Kỳ thực khi hiểu về thành phố thông minh, tôi chỉ nghĩ đơn giản rằng đó là một phần trong ý niệm về thành phố xanh. Nói nôm na là một phần tất yếu của thành phố xanh. Và từ mỗi điểm nhìn, mỗi cách tiếp cận sẽ có một cách hiểu về thành phố thông minh, thành phố trí tuệ. Trước hết, thành phố xanh phải là một đô thị sinh thái, nơi có một tỷ lệ cây xanh lớn, đóng góp vào sự cân bằng sinh thái trên của một đô thị. Tiếp đến, thành phố phải thể hiện yếu tố phát triển bền vững với kết cấu hạ tầng hoàn chỉnh, khai thác hợp lý các nguồn tài nguyên và ứng phó hữu hiệu với tình trạng biến đổi khí hậu hiện nay. Và cuối cùng, đô thị này phải đạt đến cấp độ một thành phố thông minh từ việc tích hợp công nghệ thông tin vào việc quản lý, điều hành và phục vụ các nhu cầu của cư dân, hay nói cách khác là phát huy và sử dụng hiệu quả trí tuệ nhân tạo (AI) vào cuộc sống. Thành phố thông minh là công cụ để giúp chính quyền vượt qua những thách thức trong quá trình phát triển đô thị và công nghệ chỉ là nền tảng, yếu tố cốt lõi của thành phố thông minh chính là con người. Thế nên việc mang lại môi trường sống tốt cho người dân là điều tất yếu mà TP Hồ Chí Minh cần quan tâm số một.
Việt Nam là một trong 10 quốc gia bị tác động nghiêm trọng của biến đổi khí hậu. TP Hồ Chí Minh là một trong 5 đô thị nước ta sẽ bị ảnh hưởng. Từ vấn đề này, mô hình thành phố xanh-thành phố sinh thái đang được nhìn nhận như một giải pháp mang tính thực tế. Những năm qua, TP Hồ Chí Minh luôn coi trọng việc phát triển thành phố thông minh từ những điều nhỏ nhất, trong đó, vấn đề được quan tâm nhiều là xây dựng môi trường xanh-sạch-đẹp. Tuy nhiên, vấn đề môi trường sinh thái tại TP Hồ Chí Minh vẫn là một câu chuyện nan giải. Người ta vẫn ái ngại khi lượng rác thải luôn là những con số ngày một lớn, nạn kẹt đường, ô nhiễm tiếng ồn, tình trạng thiếu cây xanh trên tỷ lệ dân ở nhiều nơi...
TP Hồ Chí Minh được bao bọc, kiến tạo bởi gần 2.900 tuyến kênh, rạch đan xen với nhau. Ngoài là hệ thống giao thông đường thủy, những kênh, rạch này còn điều tiết nước thải cũng như mang lại cảnh quan thiên nhiên, môi trường sống phong phú cho người dân. Thấy được điều kiện thuận lợi này, thành phố đã tiến hành nhiều công việc cải tạo, nâng cấp hệ thống kênh, rạch, cải thiện môi trường và nâng cao chất lượng sống cho người dân.
Tôi thường đi dạo trên bờ kênh Nhiêu Lộc-Thị Nghè, kênh Tàu Hủ-Bến Nghé những buổi chiều hoàng hôn hay những lúc đón tia nắng đầu tiên của thành phố. Cảm giác lồng lộng, trong lành và xôn xao mới tuyệt vời làm sao. Người dân và du khách như hòa mình vào thiên nhiên, vào cảnh sông nước để dạo chơi, tập thể dục, ngồi trên ghế đá đọc một bài báo, hay nhâm nhi một ly cà phê để ngẫm nghĩ và hoài niệm về thành phố thương yêu của mình. Những lúc ấy, tôi càng hiểu nhiều hơn về dự án cải tạo những dòng kênh của thành phố. Nó không chỉ góp phần tạo gương mặt mới cho cảnh quan đô thị, mở ra cơ hội cho du lịch sông nước của TP Hồ Chí Minh mà còn gieo vào lòng người những ước mơ, những khát vọng lớn lao về một đô thị hiện đại và thông minh.
