Trên cây mận trước sân, mạng nhện giăng những giọt sương đọng lại từ đêm còn tinh khiết như những hạt ngọc. Sực nhớ tới lời hẹn của chúng bạn, con bé ăn quàng bát cơm nguội với cá bống kho, giắt dao sau lưng kiểu người đi rừng, xách chiếc làn đan bằng nan cây giang vàng óng và xin phép mẹ lên đồi một buổi.
Đầu bản, đếm sơ cũng được tám đứa trẻ trâu. Vừa gặp mắt nhau, chúng ồ lên thích thú rồi tranh phần nói. Thằng Ban, như thường lệ, vượt lên dẫn đường. Cả đội vừa đi vừa đọc vang: "Ai ăn sim chín lên đồi. Ai ăn ổi chín thì ngồi lại đây".
Mùa hái quả sim chín năm nào của lũ trẻ chúng tôi cũng bắt đầu như thế!
Dốc đồi thoai thoải, thường thì sườn dốc toàn ken đặc vạt guột còi cọc, lá lun xun chỉ cao bằng đầu gối người lớn. Ấy mà đường mòn leo khó ghê! Lắm đứa chủ quan ngã chống tay, sấp bụng. Mẹ tôi bảo, sương giăng khắp núi đồi là để ủ sim chín, ủ mấy ngày không mưa, đến tầm tám giờ sáng thì tan. Nắng đủ sức len xuống khe núi đá, kéo mây lên đến chỗ Bàn Cờ, tụ lại dưới chân Ông Tiên. Mắt thường không thể nhìn thấy nhưng ở sườn núi, mây đuổi nhau thành từng dải dài, lúc mây mệt sẽ tản ra mờ ảo dưới bình minh.
Sim chỉ mọc ở nơi có đủ ánh sáng và gió. Đất càng cằn cỗi, cây càng khỏe khoắn. Mùa hoa nở, đồi Khau Khiêu bạt ngàn hoa tím khiến các mế đi kiếm măng giang, măng nứa ở khe về đây cũng phải ngây ngất nhìn. Rồi, hoa tàn, quả đỗ từng chùm xanh ngắt, chát xít, cứng ngắc. Đàn ong rộn lên giục lũ trẻ lên đồi như hôm nay để cùng nhau chia sẻ niềm vui sau bao ngày ngóng đợi. Đỉnh đồi, bãi cỏ may bằng phẳng trải hoa lún phún chực luồn kim may kín ống quần cánh con gái, len đũng quần đứa con trai. Chúng tôi tản ra, đứa nào cũng ồ lên thích thú. Sim chín nhiều quá, tím ngăn ngắt. Có đứa lại vồ ếch vì vấp phải rễ sim duỗi dài. Hái quả đầu tiên, da tay cảm nhận được lớp vỏ mịn như nhung bọc quả căng mọng. Nhanh nhảu, tay trái bứt phần "tai" sim bỏ đi, tay phải bỏ quả sim vào miệng. Vị ngọt lịm tan ra đầu lưỡi. Hương quyện thơm mùi nắng với gió. Quả thứ hai, quả thứ ba, nữa... cứ thế đến khi vạt áo nặng trĩu sim. Chúng tôi hú nhau đến dưới gốc ổi ngồi giải lao, uống nước. Môi đứa nào đứa đấy xám ngắt, bụng no cứng sim. Ấy vậy, ai cũng dòm sang vạt áo thằng ngồi kế bên chọn quả mòng nhất, nhón tay, cù nách nhau cười lóe xóe. Thằng Ban hô:
- Ổi chín rồi chúng mày ơi!
