Xẩm và bài chòi… xuất ngoại!

QĐND - Từ ngày 23-2 (Mồng 5 Tết Ất Mùi) đến ngày 9-3-2015, đoàn nghệ sĩ của Trung tâm Nghiên cứu Bảo tồn và Phát huy Văn hóa Dân tộc (NCBT&PHVHDT) Việt Nam do GS Hoàng Chương dẫn đầu đã có chuyến lưu diễn và giới thiệu một số bộ môn nghệ thuật truyền thống Việt Nam tại Pháp và Đức. Đây là chuyến “xuất khẩu” đầu tiên trong năm Ất Mùi của văn hóa Việt Nam và đã để lại những ấn tượng tốt đẹp đối với đông đảo bà con Việt Kiều ở nước ngoài và bạn bè quốc tế.

Nhạc sĩ Mai Tuyết Hoa-Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Bảo tồn và Phát huy Âm nhạc Dân tộc thuộc Trung tâm NCBT&PHVHDT Việt Nam, thành viên của đoàn nghệ sĩ trên đây, cho biết:

Nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa trong một tiết mục hát xẩm ở Pa-ri.

- Đoàn chúng tôi đi theo lời mời của Trung tâm Văn hóa Việt Nam tại Pháp. Trước đây, GS Hoàng Chương-Giám đốc Trung tâm NCBT&PHVHDT Việt Nam-cũng đã nhiều lần được mời sang giao lưu, giới thiệu và giảng dạy về nghệ thuật dân tộc Việt Nam tại một số nước châu Âu và Hoa Kỳ, còn lần này đoàn chúng tôi chủ yếu là biểu diễn phục vụ và giao lưu văn hóa-nghệ thuật. Vì vậy, chúng tôi đã chuẩn bị một chương trình gọn nhẹ gồm các điệu xẩm vừa biểu diễn thành công ở Nhà hát Lớn Hà Nội đêm 20-1-2015 và một số tiết mục bài chòi cổ, nhằm giới thiệu những nét đặc sắc của bộ môn nghệ thuật dân tộc ở miền Trung đang được đề nghị UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Nghệ sĩ biểu diễn chính về xẩm là tôi và phụ diễn là nhạc sĩ Nguyễn Quang Long đệm nhạc, cùng các nhạc sĩ Giáng Son và Thanh Dần. Riêng về bài chòi thì GS Hoàng Chương đóng cả hai vai “ông Xã” và “bà Đội”. Trước khi lên đường sang Pháp, chúng tôi đã biểu diễn chương trình này tại Nhà hát Hồng Hà (Hà Nội), cũng là cơ hội thăm dò ý kiến của khán giả để kịp thời điều chỉnh, bổ sung… 
* Và chuyến “mang chuông đi đánh xứ người” đã diễn ra như thế nào, thưa chị?
- Chúng tôi sang châu Âu đang giữa mùa băng tuyết, nhưng sự đón tiếp nồng nhiệt của cán bộ Trung tâm Văn hóa Việt Nam tại Pháp khiến mỗi người cảm thấy được ấm áp hơn, nhất là buổi giao lưu nóng hổi ngay chiều hôm đó tại cơ quan trung tâm. Hôm đó có nhiều cán bộ của Đại sứ quán Việt Nam tại Pháp và ở một số cơ quan đại diện của Việt Nam tại Pa-ri đến tham dự. Tuy còn mệt sau chặng bay dài nhưng tôi đã hát tặng mọi người những bài xẩm “tủ” của mình. Còn GS Hoàng Chương thì hào hứng giải thích và minh họa về nghệ thuật tuồng truyền thống để giúp cho những người sống xa quê hương tiếp cận được những nét đẹp, những giá trị của nghệ thuật hát bội.

GS Hoàng Chương hô bài chòi.

Đêm diễn đầu tiên tại Baltard do nhiều cơ quan phối hợp tổ chức như Hội người Việt, Hội Sinh viên Việt Nam tại Pa-ri và Trung tâm Văn hóa Việt Nam tại Pháp. Khách VIP có Đại sứ Việt Nam tại Pháp Nguyễn Ngọc Sơn và phu nhân, bà Thượng nghị sĩ thành phố Pa-ri và đặc biệt có nhà hoạt động xã hội nổi tiếng đồng thời là người bạn lớn của nhân dân Việt Nam là bà Ray-mông Điêng cùng nhiều nhân vật khác ở Pháp. Tất thảy có hơn 1.300 khán giả và mỗi người đều mua vé vào cửa với giá 60 ơ-rô, tức khoảng 1,3 triệu VND. Đêm diễn còn có sự tham gia của các nghệ sĩ ở Thành phố Hồ Chí Minh sang trước đó, cùng Nhà Văn hóa Thiếu nhi Việt kiều và sinh viên Việt Nam ở Pháp. Chương trình khá phong phú, kéo dài khoảng 1 giờ rưỡi, trong đó các tiết mục hát xẩm và bài chòi được khán giả nhiệt liệt hoan nghênh. Các tiết mục cải lương của Quế Trân, Tấn Giao, Duy Khôi và tân nhạc của NSƯT Ánh Tuyết, Tuấn Mạnh cũng chiếm được cảm tình của người xem.

