Trọn nghĩa, vẹn tình với đồng đội

Gác lại cuộc sống thường nhật

Những ngày cuối tháng 5-2022, tôi tìm về thôn Sơn Hiệp, xã Thọ Sơn, huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước gặp CCB, thương binh hạng 4/4 Vũ Đình Luật. Sau chiến tranh, cũng như bao người lính khác, ông phải lăn lộn, lo toan cuộc sống đời thường, lo cho vợ con có cái ăn, cái mặc, hoàn cảnh gia đình chẳng lấy gì làm dư dật. Thế nhưng, hàng chục năm qua, vừa tích cực phát triển kinh tế gia đình, CCB, thương binh Vũ Đình Luật vừa dành thời gian đi tìm hài cốt, mộ liệt sĩ, những đồng đội từng cùng ông vào sinh ra tử một thời.

Trong ngôi nhà nhỏ của người chiến sĩ Sư đoàn 968 (Quân khu 4) năm xưa, hình ảnh những năm tháng ông cùng đồng đội chiến đấu với kẻ thù tại mặt trận Đường 9-Quảng Trị về trong ký ức. Lật giở từng trang danh sách các đồng đội đã hy sinh cùng vài tấm bản đồ trận đánh đã ngả màu thời gian, CCB Vũ Đình Luật nói với tôi mà như nói với lòng mình: "Được trở về lành lặn sau chiến tranh, sống trong hòa bình, yên ấm, tôi càng thấu hiểu niềm mong mỏi của biết bao gia đình có người thân hy sinh, đến nay vẫn chưa tìm được hài cốt. Vì vậy, tôi phải có trách nhiệm đi tìm hài cốt đồng đội, giúp xoa dịu phần nào những đau thương, mất mát cho các gia đình liệt sĩ".

Từ tâm nguyện này, những năm qua, người lính già Vũ Đình Luật tạm gác lại cuộc sống thường nhật, thực hiện hàng trăm chuyến tìm kiếm hài cốt, mộ liệt sĩ. Việc làm của ông có sức lan tỏa mạnh mẽ, thu hút hơn 30 thành viên cùng tham gia. Họ gồm nhiều thành phần khác nhau, là CCB, thân nhân liệt sĩ, hay chỉ là người dân bình thường, muốn đóng góp sức vào công cuộc tìm kiếm. “Thời gian đầu khó khăn lắm, mọi chi phí tự mình bỏ ra, có người cho là mình “gàn”, đã thương tật, gầy yếu lại dám đi tìm hài cốt liệt sĩ nơi rừng sâu, núi thẳm”, ông Luật thổ lộ.

Cựu chiến binh Vũ Đình Luật (người chỉ tay vào bản đồ) trong lần đi tìm hài cốt liệt sĩ tại xã Tân Tiến, huyện Bù Đốp, tỉnh Bình Phước.

Thành công và cũng là niềm an ủi đầu tiên của ông là tìm được hài cốt của một liệt sĩ ở khu phố Hòa Đồng, thị trấn Đức Phong, huyện Bù Đăng, vào cuối năm 2013. Lúc đó chỉ có mình ông Luật đi tìm. Thời gian sau có thêm 5 người tham gia, sau phát triển lên 30 đội viên, do ông Luật làm trưởng đoàn. Cũng trong năm ấy, được tin báo của người dân xã Bình Nghi, huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định, nghi ngờ có mộ liệt sĩ tập thể nằm trong một nghĩa địa, gọi là “nghĩa địa cộng đồng địch quân”, tổ tình nguyện do ông Luật làm trưởng đoàn đã lên đường, kịp thời phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương, Ban CHQS huyện Tây Sơn khai quật, quy tập được 74 hài cốt liệt sĩ (HCLS) thuộc LLVT Quân khu 5, đưa về an táng tại nghĩa trang liệt sĩ huyện. Cùng thời gian đó, tiếp tục thu thập thông tin, mở rộng tìm kiếm, đoàn khai quật thêm 5 bộ HCLS, là bộ đội Sư đoàn 968, hy sinh ở xã Tây Giang, huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định.

