Còn nhớ hồi đầu tháng 5 vừa qua, sát thời điểm tròn một năm Washington tuyên bố “chia tay” Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA) được ký kết giữa Iran và nhóm P5+1 (gồm Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc, Mỹ và Đức), Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ John Bolton bất ngờ thông báo Mỹ điều động nhiều khí tài quân sự tới Trung Đông nhằm “chuẩn bị đầy đủ để đáp trả mọi cuộc tấn công của lực lượng ủy nhiệm, Lực lượng Vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran hay các lực lượng Iran thông thường”. Để rồi liên tiếp những ngày sau đó, Tổng thống Donald Trump không ngừng cảnh báo Iran nào là sẽ “chịu tổn thất lớn” nếu cố gắng “làm bất cứ điều gì” chống lại Mỹ, “đừng bao giờ đe dọa nước Mỹ một lần nữa”, hay “nếu Iran muốn tham chiến, đó sẽ là dấu chấm hết chính thức của Iran”. Tuy nhiên, cũng có thời điểm, Tổng thống Mỹ lại thể hiện thái độ nước đôi khi kêu gọi lãnh đạo nước Cộng hòa Hồi giáo cùng đàm phán về việc Tehran từ bỏ tham vọng hạt nhân nhưng đồng thời cảnh báo Washington không loại trừ giải pháp quân sự.

Trong khi việc Mỹ liên tục thay đổi giọng điệu vốn bị nước Cộng hòa Hồi giáo chỉ trích là “tâm lý chiến” hay “trò chính trị” là một nhẽ, chuyện ông chủ Nhà Trắng và các thành viên nội các “lệch pha” nhau trong quan điểm xử lý vấn đề Iran mới lại càng khiến người ta chú ý. Đơn cử như vào ngày 6-6 vừa qua, sau cuộc hội đàm với người đồng cấp Pháp Emmanuel Macron, Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố sẵn sàng tiến hành đối thoại với Iran với điều kiện Tehran không được sở hữu vũ khí hạt nhân. Điều đáng nói là mới chỉ trước đó vài ngày, phát biểu trong cuộc họp báo chung với người đồng cấp Thụy Sĩ Ignazio Cassis, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo lại khẳng định Washington sẵn sàng đàm phán với Iran một cách vô điều kiện. Đó là còn chưa kể theo những nguồn tin nội bộ được tiết lộ với CNN, Tổng thống Donald Trump thậm chí còn nổi đóa với ông John Bolton vì cho rằng chiến lược của vị cố vấn “diều hâu” đang đẩy nước Mỹ tiến gần hơn tới một cuộc chiến với Iran, trái ngược với mong muốn của ông chủ Nhà Trắng là chỉ muốn cô lập nước Cộng hòa Hồi giáo.

Vậy là chỉ trong vòng hơn một tháng kể từ khi triển khai tàu sân bay USS Abraham Lincoln cùng các tàu chiến hộ tống, tàu đổ bộ, máy bay ném bom chiến lược và tổ hợp tên lửa phòng không Patriot đến vùng Vịnh, Mỹ đã không ít lần hết “lớn tiếng” rồi lại “dịu giọng” với Iran. Sự cố hai tàu chở dầu của Na Uy và Nhật Bản bị tấn công trên vịnh Oman mới đây lại một lần nữa chứng minh cho điều đó. Tổng thống Donald Trump đã bất ngờ tuyên bố “vẫn còn quá sớm để nghĩ đến việc đạt một thỏa thuận” với Tehran trong khi chỉ mới vài ngày trước đó, ông chủ Nhà Trắng cho biết sẵn sàng đàm phán với các nhà lãnh đạo Iran giống như cách ông đã đàm phán với Triều Tiên.

Đây là lần thứ hai chỉ trong hơn một tháng qua xảy ra vụ việc các tàu chở dầu bị tấn công ở vịnh Oman, gần eo biển Hormuz án ngữ trên tuyến đường vận chuyển dầu mỏ và khí đốt quan trọng của thế giới, chia tách các nước vùng Vịnh và Iran. Mỹ ngay lập tức chĩa mùi dùi nhằm vào Iran, khẳng định có bằng chứng và thông tin tình báo cho thấy Tehran thực hiện những vụ tấn công “được lên kế hoạch và tiến hành đồng bộ” như vậy. Và tất nhiên, ở chiều ngược lại, Iran kiên quyết bác bỏ, cho rằng cáo buộc của Washington là “vô căn cứ”.

Trong khi thực hư trắng đen của vụ việc cần phải có thời gian để làm sáng tỏ, nhiều nhà phân tích cho rằng Iran chẳng việc gì lại tự “lấy đá ghè chân mình” bởi tấn công các tàu chở dầu nói trên chỉ khiến Tehran bị cô lập thêm và tạo cái cớ để các đối thủ gia tăng áp lực quân sự. Giới quan sát khu vực cũng không loại trừ khả năng có một thế lực không muốn bầu không khí ở “chảo lửa” Trung Đông hạ nhiệt và chỉ chờ chực “tọa sơn quan hổ đấu”. Tuy rằng cả Washington và Tehran nhiều lần khẳng định không muốn bị cuốn vào một cuộc chiến “hao người tốn của”, song như lời chuyên gia Ilan Goldenberg tại Trung tâm An ninh Mỹ mới: “Chúng ta đang không ở bên bờ vực chiến tranh nhưng nguy cơ xung đột đang tăng lên”.

HOÀNG VŨ