Vậy nhưng, thật bất ngờ cho giới báo chí trong buổi gặp mặt giới thiệu đêm nhạc tri ân “Khúc hát phiêu ly” (diễn ra vào tối 10-7 tại Nhà hát Lớn Hà Nội do ê-kíp nghệ sĩ và gia đình ông tổ chức), từ trên giường bệnh, qua livestream, nhạc sĩ Phó Đức Phương gửi lời đến mọi người: “Mình đang hết sức lạc quan, mặc dù đang trong tình trạng vô cùng hiểm nghèo và mình không ngờ nó vất vả đến thế. Mình hy vọng sẽ gặp các bạn trong chương trình khác rạo rực, dữ dội hơn”.

Buổi gặp gỡ báo chí giới thiệu về đêm nhạc “Khúc hát phiêu ly” bỗng trở thành buổi ôn lại kỷ niệm của các nghệ sĩ và người yêu quý vị nhạc sĩ khó tính.

Nhạc sĩ Phó Đức Phương ngẫu hứng  biểu diễn trong liveshow “Trên đỉnh Phù Vân” của ông.

NSƯT Thanh Lam đã hát thành công không ít bài của nhạc sĩ Phó Đức Phương như: “Không thể và có thể”, “Một thoáng Tây Hồ”, “Hồ trên núi”, “Huyền thoại hồ Núi Cốc”, “Chảy đi sông ơi”… Tuy nhiên, hình như ca sĩ cũng không tránh khỏi đôi lần bị nhạc sĩ “giận” vì hát không chuẩn bản nhạc. “Tôi vẫn rất thích cảm xúc của nhạc sĩ phải được gấp thếp (cộng hưởng, tương tác) với cảm xúc của ca sĩ. Như vậy sẽ có “đất” để người hát được sáng tạo thêm nữa. Nhưng làm việc nhiều với nhạc sĩ Phó Đức Phương sẽ hiểu, khi viết nên mỗi tác phẩm, ông đã tính toán rất kỹ về biên độ cảm xúc lẫn giai điệu. Âm nhạc của ông mang nhiều tính toán học nên mỗi nốt nhạc đã được ông tính toán rất kỹ. Mỗi khi tôi hát cũng rất thích vì ông đã tính hết những phương án để cho nghệ sĩ đi đúng những bản đồ mà ông đã dựng lên trong tác phẩm của mình. Thế nên, hát nhạc của Phó Đức Phương không hề dễ dàng và không phải ai cũng có thể hát”, NSƯT Thanh Lam bày tỏ.

Thanh Lam cũng nói, đã rất hãnh diện khi nhắc đến ca khúc “Không thể và có thể” của nhạc sĩ Phó Đức Phương là nhắc đến giọng ca Thanh Lam. Sau này tìm hiểu, Thanh Lam mới biết, nhạc sĩ Phó Đức Phương viết ca khúc này cho ca sĩ Ngọc Anh, và đưa cho nhạc sĩ Quốc Trung phối khí thu thanh, khi thu xong, ông không thích, Thanh Lam xin được hát, vậy là thành công. “Một thoáng Tây Hồ” được Thanh Lam hát ở Festival âm nhạc quốc tế Đan Mạch cùng với Neils Lan Doky theo phong cách jazz, được nhạc sĩ Phó Đức Phương rất thích, bảo hay quá, rất lạ. Đó là ca khúc được Thanh Lam thỏa sức sáng tạo theo cách hát của mình, bởi như chị nói “Một thoáng Tây Hồ” rất Việt Nam và chị đã được bay bổng trong tác phẩm của nhạc sĩ.

Ca sĩ Thanh Lam và ca sĩ Tùng Dương biểu diễn ca khúc “Hồ trên núi” trong liveshow “Trên đỉnh Phù Vân”.
Ảnh: HÒA NGUYỄN

Nhắc đến nhạc sĩ Phó Đức Phương là nhắc đến ca khúc nổi tiếng “Trên đỉnh Phù Vân” qua sự thể hiện của ca sĩ Mỹ Linh. Mỹ Linh kể: “Tôi may mắn được hát ca khúc này của chú và ngay lập tức tên của tôi cũng gắn với tên của ca khúc. Hôm đầu tháng, tôi và chị Thanh Lam vào thăm nhạc sĩ tại bệnh viện, đôi mắt ông vẫn sáng rực, nụ cười tràn trề nhựa sống trên một gương mặt và thân hình gầy gò của ông cứ ám ảnh tôi. Nhớ những ngày hai chú cháu tập hát sớm khuya, chú giảng giải và dạy cho cách nhả chữ, nhả âm ca trù thế nào để có thể hát được “Trên đỉnh Phù Vân”. Chú khó tính nhưng luôn truyền khát vọng tới người khác, nhất là những người trẻ”.

Được nhạc sĩ Phó Đức Phương chọn là người bạn, Tùng Dương nói khi có tác phẩm mới ông lại chia sẻ với anh. Tùng Dương cho hay, hồi làm liveshow “Bộ tứ sông Hồng” (gồm 4 nhạc sĩ: Phó Đức Phương, Dương Thụ, Nguyễn Cường và Trần Tiến), nhạc sĩ Phó Đức Phương đánh giá khả năng biên tập của anh và có lời: “Sau này tôi làm show, cậu biên tập. Tôi không hát hay như cậu, nhưng tôi… giỏi toán hơn cậu, tôi sáng tác được. Cuộc đời bù trừ cho nhau, tôi cần cậu, cậu cần tôi!”. Vì thế, trong liveshow “Khúc hát phiêu ly”, Tùng Dương đảm nhận vai trò biên tập. Bài “tủ” của ai sẽ vẫn là người ấy hát, bởi như lời ca sĩ: “Không ai hát “Trên đỉnh Phù Vân” hay “Không thể và có thể”, “Hồ trên núi” được như Mỹ Linh, Thanh Lam. Còn tôi sẽ nhận “phần xương xẩu”, hát những bài mới, ít người biết”.

