Nhà kiến trúc đại tài

Nhà sàn Bác Hồ tại Hà Nội - công trình do kiến trúc sư Nguyễn Văn Ninh thiết kế và xây dựng năm 1958.

“Còn non, còn nước, còn người/ Thắng giặc Mỹ, ta sẽ xây dựng hơn mười ngày nay!”. Cho đến nay, hai câu thơ và cũng là tâm nguyện của Bác vẫn là động lực để các KTS tiếp bước trong sự nghiệp dựng xây đất nước. KTS Nguyễn Tấn Vạn, Chủ tịch Hội KTS Việt Nam nói: “Tôi muốn gọi Bác Hồ kính yêu của chúng ta là nhà kiến trúc tài ba, vĩ đại nhất. Chính Người đã trù liệu trước tất cả mọi việc, chuẩn bị đội ngũ những người làm ngành kiến trúc, xây dựng từ trong kháng chiến để có thể bắt nhịp ngay vào việc tiếp quản và xây dựng những đô thị”. Ông nhớ lại: “Thế hệ chúng tôi sinh ra và lớn lên trong giai đoạn đất nước phải gồng mình chống lại sự xâm lăng của thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Tôi cùng nhiều học sinh miền Nam được gửi ra miền Bắc học tập rồi được Chính phủ gửi đi du học tại các nước XHCN anh em. Phần lớn sau này trưởng thành và trở thành lực lượng nòng cốt của ngành kiến trúc nước nhà. Chúng tôi mãi nhớ những ngày tháng nỗ lực học tập bên nước bạn với ước mơ cháy bỏng xây dựng lại đất nước đàng hoàng hơn, to đẹp hơn như mong muốn của Bác”.

Trước thế hệ của KTS Nguyễn Tấn Vạn, thế hệ KTS đầu tiên của đất nước phần lớn là những trí thức yêu nước, đã từ bỏ những ưu ái, quyền lợi thuộc hàng đầu xã hội mà thực dân Pháp dành cho họ để dấn thân theo cách mạng. Đó là những KTS trưởng thành từ nhiều trường nghệ thuật và kiến trúc của Pháp, như: Hoàng Như Tiếp, Trần Hữu Tiềm, Tạ Mỹ Duật, Nguyễn Cao Luyện, Nguyễn Ngọc Chân, Đoàn Văn Minh, Ngô Huy Quỳnh… Ngày 27-4-1948, tại vùng núi Thản Sơn thuộc xã Chiến Thắng, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Yên (nay là xã Liễn Sơn, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc), những KTS thế hệ tiền bối đã tiến hành hội nghị thành lập Đoàn KTS Việt Nam (tiền thân của Hội KTS Việt Nam). Hội nghị vinh dự được Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư động viên và căn dặn. Trong thư, Bác viết: “Trong 4 điều quan trọng cho dân sinh: Ở và đi là hai vấn đề cũng cấp thiết như ăn với mặc. Vì vậy, việc kiến trúc là việc rất quan hệ. Chúng ta phải tùy hoàn cảnh mà xây dựng ngay trong khi kháng chiến và sau khi kháng chiến thành công. Tôi mong hội nghị sẽ đi tới những kế hoạch thiết thực với tình thế hiện tại, và những chương trình kiến thiết hợp với tương lai, kế hoạch và chương trình đúng với tinh thần đời sống mới. Tôi lại mong hội nghị chú trọng đặc biệt tới vấn đề nhà ở tại thôn quê, tìm ra những kiểu nhà giản dị và cao ráo, sáng sủa và rẻ tiền”.

Với việc thành lập Đoàn KTS Việt Nam, Chính phủ và đặc biệt là Chủ tịch Hồ Chí Minh với tầm nhìn chiến lược đã đặt nền móng cho ngành kiến trúc của nước nhà trong tương lai. Vào thời điểm ấy, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta mới bước vào giai đoạn đầu tiên nhưng Bác Hồ đã tiên liệu trước những công việc phải làm sau khi cuộc kháng chiến giành thắng lợi. Những KTS thế hệ tiền bối tham gia kháng chiến sau này trở thành những giảng viên đầu tiên của ngành kiến trúc.

*

*      *

Hòa bình lập lại ở miền Bắc, các KTS cũng hòa cùng không khí nô nức xây dựng XHCN, gắng bám sát những yêu cầu và khả năng của TP Hà Nội xây dựng nhiều công trình đẹp lập công dâng Bác. Nhiều công trình lần lượt được xây dựng, tiêu biểu như: Trường Đảng Nguyễn Ái Quốc (KTS Nguyễn Ngọc Chân, KTS Trần Hữu Tiềm); trụ sở Ủy ban Trị thủy sông Hồng (nay là Bộ Xây dựng, KTS Nguyễn Ngọc Chân); nhà sàn Bác Hồ, Lễ đài Ba Đình (KTS Nguyễn Văn Ninh); Hội trường Ba Đình (KTS Trần Hữu Tiềm, Nguyễn Cao Luyện)...

Tại Hà Nội có một công trình mà giới KTS đã gửi hết tâm tình và tâm huyết của mình vào trong đó chính là Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đây là công trình mang ý nghĩa thiêng liêng và đặc biệt của đất nước. Sau Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh còn nhiều công trình khác được giới KTS Việt Nam thực hiện với lòng kính yêu vô hạn đối với Bác, như: Bảo tàng Hồ Chí Minh, đền thờ Bác Hồ trên đỉnh núi Ba Vì, các tượng đài Bác Hồ…

KTS Nguyễn Tấn Vạn cho biết: “Tuân theo lời dạy của Bác, giới KTS Việt Nam đã không ngừng lao động sáng tạo, đoàn kết vươn lên, vượt qua mọi khó khăn gian khổ, đóng góp tích cực vào sự nghiệp đấu tranh bảo vệ Tổ quốc và xây dựng đất nước. Từ 8 KTS sáng lập-những KTS thế hệ đầu tiên, đến nay, hội KTS đã có hơn 6.000 hội viên trên tổng số gần 20.000 KTS cả nước. Kiến trúc Việt Nam không thiếu những tài năng, điều đó được minh chứng qua rất nhiều giải thưởng quốc tế mà các KTS của chúng ta đã đạt được”.

71 năm qua, nhiều công trình đẹp đã hoàn thành, tạo nên diện mạo đất nước Việt Nam với những đô thị hiện đại, năng động; nông thôn mới phong quang mà tiện nghi. Tin rằng, kiến trúc Việt sẽ tiếp tục hoàn thành nhiệm vụ phục vụ dân sinh như Bác Hồ hằng mong muốn.

Bài và ảnh: ĐÔNG ANH