Để giữ gìn cảnh quan sạch, đẹp, thành phố đã tổ chức phát động phong trào không xả rác bừa bãi ra môi trường, nhất là kênh rạch “Vì thành phố văn minh-sạch, đẹp-an toàn”. Từ phong trào này, những buổi tuyên truyền, vận động đã diễn ra sôi nổi ở từng khu phố, ở nơi công cộng, trong trường học, công sở, với sự tham gia của mọi tầng lớp nhân dân và lan tỏa ra toàn xã hội. Lãnh đạo thành phố cũng kêu gọi cần xây dựng và nhân rộng nhiều mô hình, điển hình tiên tiến trong phong trào bảo vệ môi trường phù hợp với các khu vực thành thị, nông thôn. Từ đó tạo sự chuyển biến về nhận thức và hành vi của nhân dân trong việc tự giác chấp hành pháp luật về giữ gìn vệ sinh môi trường nơi công cộng, nơi làm việc. Chị Nguyễn Thị Thu Nga, người dân trên đường Hàm Nghi, phường Bến Thành, quận 1 đã nói rằng: “Thành phố không của riêng một ai cả. Nó là của chúng ta. Vì vậy, mọi người cần có ý thức không xả rác bừa bãi ra đường phố, kênh, rạch để bảo vệ môi trường”.
Có thể nói, từ khi thực hiện Đề án “Phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam giai đoạn 2018-2025 và định hướng đến năm 2030”, TP Hồ Chí Minh như được thổi một làn gió mới để chứng minh được khả năng phát triển bền vững của một thành phố lớn và hiện đại bậc nhất nước. Từng là người phụ trách lĩnh vực khoa học công nghệ của thành phố, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh đã kỳ vọng nhiều vào nhiệm vụ xây dựng thành phố thông minh. Đồng chí cho rằng: “TP Hồ Chí Minh-nơi đầu tiên trong cả nước thực hiện đề án là hoàn toàn đúng, bởi đây là thành phố tích tụ nhiều bức xúc nhất. “Người dân hỏi bao giờ hết kẹt xe, bao giờ hết ngập nước? Có trả lời được không?”. Chúng ta chưa trả lời được vì dự báo chưa sát và chưa mô phỏng được”. Từ thực tế đó, thành phố thông minh có thể tác động đến những lĩnh vực cụ thể như tăng số lượng rác tái chế và giảm chôn lấp, xây dựng hệ thống cảm biến không khí cho phép dự báo mức độ sạch của môi trường sống và làm cho con người có không gian sống tốt để sáng tạo, phát triển hơn.
Song song với việc phát triển các cơ sở hạ tầng, những mô hình giải pháp để xử lý rác thải, chống ngập luôn được thành phố quan tâm. Gần đến mùa mưa, thành phố đang tổ chức dọn dẹp thông thoáng hệ thống cống rãnh, chú trọng tu bổ những vị trí thoát nước xuống cấp để kịp thời ứng phó với mưa ngập. Nhận thức tác dụng và hiệu quả của mảng xanh đô thị, TP Hồ Chí Minh đang nỗ lực làm xanh phố phường để hướng đến thành phố xanh, thành phố có sức sáng tạo. TP Hồ Chí Minh cũng đang thực hiện hiệu quả mô hình kết hợp giữa cây xanh và mặt nước để tạo nên dòng sông cảnh quan sinh thái, là cơ sở để nối dài và mở rộng các phố ven sông, làm đậm nét hơn bản sắc văn hóa đô thị sông nước, đồng thời khuyến khích những hình thức vườn trên mái để khởi đầu cho kiến trúc xanh.
    |
 |
|
Công viên 30-4 (quận 1) luôn xanh mát. |
Phát triển thành phố thông minh từ góc nhìn thành phố sinh thái là điều mà tất thảy thành phố lớn nào cũng cần phải có. Tôi đang mường tượng về mùa mưa sắp tới trên TP Hồ Chí Minh. Hy vọng sẽ chẳng còn lo ngại về những đợt ngập úng, kẹt xe. Rồi khi thành phố thông minh được xây dựng, người dân và du khách sẽ được hít căng lồng ngực bầu không khí trong lành, được đi dạo trên những con phố rộng rãi rợp bóng cây, không ồn ã tiếng xe. Chỉ chừng ấy thôi cũng đủ thấm, đủ mến môi trường sinh thái, cảnh quan đô thị và con người trên thành phố thương yêu này.
Bài và ảnh: LÊ CÚC