Tức thì tám cái cổ nghển cao, mắt hau háu, miệng vẫn ăn sim. Có đứa há hốc miệng như chim non chờ mồi. Thoăn thoắt, thằng Ban trèo lên hái cho đồng đội ở dưới gốc chìa mũ hứng quả. Mùi ổi rừng thơm không kém sim. Khi đã no nê, chúng tôi thả số ổi còn lại xuống đáy làn, đội mũ ra dãi nắng hái sim. Nắng thúc sảy nhảy tí tách trên lưng. Nắng nhuộm làn da màu đồng mun, vắt mồ hôi ướt tóc. Nắng làm quả sim ương ửng đỏ, đợi ngày. Đôi tay nhẹ nhàng tách quả chín khỏi số còn xanh và ương đó thả vào làn để không bị giập nát, vữa nước ra số quả lành. Có chú ong bầu cần mẫn cắn quả sim để tha về tổ. Thợ bẫy ong thường xâu dế mèn, châu chấu vào chiếc cần trúc đem đến chỗ đồi sim. Khi thấy con ong đang làm việc, chỉ cần ghé cần sát chúng. Ong bỏ quả bay sang cắt thịt dế mèn bay lên cao, lượn vài vòng xác định vị trí rồi bay về tổ. Thợ bẫy ong ướm thời gian cho đến lúc con ong quay lại cắt thịt để tính đường bay gần hay xa và nhấc cần xâu mồi có con ong đang mải mê lấy mồi, đi dần về hướng hồi nãy ong bay thẳng cho đến khi tìm được tổ ong đầy nhộng. Các bác thợ cũng hái sim để thưởng thức, ngó xem làn đứa nào nhiều hơn và khen ngợi. Đứa được khen tự hào lắm.
Sim chín gặp nắng ăn ngọt đậm. Trời mưa thì nhạt thếch nên ngày bão, đồi sim vắng bóng người, chỉ có bìm bịp "quan" gọi nhau ụt ụt và tiếng ếch nhái dưới khe đồng ca. Những bi đông nước đem theo đã nhẹ bẫng thì ai nấy cũng tạm hái đủ sim. Thằng Ban nhanh nhẹn nhất nhưng nó không đơn giản như chúng tôi là lấy sim về chia cho anh chị em, bạn bè. Nó hái nhiều sim để chiều đem ra chợ bán, phụ mẹ gom tiền đong gạo. Bố nó mất sớm, nhà chỉ có hai mẹ con nên nó chóng già trước tuổi. Tôi cũng đã đạp xe theo nó đem sim ra chợ huyện bán. Rá sim tím đợi chờ, ngực thằng Ban phấp phỏng. Mấy bà ở phố thấy sim quả đẫy đà thì rủ nhau mua thưởng thức. Mỗi lon sữa bò chất đầy sim được trả hai ngàn đồng. Cầm những đồng tiền đó trên tay, mắt thằng Ban lấp lánh. Cũng có hôm, nó đi chợ gặp cơn dông. Dáng gầy của nó co ro ở góc chợ, đôi mắt buồn thăm thẳm như mây. Tôi ước, giá mà mưa chỉ đọng lại thành những giọt sương giăng kín mạng nhện trên cỏ may để nắng kịp tràn về kéo nền trời bừng sáng thì hay biết bao! Cả rá sim ế ẩm, quả mềm nhũn, coi như bỏ hết. Nhưng thằng Ban không nản. Chiều nào nó cũng một mình lùa đàn trâu lên đồi Khau Khiêu gặm cỏ may. Mặt trời tắt sau núi, nó khệ nệ bưng một giỏ sim đầy theo sau tiếng mõ lốc cốc va vào thinh không.
Một hôm, nó đi chợ về sớm. Nó tạt qua nhà tôi khoe:
- Mày ơi, nay tao gặp khách giàu ú ụ. Ông ấy mua cả rá sim, cả cái rá luôn mày nhá. Ông đặt tất cả vào cốp ô tô để đem về ngâm rượu, và cười híp mắt bảo: Rượu sim quý lắm, uống bổ máu, sống lâu. Ông cho tao địa chỉ và dặn hái được bao nhiêu thì đem đến tận nhà, tiền nong khỏi bàn. Mai, mày theo tao lên đồi sim nhé, ổi cũng bán được giá lắm.
Rồi nó đọc đồng dao: "Quả tím xuống cổ, quả đỏ dành phần mẹ...”.
Nó nhảy cẫng, lắc lư cái đầu như con nghé cuồng chân phi ra cổng, bóng nhỏ khuất sau hàng rào đá. Tôi nhìn theo cười nắc nẻ.
Mười năm xa quê, đứa cháu gửi cho dì nó một túi sim chín tím ngắt. Lòng tôi không khỏi nao nao nhớ về Khau Khiêu, ánh mắt, nụ cười trong veo vương hoa cỏ may, thơm hương mật ngọt giăng tím triền đồi.
Tản văn của HOÀNG THỊ HIỀN