Nhưng khi nhỏ cưng còn bé tẹo, đã thấy mảnh vườn trước nhà sẵn đôi ba cây mai vàng. Nhiều nhà trong xóm còn trồng hẳn một vườn mai.
Mà cái sự chăm chút cây mai để đón Xuân cũng thật lạ. Cây mai được phó mặc cho sương gió đất trời cả năm. Rễ cây cứ việc bám vào đất mà bung cành xanh lá. Chỉ khi gần Tết đến Xuân về, cây mai mới được các chủ nhà vườn chăm chút. Mà sự chăm chút ấy ban đầu chỉ là nhổ cỏ, xới gốc, tưới nước… Để rồi sau đó là cả một chuỗi những chăm sóc kỳ khu.
Giữa tháng Chạp ta, những cây mai vàng đang khoác những chiếc áo xanh dày dặn từ gốc đến ngọn thì bỗng dưng bị vặt bỏ không thương tiếc. Lá già như chiếc áo ấm, lá non như chiếc áo mới, “áo” nào cũng bị bứt tuốt luốt không còn một mẩu nào. Ngó bàn tay thoăn thoắt của các má, các dì vun lá mai trút tơi tả dưới gốc mà thương. Nhìn kỹ, sẽ thấy dòng lệ tứa ra từ những nách lá vừa bị vặt, xót lắm!
Má tuốt lá mai xong thì ba cứ tùy theo từng cây mà chăm bồi. Mỗi cây khi tuốt lá đã sẵn những mầm nụ xíu xíu lấm chấm theo thân theo cành. Ngắm mầm nụ là biết độ sung, độ đẹp của cây mai. Lúc này, cái sự chăm sóc mới tỉ mỉ và khó nhất. Khó ở chỗ nhà vườn phải căn theo “cơ địa” của mỗi cây, theo thời tiết của mỗi ngày… Cần phải điều chỉnh lại cái sự ăn uống của từng cây mai cho thật đều đặn. Thức ăn trong giai đoạn này của nó chỉ là nước, duy nhất nước. Những ngày cuối tháng Chạp ở phương Nam đang mùa khô. Đã là mùa khô thì nước miễn phí cho cây cỏ chủ yếu là sương. Sương hào phóng rích rắc cả đêm cũng chỉ là sự tráng men cho những thân cây, mặt lá. Khi những tia nắng sớm vừa len lỏi vào giữa những gốc cây mai thì sương đã biến mất, không để lại dấu vết nào dù trước đó vài giây đã hẳn hoi sự tồn tại của nó. Một sự ráo hoảnh đến lạnh lùng. Đó cũng là nét đặc biệt của mùa khô phương Nam vậy!
Hiếm nước mưa thì ba múc nước tưới. Chiếc đìa nước ngọt sau nhà luôn sẵn. Ba biểu, chiếc đìa này có đâu từ thời ông cố ông sơ, nước ngọt lắm. Nhờ nó mà cả xóm mình sống qua mùa khô và những tháng xâm mặn. Đìa nước được ba má giữ kỹ lắm. Ai muốn xài phải gánh về nhà hoặc múc nước lại gần gốc xoài để tắm rửa, giặt giũ. Ba tuyệt đối không cho ai nhúng chân hoặc giặt rửa trong đìa. Dưới đìa, ba thả bông súng đỏ. Hừng sáng, những bông súng đỏ rực trên nền nước trong thật đã mắt.
Khệ nệ xách những thùng nước ngọt từ đìa lên, ba nhẹ nhàng tưới cho cây. Ba tưới đều đặn, đúng lượng mỗi ngày. Vừa làm ba vừa dặn, rằng con tưới phải đều tay, mỗi gốc một gáo chảng, đừng chểnh mảng hôm tưới ít bữa tưới nhiều. Tưới nhiều quá, cây mai no nước sẽ bị lạnh, mà hễ lạnh thì nụ bị nín, tức là nụ sẽ chững lại, không lớn thành hoa. Còn tưới ít quá thì cây sẽ bị thiếu nước, nụ sẽ còi cọc. Cũng không được ngắt nước. Cây mai bị ngắt nước khô queo, chừng tưới lại là sẽ nở hoa ào ạt, không chơi được lâu….
