt mát nõn nà của lá, những trái non lấp ló ẩn hiện. Mùa gặt đã đến, tiếng ve ran ran gọi rau muống bắt đầu vươn ngọn ngồng non búng. Đĩa rau xanh giòn với bát nước canh thanh thanh vị chua mát, với bát nước chấm cốt mắm dầm sấu ớt thật ngon miệng sau buổi làm đồng mệt nhọc. Sấu vào mùa trẻ con chọc xuống chấm muối ăn vặt. Sấu chín vàng nhăn nheo, mặn mòi trong nồi kho cá. Sấu cho vào vại muối rút kiệt nước, tóp lại mang phơi khô dành mùa đông kho nấu và ngậm ho…
Cây sấu chẳng cứ gì mùa quả, cả khi có những đọt non mỡ bóng ngon lành khiến bọn trẻ không thể cầm lòng. Chùm lá sấu mỡ màng chia nhau chấm muối nhai giòn tan trong miệng, vị chua lan đến tận mang tai chỉ mới nghĩ đến đã ứa nước miếng. Cây sấu non gần bờ rào rất hay bị vặt lá, chỉ khi cây vượt tầm tay lũ trẻ nghịch ngợm thì bắt đầu lớn nhanh. Góc vườn nào đã trồng sấu thì khó có cây khác chen nổi vì mỗi tán sấu trưởng thành thường phủ bóng rất rộng, lá sấu thẫm xanh che râm mát và lá rụng cũng làm chua đất nên cỏ cây cũng khó mọc. Hà Nội có những con phố trồng toàn sấu, mùa lá rụng vàng mơ dưới gót sen của thiếu nữ làm ngơ ngẩn biết bao tâm hồn thi sĩ. Ngay cả trái sấu chín lan trên vỉa hè, sấu rụng ngoài ngõ vắng trong ca từ bài hát đã đi vào lòng người, ghi dấu một nét đẹp của mùa riêng Hà Nội…
Ô kìa tiếng ve sầu ran ran gọi một mùa sấu chín, vị chua thanh đậm dần lên trong nắng mật ong. Ngoài vườn rau muống bắt đầu đơm ngọn tua tủa, như chen nhau đợi trái sấu dầm…
Tản văn của HẠNH TRẦN