Đêm thứ hai, chúng tôi biểu diễn ở hai địa điểm là Espace Jean Vilar và ở thành phố Marseille do Hội Hữu nghị Việt-Pháp tổ chức. Đêm diễn thứ ba của riêng đoàn chúng tôi tổ chức ở Đại sứ quán Việt Nam tại Pháp. Đây là buổi họp mặt mừng Xuân Ất Mùi đầu tiên của cán bộ Đại sứ quán và các cơ quan đại diện Việt Nam tại Pháp, có tiệc mặn với nhiều món ăn Việt Nam như: Bánh chưng, nem rán, bánh cuốn, bánh bèo, rượu vang… do một tổ chức và cá nhân ở Pa-ri đóng góp. Hôm đó, GS Hoàng Chương được mời lên phát biểu về thành tựu bảo tồn và phát huy nghệ thuật dân tộc nước nhà, giới thiệu về môn nghệ thuật hát xẩm độc đáo… Cuối buổi diễn, Đại sứ Nguyễn Ngọc Sơn phát biểu về ấn tượng sâu sắc của chương trình hát xẩm… Ông cho biết, đã có nhiều nghệ sĩ từ Việt Nam đến đây biểu diễn nhưng đa số là tiết mục quen thuộc, còn hát xẩm là lần đầu tiên.

* Được biết, ngoài những buổi diễn trên đây tại Pháp, đoàn còn có một số buổi biểu diễn ở Đức?

- Trong thời gian chuẩn bị cho chuyến đi biểu diễn ở Pháp, chúng tôi được Câu lạc bộ Giao lưu Văn hóa Đức-Việt (CLB) ở thành phố Mu-ních của CHLB Đức mời sang giao lưu và biểu diễn. Câu lạc bộ này do GS, TS Thái Kim Lan, người gốc Huế, đồng sáng lập. Năm 2002, CLB đã mời các nghệ sĩ ở Nhà hát Tuồng Đào Tấn (Bình Định) sang biểu diễn và giới thiệu về nghệ thuật tuồng truyền thống của Việt Nam. Lần này, họ mời đoàn chúng tôi sang biểu diễn và giới thiệu về bài chòi và hát xẩm. Buổi diễn đầu tiên của chúng tôi ở Đức được tổ chức tại nhà riêng một trí thức Việt Kiều, rộng chừng 100m², được bày biện những đồ vật cổ xưa của Việt Nam. Sân khấu là một sàn gỗ được trải thảm giống sân đình, các nghệ sĩ hát xẩm ngồi trên đó mà trổ tài, làm thỏa mãn lòng ngưỡng mộ của bà con xa quê hương. GS Hoàng Chương vừa làm nhiệm vụ thuyết trình nghệ thuật vừa biểu diễn tiết mục bài chòi cổ ông Xã-bà Đội. Khi tôi hát bài xẩm “Thập ân” nói về công cha nghĩa mẹ, có nhiều chàng trai, cô gái Việt xúc động rơi lệ vì nhớ cha mẹ già đang sống ở quê hương. Đặc biệt, khi tôi hát bài xẩm “Tiễu trừ cướp biển” dựa theo bài thơ cùng tên của nhà thơ Nguyễn Thế Kỷ sáng tác về Hoàng Sa-Trường Sa, có một nghệ sĩ múa Việt kiều đã ứng diễn phụ họa vai phù thủy rất khớp với nội dung bài thơ, được khán giả nhiệt liệt hoan nghênh.

Việt kiều và khán giả Đức chúc mừng các nghệ sĩ sau đêm diễn. Ảnh: Quang Long

* Có thể nói, chuyến lưu diễn xuất ngoại đầu năm vừa rồi của các nghệ sĩ Trung tâm NCBT&PHVHDT Việt Nam đã hết sức thành công. Sắp tới, trung tâm có kế hoạch gì để phát huy kết quả trên đây, tiếp tục các hoạt động quảng bá các giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam với bạn bè quốc tế?

- Mối quan hệ hợp tác giữa trung tâm chúng tôi với Trung tâm Văn hóa Việt Nam tại Pháp, CLB Giao lưu văn hóa Đức-Việt ở CHLB Đức và một số trường đại học ở Hoa Kỳ đã có từ lâu và có nhiều hình thức hoạt động thiết thực, hiệu quả, như: Trao đổi thông tin-tài liệu, hỗ trợ kinh phí hoạt động, phối hợp tổ chức các cuộc hội thảo chuyên đề, mời chuyên gia thuyết trình v.v.. Riêng lần này, ban lãnh đạo của các tổ chức trên đây ở Pháp và Đức cũng đã đề cập việc tiếp tục mời trung tâm của chúng tôi mang một số bộ môn nghệ thuật khác như chèo, cải lương, quan họ… sang biểu diễn và giới thiệu với bà con Việt kiều cùng khán giả nước bạn. Tất nhiên chương trình và thời gian cụ thể thì còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố!
* Xin cảm ơn chị và xin chúc Trung tâm NCBT&PHVHDT Việt Nam tiếp tục có những chương trình hoạt động thành công, hiệu quả như vừa rồi!

HOÀNG BÍCH NGỌC (thực hiện)