“Nhật ký hòa bình” được trưng bày tại nơi lưu dấu tội ác chiến tranh giữa trung tâm Thủ đô để kỷ niệm 20 năm Hà Nội đón nhận danh hiệu Thành phố vì hòa bình do UNESCO trao tặng (16-7-1999 / 16-7-2019). Ngày khai mạc sự kiện có sự tham dự của những người lính từng ở hai bên chiến tuyến trong cuộc chiến năm xưa. Họ gặp nhau trong không khí chan hòa, vui vẻ.
Đại tá Lê Khai, nguyên cán bộ tuyên truyền, Cục Địch vận, Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam mang tới trưng bày 11 hiện vật là những bức thư phi công Mỹ viết gửi về gia đình nhân dịp Giáng sinh năm 1970. Ông Phạm Văn Khải, nguyên quản giáo Trại giam Hỏa Lò thì trao tặng 19 hiện vật bao gồm những bức thư, bản tự thuật của phi công Mỹ, danh sách phi công Mỹ mà ông từng quản lý khi trao trả họ về nước. Một số cán bộ quản giáo khác cũng tặng lại Ban quản lý di tích những vật dụng mình từng sử dụng trong thời gian công tác tại Hỏa Lò và thời gian trao trả phi công Mỹ để trưng bày giới thiệu với khách tham quan.
    |
 |
|
Một góc trưng bày “Nhật ký hòa bình” tại Di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò. |
Trung tá Thomas Eugenne Wilber, Giám đốc Quỹ Phục vụ và Hòa giải Hoa Kỳ, là con trai của cựu phi công Mỹ Walter Eugene Wilber (người từng bị giam ở Hỏa Lò) đã vô cùng xúc động khi nhìn thấy hình ảnh về người cha yêu quý của mình đón nhận món quà Giáng sinh từ gia đình gửi tới trong thời gian ở Trại giam Hỏa Lò. Từ nửa vòng bên kia trái đất, ông Robert Preston Chenoweth, một cựu phi công Mỹ cũng từng có thời gian sống ở “khách sạn Hilton-Hà Nội” này trong những năm 1968-1973 đã cùng con trai tới dự để cho con trai được biết đến nơi mình từng trải qua như thế nào. Đến đây, ông Robert được gặp lại những hiện vật mình đã tặng Ban quản lý di tích trước đây, như chiếc túi xách đựng đồ tư trang cùng lá cờ Việt Nam mà ông nhận được trong lần trao trả tù binh về nước... Mặc dù là những người đã gây tội ác với người dân Việt Nam trước đây, nhưng nay trở lại, các nhân chứng ấy được người dân Hà Nội vui vẻ chào đón. Cuộc hội ngộ giữa những người quản giáo Việt Nam và tù binh Mỹ trở nên xúc động bởi những cái bắt tay ngay tại địa chỉ không thể nào quên trong ký ức của họ-Trại giam Hỏa Lò. Hàng chục năm qua, các nhân chứng đã và đang nỗ lực hành động cùng các tổ chức, cá nhân ở Mỹ và Việt Nam để hàn gắn vết thương chiến tranh, xây dựng nền hòa bình hữu nghị giữa hai dân tộc. Ngay tại đây, họ đã trao tặng những món quà để hỗ trợ các nạn nhân ở Làng Hữu nghị Việt Nam (thuộc xã Vân Canh, huyện Hoài Đức, TP Hà Nội)... Theo ông Nguyễn Tâm Chiến, Chủ tịch Hội Việt-Mỹ phát biểu thì “Nhật ký hòa bình” giúp ta nhớ lại biết bao nỗ lực của nhân dân hai nước phấn đấu vì một mối quan hệ hữu nghị, nhân bản và phát triển trong hòa bình.
“Nhật ký hòa bình” gợi lại cho người xem những đau thương, mất mát cũng như tinh thần kiên cường, bất khuất của dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Bên cạnh đó còn là tinh thần đoàn kết, khát vọng hòa bình của nhân dân yêu chuộng hòa bình trên khắp thế giới đối với Việt Nam được thể hiện bởi các hiện vật, hình ảnh, tiếng nói phản chiến, sự giúp đỡ về vật chất, tinh thần, thậm chí là hiến dâng cả giọt máu của mình cho Việt Nam như câu nói của Chủ tịch Cuba Phidel Castro: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”, hay như lời của ông Renato Darsie, nguyên Chủ tịch Hội Hữu nghị Italy-Việt Nam vùng Veneto: “Chúng tôi đã đi một quãng đường xa từ Veneto đến Nam Tư để hiến máu, rồi nhờ các bạn Nam Tư gửi sang cho Việt Nam”... Quả thực, hòa bình luôn là khát vọng cháy bỏng của mỗi người dân Việt Nam. Tinh thần yêu chuộng hòa bình ấy đã cháy thành ngọn lửa, lan tỏa tới bạn bè khắp năm châu, tạo thành làn sóng phản chiến mạnh mẽ trên thế giới.
Cùng với các hình ảnh, hiện vật, không gian trưng bày còn tạo ấn tượng với người xem bởi hàng trăm cánh chim bồ câu treo kín trên bầu trời nhằm chuyển tải thông điệp: Không bao giờ là quá muộn cho hòa bình; Hà Nội-Thành phố vì hòa bình; Việt Nam-điểm đến của sự hợp tác, hữu nghị và hòa bình.
Bài và ảnh: MINH THÀNH