Mấy đứa trẻ cùng trong xóm, tay ôm đôi dép, bộ đồ mới hít hà và tranh nhau khoe mai nhà mình. Có năm, ba đã rất kỹ càng cẩn thận trong việc nước nôi tắm tưới cho vườn mai, vậy mà nhiều cây vẫn bị nín. Mồng Một Tết, cây mai đẹp nhất, nưng nức nụ nhất đươc ba bứng vào chậu trưng trong nhà. Cây mai ấy được anh Tư giăng dây đèn chớp nháy nhỏ xíu xíu nối với cái bình ắc quy. Đèn thì nhấp nháy xanh đỏ tím vàng liên hồi nhưng mai thì lặng thinh. Tịnh không thấy nụ mai nào mở mắt mà nhấp nháy, mà cười mỉm với đèn, với những tấm thiệp chúc mừng năm mới đang nhảy múa trên nhành mai. Ba buồn xo. Má biểu, ba bây khờ, năm nay gió bấc về vầy sao mai nở được. Chừng ông trời ổng nổi nóng là tui bảo đảm vườn mai nhà mình sẽ nở bung bét vàng hực cho coi. Mà thiệt. Mồng Ba Tết năm đó, trời ấm lên, những chùm nụ đồng loạt cười rực rỡ!
Có năm áp Tết, ba chặt những cành mai ngon nụ nhất, nhẹ nhàng bó lại và đặt xuống xuồng để má và chị Hai chèo đem đi đâu. Nhỏ cưng khóc ré lên, nó không muốn cây mai của nhà nó phải đem cành đi đâu cho người ta. Ba biểu để cho cành mai ăn Tết ở nhà khác một năm con ạ. Chị Hai nó nạt, nhành mai phải đi chợ thì mới có tiền đón Tết, mừng Xuân chứ. Bộ cưng không muốn áo mới, guốc mới, hổng muốn ăn bánh tét, thịt kho tàu hả?
Chiếc xuồng xa dần trong tiếng khóc tấm tức của nhỏ cưng. Nó chỉ ước má và chị Hai quay xuồng lại, gắn những cành mai ấy trả lại cây mai trong vườn. Phải đến chừng nó là thiếu nữ, thay chị Hai bơi xuồng đi chợ bán mai, nó mới biết thế nào là mai của Xuân, của Tết. Ôm bó mai len lỏi giữa chợ đông, phải luôn giơ cao để giữ cho nụ đừng mắc vào áo người ta. Gặp người sộp thì thích nhành nào là họ lấy ngay, không cả lấy tiền thối lại, biểu là lì xì sớm cho hên. Gặp người khó, đã lựa muốn bấy nát bó mai, rồi còn trả giá ngược xuôi làm nó vừa mệt vừa tức muốn khóc luôn.
Cũng ngộ, chợ đông người, đông cả người bán mai. Ngó những cây mai làm bằng nhựa, bằng giấy trong các sạp, nó nghĩ chuyến này mai mình cầm chắc sẽ ế. Thấy lo lo, vậy là cái chân lội ngon hơn, cái tay giơ cao hơn cho người ta thấy mai của nó cành đẹp nụ xinh, cái miệng mời dẻo hơn, dễ thương hơn để nhiều người mua mai nhà nó hơn.
Xuân này, nhỏ cưng ngày ấy đã xém tứ tuần rồi. Nhưng lòng nó lúc nào cũng rực rỡ màu mai khi chộn rộn Xuân về. Những cây mai nhà nó giờ ngự trong chậu kiểng hẳn hoi, với những dáng trực, những thế bay và những tán cành nây nẩy nụ… Nhưng nó vẫn rưng rức bổi hổi khi nhớ về những cây mai, những bó mai ngày xửa ngày xưa…
Tản văn của VŨ THIÊN KIỀU