Nghệ sĩ Phó Lệ Chi, con gái của nhạc sĩ xúc động trước tấm chân tình của các nghệ sĩ dành cho cha mình. Dù mang trong mình bệnh trọng, nhưng lúc nào ông cũng gieo hy vọng cho mọi người: “Khi nhạc sĩ Trần Tiến tới thăm, thấy ông Tiến buồn, bố còn an ủi: Cậu đừng lo, tớ khỏe lắm. Chẳng bao lâu nữa tớ sẽ tiếp tục, các cậu cứ đợi tớ. Và cố nói giọng oang oang rồi cùng nhau cười phá lên. Thực sự bố tôi không buồn và luôn muốn truyền sự lạc quan cho bạn bè”.

Con gái của nhạc sĩ kể, năm nay ông đã 77 tuổi, nhưng ngay cả lúc nằm trên giường bệnh vẫn đau đáu với âm nhạc. Ông thậm chí có một niềm tin tâm linh mãnh liệt mình phải sống để tiếp tục sáng tác. Bởi ông nói còn đang viết một vệt âm nhạc về những anh hùng của dân tộc như: Đinh Tiên Hoàng, Hai Bà Trưng, Trần Hưng Đạo, những trận chiến hiển hách như Bạch Đằng... Trong vệt ca khúc này, đã có ca khúc đến với công chúng. Những ca khúc này đặc biệt ở chỗ ông không đứng ở vị trí người ngợi ca mà hóa thân vào từng nhân vật lịch sử và lời bài ca là lời nhân vật lịch sử nói ra: “Ta là thần chim lạc, sải cánh chín tầng trời/ Qua Biển Đông sóng dậy, về núi Tây điệp trùng/ Đây Hồng Hà nặng đỏ, kia chín nhánh sông Rồng/ Giang sơn muôn ngàn dặm, cháu con ước triệu người/ Ta bay qua thời gian, từ thuở hồng hoang/ Ta bay thấu không gian, biển rộng núi cao, đi hết cõi hữu hình/ Ta vào miền vô ảnh, vẫn nặng tình nhân gian...”, đó là lời ca khúc “Bài ca thần chim Lạc” được ca sĩ Minh Thu hát lần đầu tiên tại Festival Huế 2014.

Cách đây 20 năm, khi khái niệm về bản quyền âm nhạc vẫn còn chưa định hình ở Việt Nam, nhạc sĩ Phó Đức Phương đã dám đi vay tiền để thành lập Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam. “Bố tôi tự học luật, tự học tiếng Anh, ăn cơm nhà, đi đòi tiền bản quyền cho các nhạc sĩ. Ông đã hy sinh thời gian sáng tác của mình để lao vào một lĩnh vực đầy khó khăn, bị nghi ngờ đủ điều. Nhưng ông luôn tin mình đang làm việc đúng đắn. Ông và toàn thể cán bộ, nhân viên của trung tâm đã cố gắng hết sức mình cho việc thực thi những quy định luật pháp về quyền tác giả âm nhạc vào đời sống xã hội”-nghệ sĩ Phó Lệ Chi cho hay. Còn nhạc sĩ Phó Đức Phương lại tự hào rằng, đến nay Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Liên hiệp các hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam ghi nhận là lá cờ đầu trong 4 tổ chức quản lý tập thể quyền tác giả và quyền liên quan ở Việt Nam.

77 mùa xuân, nhạc sĩ Phó Đức Phương chia sẻ ông đã sống như con sông trong ca khúc “Chảy đi sông ơi”: “...Sông hiến mình tất cả, đời sông không hề tiếc vơi đầy”. Đến giờ với ông, âm nhạc chính là “nơi bền lâu” và vẫn “là nơi lắng sâu” như những gì ông đã viết trong ca khúc “Về quê” nhiều năm về trước.

Và đêm nhạc “Khúc hát phiêu ly” có sự tham gia của những giọng ca gắn bó với nhạc sĩ Phó Đức Phương: Thanh Lam, Mỹ Linh, Tùng Dương, Minh Thu cùng những gương mặt trẻ như nhóm Oplus, nhóm M4U, ca sĩ Phương Anh. Ngoài ra, có sự tham gia của nghệ sĩ chèo-NSƯT Thu Huyền. Hai người bạn thân thiết của ông là nhạc sĩ Nguyễn Cường và nhạc sĩ Nguyễn Vĩnh Tiến sẽ đảm nhiệm vai trò người dẫn chuyện. “Nhìn nụ cười ấy, nghe những tâm sự, giấc mơ về nhạc Việt… mang trong mình những khát vọng lớn lao như thế, tôi tin chắc chắn chú Phó Đức Phương sẽ vượt qua. Hy vọng đêm nhạc sẽ cho chú thêm sức mạnh!”, NSƯT Thanh Lam xúc động nói.

CHÂU XUYÊN