Sau chuyến đầu thành công ấy, khí thế của đội quy tập tự nguyện do ông Luật phụ trách được đẩy lên cao. Họ trở lại Bình Phước phối hợp với cơ quan chức năng tiếp tục cuộc hành trình đặc biệt. Đến năm 2014, tổ của ông cùng Đội K72, Phòng Chính trị, Bộ CHQS tỉnh Bình Phước đã tìm được 22 HCLS tại ấp Cần Lê, xã Lộc Thịnh, huyện Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước. “Đến nay, chúng tôi phối hợp với các cơ quan chức năng tham gia khảo sát và khai quật 240 điểm, tìm kiếm được 116 HCLS. Các phần mộ đều có xương cốt, di vật đầy đủ", CCB Vũ Đình Luật bùi ngùi xúc động, bày tỏ.

Khi được hỏi về bí quyết tìm mộ liệt sĩ, CCB Vũ Đình Luật cười hiền: “Chẳng có bí quyết gì cả, đó trước hết phải có lòng nhiệt tình, dám nghĩ dám làm, vượt lên hoàn cảnh, số phận, chia sẻ, đồng cảm với những gia đình bị mất mát, đau thương khi có chồng, con, người thân ngã xuống vì độc lập của dân tộc. Đặc biệt, quá trình tìm kiếm hài cốt, mộ liệt sĩ, chúng tôi đều dựa vào dân, các đơn vị quân đội, hội CCB địa phương. Chúng tôi tuyệt đối không dựa vào ngoại cảm, HCLS phải có di vật, trên cơ sở tư liệu cụ thể...”.

Thắt lòng với anh em chưa trở về

Đã mấy chục năm qua, ký ức về những năm tháng chiến đấu vẫn còn nguyên vẹn trong tâm trí vợ chồng người lính già Trương Xuân Tiêu, Võ Thị Niệm. Sau chiến tranh trở về địa phương, đã qua tuổi 70 nhưng vợ chồng CCB, cựu thanh niên xung phong (TNXP) này vẫn đau đáu về những đồng đội đã hy sinh, còn rải rác nằm lại ở các vùng đất nhiều bom đạn. Khi còn tại ngũ, ông Tiêu phục vụ tại Trung đoàn 165, Sư đoàn 312, bị thương năm 1972, tại chiến trường Quảng Trị. Năm 1973, ông xuất ngũ. Nhưng ông không trở về địa phương mà tiếp tục chuyển sang lực lượng TNXP và làm Đại đội trưởng Đại đội 2711 (Đoàn 559).

Bà Võ Thị Niệm tham gia TNXP năm 1967, được bổ sung vào Tổng đội 271 (Bộ Giao thông vận tải). Bà Niệm nhớ lại, một lần đơn vị giao đi nộp báo cáo cho Tổng đội TNXP đóng ở thị xã Thanh Hóa, trên đường về đến huyện Tĩnh Gia, máy bay Mỹ thả bom trúng hai xe của bộ đội chở gạo vào tuyến trong. Không chần chừ, bà băng trong đạn lửa, cõng được một đồng chí ra ngoài, rồi quay lại cõng tiếp người còn lại. Nhưng vừa chạy chừng 10m thì bất ngờ một quả bom nổ gần đó, đất đá chụp lên cả hai người. Bà Niệm bị sức ép của bom, chấn thương ở lưng, hai đồng chí bộ đội lái xe bị thương quá nặng, hy sinh cách đó 500m.

Cựu chiến binh Trương Xuân Tiêu (bên trái) đang cất bốc hài cốt liệt sĩ tại Nghĩa trang Liệt sĩ thị xã Phước Long.

Trở về đời thường, vợ chồng ông bà chọn xã Thọ Sơn, huyện Bù Đăng để lập nghiệp. Nhờ bản lĩnh người lính Cụ Hồ, không ngại gian khó, ông bà sớm ổn định kinh tế, sau đó dành hết thời gian tham gia tìm kiếm, quy tập HCLS. Nhiều năm qua, chỉ cần có thông tin về nơi chôn cất HCLS, dù ở bất kỳ đâu, vợ chồng ông lại lên đường. “Nếu tìm kiếm HCLS trên địa bàn tỉnh Bình Phước, vợ chồng tôi đèo nhau bằng xe máy, cứ sáng đi tối về, có đợt đi xa hơn 100km. Còn ở ngoài tỉnh, chúng tôi phải chuẩn bị hành trang để ở lại nhiều ngày, có những hôm thời tiết thất thường, trời đang nắng gắt bỗng chuyển đổ mưa, vết thương cũ tái phát đau nhức, nhưng vợ chồng tôi vẫn quyết tâm đeo bám hiện trường để phục vụ công tác tìm kiếm...”, ông Tiêu kể.

Nói về công việc của mình, ông Tiêu cho biết thêm, qua 4 lần cùng Đội K72 tổ chức khai quật khu mộ tập thể tại vùng phụ cận sân bay Phước Bình (nay là trung tâm thị xã Phước Long, tỉnh Bình Phước) đã phát hiện, cất bốc hàng chục bộ HCLS. Hay như đợt ra huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định cũng đã tìm kiếm, cất bốc, quy tập 74 HCLS. “Còn sức khỏe, vợ chồng tôi còn đi tìm hài cốt đồng đội, dù phải đi hết cuộc đời mình cũng không hề nản. Tâm nguyện trong chúng tôi là chỉ mong tìm được anh em, đồng chí, đồng đội, đưa họ về với quê hương, gia đình, tìm được người nào mừng người đó. Hàng nghìn, hàng vạn liệt sĩ vô danh còn lưu lạc trên chiến trường, nhiều lúc thấy thắt lòng khi nghĩ đến các anh”, ông Tiêu xúc động, giọng như lạc đi.

Trao đổi với Đại tá Lê Thanh Song, Trưởng văn phòng đại diện Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ (HTGĐLS) khu vực phía Nam, chúng tôi được biết, cả nước có gần 1.200.000 liệt sĩ, đã quy tập vào hơn 3.000 nghĩa trang, với 934.000 liệt sĩ, trong đó có 300.000 liệt sĩ chưa có tên, hơn 200.000 liệt sĩ chưa được tìm thấy. Đây là sự mất mát, hy sinh quá lớn, hài cốt các anh vẫn còn ẩn khuất đâu đó chưa về với gia đình, người thân.

Chứng kiến hình ảnh của CCB, thương binh Vũ Đình Luật; CCB, cựu TNXP, thương binh Trương Xuân Tiêu, Võ Thị Niệm cùng các đội viên của ông chẳng quản ngại khó khăn, chẳng màng tuổi già, sức yếu, ngày này qua ngày khác lặn lội khắp rừng sâu núi thẳm kiếm tìm đồng đội, chúng tôi xúc động vô cùng. Vừa cảm phục, vừa chạnh lòng, khi chúng tôi biết mỗi lần ông Luật đi làm việc nghĩa, xa nhà cả tháng không về. Vợ ông bận đi làm thêm để trang trải cho gia đình, đồng đội mấy người về thay vợ chồng ông chăm nom con gà, vịt, quét nhà, cho heo ăn hay tưới đám rau mới trồng. Còn vợ chồng ông Tiêu mỗi lần đi ngoài tỉnh với công việc nghĩa tình này, bà Niệm lại bảo cho con cháu về trông nom nhà cửa, thay ông bà chăm nuôi đàn gà, lợn, chăm sóc vườn cà phê... Ngoài việc tham gia tìm kiếm hài cốt, mộ liệt sĩ, vợ chồng CCB, cựu TNXP, thương binh Trương Xuân Tiêu, Võ Thị Niệm còn ủng hộ hàng trăm triệu đồng cho công tác tìm kiếm HCLS và tri ân liệt sĩ. Quá trình tìm kiếm HCLS của CCB Vũ Đình Luật, Trương Xuân Tiêu, Võ Thị Niệm đã được Bộ CHQS, UBND tỉnh Bình Phước, Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam, Hội CCB Việt Nam, Hội Cựu TNXP Việt Nam tặng bằng khen. Riêng CCB Vũ Đình Luật được Bộ tư lệnh Quân khu 7 tặng nhiều bằng khen.

Bài và ảnh: DUY HIẾN